Żywność, którą spożywamy jest paliwem dla naszego organizmu – dostarcza energii oraz składników odżywczych, które są wykorzystywane do jego funkcjonowania np. do: poruszania się, trawienia, myślenia czy regeneracji. W trakcie choroby zapotrzebowanie na niektóre składnik odżywcze może być zwiększone. Niestety często ich zapewnienie w odpowiedniej ilości jest utrudnione na skutek samej choroby lub towarzyszących jej dolegliwości. Może to prowadzić do osłabienia chorego i rozwoju niedożywienia, które wpływa niekorzystanie na przebieg leczenia. Z myślą o pacjentach, którzy nie są w stanie pokryć swojego zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze jedynie za pomocą tradycyjnych posiłków, powstało żywienie medyczne.

Spis treści:

  1. Co to jest żywienie medyczne?
  2. Rodzaje żywienia medycznego
  3. Rola i znaczenie żywienia medycznego

Co to jest żywienie medyczne?

Żywienie medyczne jest metodą wspomagania leczenia stosowaną w wielu schorzeniach, w tym także w chorobach nowotworowych. Ma na celu uzyskanie lub utrzymanie odpowiedniego stanu odżywienia osoby chorej, gdy sama nie jest w stanie tego osiągnąć jedynie modyfikacją tradycyjnej diety. Polega na podawaniu choremu niezbędnych składników odżywczych za pomocą specjalistycznych preparatów tzw. żywności specjalnego przeznaczenia medycznego (FSMP, Food for Special Medical Purposes).

Odpowiednio wcześnie wprowadzone żywienie medyczne w chorobie nowotworowej, rozpoczęte nawet tuż po diagnozie, odżywia organizm jeszcze przed rozpoczęciem terapii, a przez to wspomaga proces leczenia, dodaje sił w walce z chorobą i może wpływać na poprawę samopoczucia pacjenta.

Rodzaje żywienia medycznego

W pierwszej kolejności należy przeanalizować posiłki, które spożywa chory – powinny być one dopasowane do jego stanu zdrowia i możliwości przyjmowania pożywienia, czyli uwzględniać, często zwiększone w wyniku choroby, zapotrzebowanie na składniki odżywcze oraz to w jakim stopniu chory jest w stanie gryźć, połykać, a także trawić. Przykładowo, zmiany nowotworowe w obrębie jamy ustnej mogą być przyczyną problemów z przyjmowaniem pokarmów o dużych kęsach, a pacjent z guzem nowotworowym zlokalizowanym w trzustce może nie wydzielać wystarczającej ilości enzymów potrzebnych do strawienia posiłku. Należy wziąć także pod uwagę, że często zmniejszone spożycie pokarmu wynika z dolegliwości występujących podczas terapii onkologicznej, takich jak np. nudności czy wymioty, zaburzenia smaku czy brak apetytu. Jeżeli modyfikacje zwyczajowej diety nie przyniosą spodziewanych rezultatów, a chory traci na wadze, należy skonsultować z lekarzem możliwość zastosowania żywienia medycznego.

Istnieją dwa główne rodzaje żywienia medycznego:

Żywienie drogą przewodu pokarmowego jest bardziej fizjologiczną metodą, sprzyjającą zachowaniu struktury i funkcji jelita, dlatego powinno być stosowane zawsze wtedy, gdy jest to możliwe. Wykorzystywanie żywienia pozajelitowego (dożylnego) powinno być rozważane dopiero gdy brak jest możliwości u chorego podawania pokarmu drogą przewodu pokarmowego (np. w wyniku niedrożności jelit) lub jeśli podawanie pokarmu nie jest skuteczne (np. przy niewydolności jelit spowodowanej niedokrwieniem czy przetokami). Często stosuje się także żywienie mieszane – podaż składników odżywczych dożylnie, wsparta podażą niewielkiej ilości pokarmu dojelitowo.

Żywienie dojelitowe

Żywienie medyczne drogą przewodu pokarmowego odbywa się na dwa sposoby:

  • doustnie – pokarm jest podawany w formie doustnych preparatów odżywczych (Oral Nutritional Supplements, ONS),
  • dożołądkowo lub dojelitowo – specjalistyczną dietę przemysłową podaje się przez zgłębnik lub przetokę odżywczą bezpośrednio do żołądka lub jelita cienkiego.

Żywienie medyczne doustne

Jest najprostszym i najmniej inwazyjnym sposobem zapewnienia choremu odpowiedniej ilości składników odżywczych, niezbędnych podczas choroby oraz rekonwalescencji. Poszczególne preparaty odżywcze do żywienia medycznego różnią się między sobą składem. Mogą zawierać wszystkie niezbędne makro- i mikroelementy takie jak białka, węglowodany, tłuszcze oraz witaminy i składniki mineralne lub składać się jedynie z wybranych składników (np. węglowodanów). Są one dostosowane do wymagań żywieniowych związanych z daną chorobą. Preparaty odżywcze mogą być stosowane jako jedyne źródło pożywienia lub jako uzupełnienie tradycyjnej diety.

W przypadku pacjentów onkologicznych, którzy często zmagają się z niedożywieniem, zastosowanie znajdzie preparat Nutridrink Protein, którego skład został dostosowany do potrzeb tej grupy chorych – w małej objętości (jedynie 125 ml – ilość odpowiadająca objętości połowy standardowej szklanki) zawiera skoncentrowaną ilość energii i składników odżywczych, w tym zwiększoną ilość białka (18 g). Jest on właśnie przeznaczony dla pacjentów z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia związanym z chorobą, szczególnie u pacjentów ze zwiększonym zapotrzebowaniem białkowym. U pacjentów z chorobą nowotworową podaż białka powinna być prawie dwukrotnie większa (1,5 g/kg masy ciała/dobę) w porównaniu do osób zdrowych (0,8 g/kg masy ciała/dobę). Preparat można pić pomiędzy posiłkami lub wykorzystać go do wzbogacenia potraw takich jak zupy czy koktajle.

Rekomendowana do spożycia ilość preparatu Nutridrink Protein to 2 butelki dziennie przez minimum 14 dniu lub dłużej, zgodnie z zaleceniami lekarskimi (jako uzupełnienie diety).

Dawkowanie preparatów odżywczych zależy od:

  • masy ciała chorego,
  • wieku,
  • płci,
  • ilości spożywanych tradycyjnych pokarmów,
  • oraz potrzeb żywieniowych wynikających z przebiegu i leczenia choroby nowotworowej.

O potrzebę wdrożenia żywienia medycznego należy zapytać lekarza prowadzącego. Można również zaczerpnąć porady dietetyka szpitalnego, zwłaszcza w przypadku pacjentów, u których następuje spadek masy ciała. Nieplanowane chudnięcie powinno być zawsze znakiem ostrzegawczym dla pacjenta oraz jego rodziny. Dlatego opiekunów zachęca się do kontrolowania masy ciała chorych, zwracania uwagi na to czy noszone przez chorych ubrania nie stały się luźniejsze i czy spożywane przez nich porcje nie są mniejsze oraz przekazywania swoich obserwacji lekarzom prowadzącym.

Pacjenci onkologiczni, którym lekarz zalecił wsparcie żywieniowe w postaci doustnych preparatów odżywczych mają szeroki wybór smaków preparatów Nutridrink Protein – jest ich aż 8, z czego 3 z nich zostały opracowane z pacjentami onkologicznymi i są skierowane szczególnie do osób z zaburzeniami odczuwania smaku i węchu. Zaletą tego typu produktów jest ich wysoka wartość odżywcza – duża ilość białka i energii w niewielkiej objętości oraz inne składniki odżywcze, w tym witaminy i składniki mineralne. Jest to pomocne zwłaszcza dla osób, które mają problemy z apetytem czy połykaniem, ponieważ w małej porcji otrzymują wszystkie potrzebne składniki odżywcze.

Rola i znaczenie żywienia medycznego

Pacjenci o prawidłowym stanie odżywienie znacznie lepiej przechodzą terapię onkologiczną i realizują zaplanowany przez lekarza schemat leczenia. Ze względu na stan zdrowia, chorzy niedożywieni często nie mogą przyjąć zalecanych dawek chemioterapii, gdyż jest ona gorzej przez nich tolerowana, a zabiegi operacyjne nie mogą odbywać się w zaplanowanym terminie. Terapia wydłuża się, co może mieć wpływ na jej efektywność i jakość życia chorego.

Stosowanie żywienia medycznego dostosowanego do potrzeb chorego pomaga odżywiać jego organizm a przez to może zapobiegać niedożywieniu lub hamować jego dalszy rozwój. Takie postępowanie wspiera leczenie onkologiczne, gdyż im lepiej odżywiony pacjent, tym mniejsze ryzyko zaburzenia przebiegu terapii: może zmniejszać ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych i sprzyjać gojeniu ran. Może wspomagać także regenerację organizmu chorego oraz wpływać na skrócenie pobytu w szpitalu. Z tych powodów, wsparcie żywieniowe w chorobie nowotworowej zalecone przez lekarza jest ważne na każdym etapie leczenia – od momentu diagnozy, po rekonwalescencję.