Stan odżywienia chorych poddawanych operacjom ma wpływ na to, jak ich organizm regeneruje się po zabiegu. Ma związek także z występowaniem i ilością powikłań pooperacyjnych, a co za tym idzie, również z długością pobytu w szpitalu. Dlatego troska o właściwy stan odżywienia może przynieść choremu realne korzyści.

Spis treści:

  1. Operacja jako jedna z metod leczenia nowotworu
  2. Operacje i wsparcie żywieniowe
  3. Wsparcie żywieniowe przed operacją
  4. Okres pooperacyjny
  5. Odpowiedni stan odżywienia zmniejsza ryzyko powikłań pooperacyjnych, m.in.:
  6. Monitorowanie żywienia

Operacja jako jedna z metod leczenia nowotworu

Podczas operacji onkologicznej usuwa się guz oraz tkanki znajdujące się w jego obrębie, które mogą zawierać komórki nowotworowe. Niekiedy wycinane są także zdrowe tkanki, co ma zapobiec rozprzestrzenianiu się nowotworu.

Zastosowanie zabiegu chirurgicznego jako jednej z metod leczenia uzależnione jest od:

  • rodzaju nowotworu,
  • lokalizacji nowotworu,
  • obecności komórek nowotworowych w innych narządach, niż umiejscowienie pierwotnego guza tzw. przerzuty nowotworowe.

Nie zawsze można przeprowadzić operację. U ponad połowy badanych nowotwór jest jednak operowany, po czym włącza się inne metody leczenia jak radioterapia, chemioterapia lub terapie mieszane.

Operacje i wsparcie żywieniowe

Żywienie traktowane jest jako element leczenia – ma na celu przygotowanie metaboliczne chorego do operacji. Z powodu ryzyka związanego z niedożywieniem i operacją zaleca się, aby wszyscy chorzy byli poddawani ocenie stanu odżywienia przed zabiegiem chirurgicznym. W tym celu standardowo wykorzystuje się metody NRS 2002 lub SGA.

W zależności od stanu odżywienia, stopnia pokrycia zapotrzebowania na składniki odżywcze w poprzedzających dniach oraz przewidywanych możliwości żywieniowych w najbliższym czasie, należy rozważyć zastosowanie wsparcia żywieniowego w wymienionych 3 fazach:

  • przedoperacyjnej,
  • okołooperacyjnej,
  • pooperacyjnej.

Leczenie żywieniowe może być prowadzone doustnie, dojelitowo i pozajelitowo (dożylnie). Natomiast preferowana jest naturalna podaż drogą doustną, zawsze gdy nie ma ku temu przeciwwskazań.

Wsparcie żywieniowe przed operacją

W przypadku wielu rodzajów nowotworów w momencie diagnozy i podjęcia decyzji o zabiegu chirurgicznym występują już pierwsze symptomy niedożywienia organizmu pacjenta. Najczęstszym z nich jest utrata masy ciała. Wynika to przede wszystkim ze spożywania zbyt małej ilości pożywienia w stosunku do zapotrzebowania. Dlatego też tak istotne jest wprowadzenie odpowiednio wcześnie wsparcia żywieniowego, którego celem jest dostarczenie dostatecznej ilości energii i białka. Wsparcie żywieniowe włączane jest na długo przed operacją, zwłaszcza u chorych z nowotworem umiejscowionym w okolicach głowy, szyi, żołądka i jelit, gdyż są oni najczęściej narażeni na niedożywienie i wyniszczenie nowotworowe. U pacjentów niedożywionych i z dużym ryzykiem żywieniowym zaleca się prowadzenie interwencji żywieniowej na 7-14 dni przed zabiegiem. Zawsze, gdy to możliwe, zaleca się żywienie drogą naturalną – doustną. Dzięki włączeniu wsparcia żywieniowego w okresie przedoperacyjnym chorzy mogą zostać właściwie przygotowani metabolicznie do zabiegu. Pomaga także zapobiegać pogorszeniu się ich stanu odżywienia po operacji.

Zgodnie z zaleceniami POLSPEN (Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu) należy unikać głodzenia chorego przed zabiegiem, stosowanego często w ramach przygotowania do znieczulenia. Spożywanie pokarmów stałych powinno zostać zakończone na 6 godzin przed planowaną operacją, a picie płynów (klarownych) może odbywać się do 2 godzin przez zabiegiem. Zasadne może być spożywanie przed operacją płynów bogatych w węglowodany, ponieważ: zmniejszają uczucie głodu oraz insulinooporność w okresie okołooperacyjnym. Mogą także poprawiać subiektywne samopoczucie chorego.

Okres pooperacyjny

W okresie pooperacyjnym głównym celem leczenia jest powrót organizmu do prawidłowego funkcjonowania, a także minimalizowanie powikłań. W tym czasie chory potrzebuje znacznie większej ilości składników odżywczych, zwłaszcza białka, które odgrywa istotną rolę w procesie gojenia ran i regeneracji organizmu. Pacjenci po zabiegach często niechętnie sięgają po jedzenie, dlatego w tym czasie tak istotne jest regularne monitorowanie stanu odżywienia chorego i ewentualne wdrożenie wsparcia żywieniowego. W tym czasie bardzo przydatne są doustne preparaty odżywcze, zwłaszcza u chorych, którzy tylko częściowo pokrywają zapotrzebowanie energetyczne żywnością tradycyjną.

Odpowiedni stan odżywienia zmniejsza ryzyko powikłań pooperacyjnych, m.in.:

  • wspomaga gojenie ran pooperacyjnych,
  • redukuje ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych,
  • redukuje ryzyko powikłań metabolicznych,
  • skraca czas pobytu w szpitalu.

Wsparcie żywieniowe jest również konieczne u pacjentów, którym w celu zwalczenia nowotworu, usunięto narządy (lub pewne ich części) odpowiedzialne za spożywanie, trawienie bądź wchłanianie pokarmów. Jeśli operacja dotyczyła okolic głowy lub szyi, często miewają oni problemy z żuciem i połykaniem. Z kolei u pacjentów, u których operowane były narządy układu pokarmowego, często pojawiają się zaburzenia trawienia lub wchłaniania. Wsparcie żywieniowe w ich przypadkach ma na celu dostarczyć do organizmu odpowiednią ilość potrzebnych składników odżywczych w przystępnej formie.

Monitorowanie żywienia

Aby wsparcie żywieniowe przynosiło efekty, wymaga systematycznej kontroli. Należy monitorować (np. spisywać w zeszycie) co chory spożywa i w jakich ilościach, a także jak zmienia się jego masa ciała. Ważna jest regularna ocena stanu odżywienia chorego, aby w razie potrzeby w porę podjąć interwencję. Jednym ze sposobów jej wykonywania jest ankieta Oceny Stanu Odżywienia Organizmu w Chorobie Nowotworowej.