Rak płuca to jeden z najczęściej występujących nowotworów złośliwych u mężczyzn i drugi co do częstości występowania u kobiet. Stanowi ogromne wyzwanie dla medycyny, dlatego, że często bywa zbyt późno rozpoznawany. Szczyt zachorowań przypada pomiędzy 65 a 70 rokiem życia.

Rak-pluca

Spis treści:

  1. Rak płuc — przyczyny
  2. Rodzaje raka płuc
  3. Objawy raka płuca
  4. Rozpoznanie raka płuca
  5. Leczenie nowotworu płuca
  6. Leczenie paliatywne
  7. Co robić, aby zmniejszyć ryzyko raka płuca?

Rak płuc — przyczyny

Najczęstszym czynnikiem ryzyka jest dym papierosowy, który odpowiedzialny jest za aż 85% wszystkich nowotworów złośliwych płuc. Długość czasu palenia i liczba wypalonych papierosów, czyli tzw. paczkolata, które oblicza się poprzez pomnożenie liczby wypalanych paczek papierosów na dobę przez lata nałogu, określają ryzyko zachorowania na raka płuca.

Do innych czynników przyczyniających się do powstania guza płuca zalicza się również narażenie zawodowe na działanie substancji karcynogennych (azbest, policykliczne węglowodory aromatyczne, chrom, arsen, nikiel, beryl, pierwiastki radioaktywne np. uran i rad). Na zachorowanie z przyczyn zawodowych najbardziej narażeni są pracownicy przemysłu chemicznego oraz budownictwa. Czasami o zachorowaniu na nowotwór płuca decyduje predyspozycja genetyczna (w takim przypadku istotny jest wywiad rodzinny: obecność guza płuca u matki, ojca, brata lub siostry).

Rodzaje raka płuc

Klasyfikacje raka płuca oparte są o miejsce występowania guza oraz o rodzaj komórek, z których wywodzi się nowotwór. Około 70% wszystkich nowotworów płuca zlokalizowanych jest we wnęce płuca prawego lub lewego (centralny rak płuca). W przypadku lokalizacji poza wnęką płuca mówimy o obwodowym raku płuca. Dwa procent wszystkich guzów stanowi tzw. guz Pancoasta, czyli guz zlokalizowany w szczycie opłucnej i naciekający ścianę klatki piersiowej. Pod względem histopatologicznym, oceniającym tkankowe i komórkowe pochodzenie nowotworu raka płuca dzieli się na:

  • raka drobnokomórkowego,
  • raka niedrobnokomórkowego płaskonabłonkowego, gruczołowego,
  • raka z komórek olbrzymich.

Najczęściej występującym typem histologicznym raka płuca jest rak niedrobnokomórkowy.

Objawy raka płuca

Obraz kliniczny tej choroby jest mało specyficzny. Objawem, który wysuwa się na pierwszy plan, ale należy do objawów mało charakterystycznych, jest kaszel. Każdy kaszel trwający dłużej niż 3 tygodnie, szczególnie u osoby palącej papierosy i po 60 roku życia powinien być wnikliwe zdiagnozowany. Do innych objawów, które mogą wskazywać na obecność nowotworu, zaliczamy:

  • duszność,
  • ból w klatce piersiowej,
  • krwioplucie,
  • chrypkę (przy zajęciu przez masę nowotworową nerwu krtaniowego wstecznego),
  • paradoksalne ruchy przepony (w przypadku podrażnienia nerwu przeponowego).

Na obecność nowotworu płuca mogą wskazywać też takie objawy jak gorączka, utrata masy ciała, brak apetytu, osłabienie. Jeżeli zmianie pierwotnej zlokalizowanej w płucu towarzyszą przerzuty, mogą dołączyć się też objawy neurologiczne, żółtaczka lub bóle kości.

Rak płuca to nowotwór, któremu dość często towarzyszą zespoły paranowotworowe (zespoły paraneoplastyczne), które powstają niezależnie od miejscowego wzrostu lub występowania przerzutów odległych i często ustępują po skutecznym wyleczeniu nowotworu. Zespoły paranowotworowe stanowią szeroką gamę objawów powiązanych z chorobą nowotworową. Eksperci określają je jako zaburzenia czynności narządów i układów niebędące bezpośrednim skutkiem inwazji guza nowotworowego lub jego przerzutów.

Do zespołów paranowotworowych występujących szczególnie w raku drobnokomórkowym płuc należą osteoartropatie przerostowe np. palce jak „pałeczki dobosza”, paznokcie jak „szkiełka od zegarka”. Do innych zespołów paranowotworowych zalicza się też zespoły endokrynne np. zespół Cushinga, hiperkalcemię (wzrost stężenia wapnia), hiponatremię (obniżenie poziomu sodu w surowicy krwi), ginekomastię (powiększenie gruczołów piersiowych u mężczyzn), obwodowe neuropatie, zespoły skórno-mięśniowe, nadpłytkowość (zwiększona liczba płytek krwi w surowicy krwi).

Rozpoznanie raka płuca

Aby rozpoznać raka płuca, wykorzystuje się dodatkowe badania diagnostyczne. W rentgenie klatki piersiowej często widoczna jest jednostronnie powiększona, nieostro odgraniczona wnęka płuca, różnego rodzaju zacienienia w obrębie miąższu płuca lub tak zwany cień krągły, które mogą sugerować rozrost nowotworowy. Aby upewnić się co do rozpoznania, wykonywana jest tomografia komputerowa (TK), biopsja pod kontrolą tomografii komputerowej, ultrasonografia wewnątrzoskrzelowa z biopsją przezoskrzelową (czyli pobraniem wycinka do badania pod mikroskopem) lub bronchoskopia (oglądanie oskrzeli za pomocą endoskopu wprowadzonego do dróg oddechowych) z pobraniem wycinków. Rzadziej sięga się do badania popłuczyn oskrzelowych (BAL) uzyskiwanych w bronchoskopii.

W nielicznych przypadkach wykonuje się próbną torakotomię (otwarcie klatki piersiowej) w celu ustalenia rozpoznania histopatologicznego. W poszukiwaniu przerzutów zleca się też USG jamy brzusznej, TK głowy, scyntygrafię kości lub PET (pozytronową tomografię emisyjną — aby wykluczyć przerzuty odległe). Oznaczanie markerów nowotworowych nie służy rozpoznaniu choroby, ale jest wykonywane w celu kontroli choroby – oceny, czy nie pojawia się wznowa raka płuc lub przerzuty. W diagnostyce różnicowej bierze się pod uwagę inne pierwotne guzy płuca (zmiany łagodne), wtórne nowotwory płuca powstałe na skutek przerzutów drogą naczyń krwionośnych lub limfatycznych z ognisk pierwotnych, gruźlicę płuc. W klasyfikacji stopnia zaawansowania raka płuc uwzględnia się wielkość guza pierwotnego (tumor – guz), zajęcie węzłów chłonnych (nodules – węzły) oraz obecność lub brak przerzutów (metastases – przerzuty).

Leczenie nowotworu płuca

Leczenie raka płuca prowadzone jest w zespołach specjalistycznych często składających się z grupy lekarzy kilku specjalizacji np.: onkologa, chirurga klatki piersiowej, pulmonologa, radioterapeuty.

W przypadku rozpoznania raka drobnokomórkowego i jego postaci ograniczonej najczęściej podejmuje się decyzję o resekcji guza, a następnie zastosowaniu chemioterapii. Stosuje się również naświetlania śródpiersia i profilaktyczne naświetlania ośrodkowego układu nerwowego po uzyskaniu całkowitej remisji.

W przypadku postaci rozlanej nowotworu wykorzystuje się chemioterapię paliatywną, a w przerzutach do ośrodkowego układu nerwowego lub do kości – radioterapię. W przypadku raka niedrobnokomórkowego praktykowane jest leczenie operacyjne – resekcja guza, a w przypadku postaci ograniczonej nieoperacyjnej – RTG terapia. W tej postaci raka również wykorzystuje się bardzo nowoczesne leki tzw. inhibitory tyrozynowej kinazy. Bardzo obiecującą metodą w leczeniu raka płuca jest immunoterapia, której celem jest zwiększanie odporności chorego w celu niszczenia komórek nowotworowych. Co ważne immunoterapia jest leczeniem lepiej tolerowanym niż chemioterapia.

Leczenie paliatywne

W przypadku, kiedy nie da się zniszczyć całkowicie komórek nowotworowych i pacjent zaczyna coraz bardziej odczuwać skutki choroby, stosuje się leczenie paliatywne, ukierunkowane na łagodzenie objawów takich jak ból, duszność, trudności z oddychaniem, częste nawracające zapalenia płuc, gromadzenie się płynu w jamie opłucnej. W leczeniu paliatywnym uwzględnia się też leczenie objawów depresyjnych oraz zwraca się uwagę na odpowiednie odżywienie pacjenta, często wykorzystując uzupełnienie diety  doustnymi preparatami odżywczymi dostarczającymi dużą ilość białka i energii w małej objętości.

 

Co robić, aby zmniejszyć ryzyko raka płuca?

Trudne, aczkolwiek wydaje się oczywiste – rzucić palenie. Na każdym etapie nałogu warto z niego zrezygnować, szczególnie że istnieją obecnie skuteczne metody farmakologiczne (leki) pozwalające na rzucenie palenia. Dlaczego warto to zrobić? Już po ok. 2 miesiącach od rzucenia palenia, płuca zaczynają normalnie pracować. Po 10 latach abstynencji nikotynowej również o prawie 50% spada ryzyko zachorowania na raka płuc.

 

Na podstawie: Choroby wewnętrzne, wydawnictwo Medycyna Praktyczna. Interna w 5 dni. Franciszek Kokot. Interna Szczeklika 2021/2022, „Co warto wiedzieć – rak płuca”, wydawnictwo Primopro 2020