Choroba wieńcowa, znana również jako zespół wieńcowy, to choroba serca, która dotyka wiele osób na całym świecie. Jest to stan, w którym tętnice wieńcowe, które dostarczają krew i tlen do serca, ulegają zwężeniu lub blokadzie, na skutek tworzenia się blaszek miażdżycowych co prowadzi do niedotlenienia serca.

Spis treści:

  1. Przyczyny choroby wieńcowej
  2. Objawy choroby niedokrwiennej serca
  3. Diagnostyka choroby niedokrwiennej serca
  4. Leczenie choroby niedokrwiennej serca
  5. Właściwe żywienie w chorobie niedokrwiennej serca

Przyczyny choroby wieńcowej

Przyczyny choroby wieńcowej mogą być różne. Najczęstszą przyczyną jest tworzenie się blaszek miażdżycowych wewnątrz tętnic wieńcowych. Blaszki miażdżycowe składają się z cholesterolu, wapnia i komórek piankowatych (nieprawidłowych, bo wypełnionych cholesterolem komórek układu odpornościowego), które gromadzą się na ścianach tętnic. Z czasem blaszki miażdżycowe mogą się zwiększać i zaczynać zwężać tętnice wieńcowe, zmniejszając przepływ krwi i utrudniając dostarczanie tlenu do serca.

Choroby wieńcowej sprzyja:

  • palenie tytoniu; nikotyna zawarta w tytoniu powoduje skurcz tętnic, co ogranicza przepływ krwi do serca,
  • cukrzyca; wysoki poziom glukozy we krwi (hiperglikemia) może uszkadzać naczynia krwionośne, co przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych i zwiększa ryzyko chorób sercowo-naczyniowych,
  • nadciśnienie tętnicze; wysokie ciśnienie krwi zwiększa ryzyko choroby wieńcowej, ponieważ zwiększa obciążenie serca i powoduje uszkodzenie tętnic,
  • otyłość; osoby z otyłością często mają nieprawidłową gospodarkę lipidową, co oznacza zwiększenie poziomu trójglicerydów i zmniejszenie poziomu lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL), czyli tzw. „dobrego cholesterolu”. To z kolei zwiększa ryzyko powstawania blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych serca. Otyłość często wiąże się ze stanem zapalnym niskiego stopnia, który również przyczynia się do powstawania blaszek miażdżycowych.

Objawy choroby niedokrwiennej serca

Objawy choroby niedokrwiennej serca (ang. coronary artery disease) zależą od stopnia jej zaawansowania. W początkowych stadiach choroby objawy mogą być nieobecne lub bardzo łagodne. W miarę postępu choroby, objawy mogą się nasilać i stać się bardziej uciążliwe.

Najczęstsze objawy choroby niedokrwiennej serca to:

  • Ból lub dyskomfort w klatce piersiowej, który może być opisany jako ucisk, ściskanie, pieczenie, ciśnięcie lub duszenie. Często ból promieniuje do ramienia, szyi, żuchwy lub pleców. Natężenie bólu jest często większe w godzinach porannych, może go nasilać zimne powietrze, wysiłek fizyczny, obfity posiłek.
  • Duszność podczas wykonywania codziennych czynności, takich jak wchodzenie po schodach, chodzenie lub wykonywanie prac domowych.
  • Zamiast bólu w klatce piersiowej mogą wystąpić tak zwane „maski” dławicy piersiowej – inne objawy niż ból lub dyskomfort w klatce piersiowej. Do „masek” choroby niedokrwiennej serca można zaliczyć:  zmęczenie i osłabienie, nieregularne bicie serca lub uczucie kołatania serca, nudności, wymioty. Warto wiedzieć, że nawet 50-80% epizodów niedokrwienia mięśnia sercowego potwierdzonych obiektywnymi badaniami diagnostycznymi przebiega bezobjawowo. Najbardziej niebezpieczną postacią choroby niedokrwiennej serca jest zawał mięśnia sercowego.

Diagnostyka choroby niedokrwiennej serca

Chorobę niedokrwienną serca (CHD) można zdiagnozować na wiele sposobów. Oto kilka z najczęściej stosowanych metod diagnostycznych:

  • EKG: elektrokardiogram (EKG) to proste i nieinwazyjne badanie, które odczytuje elektryczną aktywność serca i może wykazać nieprawidłowości w pracy serca. EKG może wykryć objawy niedokrwienia serca, takie jak zmiany w rytmie serca i zaburzenia przewodzenia.
  • Test wysiłkowy: test wysiłkowy polega na monitorowaniu aktywności serca podczas wykonywania ćwiczeń fizycznych na bieżni lub rowerze ergometrycznym. Test ten pozwala lekarzowi ocenić, jak dobrze serce radzi sobie z zwiększonym obciążeniem i czy istnieją objawy niedokrwienia serca.
  • Echo serca: Echo serca to ultrasonograficzne badanie serca, które umożliwia ocenę pracy serca, w tym przepływu krwi i skurczów mięśnia sercowego. Echo serca może pomóc w diagnozowaniu niedokrwienia serca poprzez wykrywanie zmian w strukturze serca lub nieprawidłowości w przepływie krwi.
  • Angiografia tętnic wieńcowych (koronarografia): angiografia wieńcowa to inwazyjne badanie, które polega na wprowadzeniu cewnika do tętnicy wieńcowej i podaniu kontrastu, który umożliwia obserwację przepływu krwi w sercu. To dokładna metoda diagnozowania choroby niedokrwiennej serca, która pozwala na określenie stopnia zwężenia tętnic wieńcowych i umożliwia wykonanie procedur leczniczych, takich jak angioplastyka lub wszczepienie stentów.
  • Badania laboratoryjne: w badaniach laboratoryjnych można między innymi ocenić poziom cholesterolu i innych lipidów we krwi, co może pomóc w określeniu ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych.

Leczenie choroby niedokrwiennej serca

Leczenie choroby niedokrwiennej serca (ChNS) zależy od stopnia zaawansowania choroby i stanu zdrowia pacjenta.

  1. Zmiana stylu życia: w przypadku łagodnej lub umiarkowanej ChNS zmiana stylu życia może być wystarczająca do poprawy stanu zdrowia serca. Zaleca się zmianę diety na zdrową i zrównoważoną, dbanie o regularną aktywność fizyczną, rzucenie palenia i kontrolę nad stresem.
  2. Leki: leki takie jak inhibitory ACE, beta-blokery, statyny, antagoniści kanału wapniowego, nitraty i aspiryna, są często stosowane w leczeniu choroby niedokrwiennej serca, aby kontrolować ciśnienie krwi, zmniejszyć poziom cholesterolu, poprawić przepływ krwi i zapobiec powstawaniu zakrzepów krwi.
  3. Angioplastyka tętnic wieńcowych: angioplastyka wieńcowa to inwazyjna procedura, podczas której lekarz wprowadza do tętnicy wieńcowej cewnik z balonikiem, który następnie zostaje wypełniony płynem pod ciśnieniem, aby poszerzyć zwężenie tętnicy. Czasem do tętnicy wieńcowej wprowadza się także mały metalowy siateczkowy stent, który pozwala na utrzymanie tętnicy w poszerzonym stanie.
  4. Pomostowanie aortalno-wieńcowe: w przypadku zaawansowanej choroby niedokrwiennej serca, gdy wiele tętnic wieńcowych jest zablokowanych, lekarz kardiochirurg może zarekomendować pomostowanie aortalno-wieńcowe, operację kardiochirurgiczną polegającą na wszczepieniu pomostów naczyniowych (tzw. bypassów) omijających miejsce zwężenia tętnicy wieńcowej.
  5. Ciekawym i nowatorskim rozwiązaniem, stosowanym w przypadku bardzo zaawansowanej choroby wieńcowej jest rewaskularyzacja laserowa, która polega na wytworzeniu laserem medycznym w mięśniu sercowym od 12 do 60 kanałów o średnicy około 1 mm, wzdłuż tętnicy objętej zaawansowanym procesem miażdżycowym. Powoduje to tworzenie nowych naczyń krwionośnych w mięśniu sercowym i zniszczenie zakończeń nerwowych. Zabieg ma na celu poprawę ukrwienia mięśnia sercowego i zmniejszenie dolegliwości bólowych.

Właściwe żywienie w chorobie niedokrwiennej serca

W chorobie niedokrwiennej serca ważne jest stosowanie odpowiedniej diety, która pomoże w kontrolowaniu poziomu cholesterolu, ciśnienia krwi i masy ciała.

Oto kilka zasad żywieniowych, które mogą wesprzeć leczenie choroby niedokrwiennej serca:

  • Ograniczenie spożycia tłuszczów nasyconych i trans (obecnych np. w produktach wysokoprzetworzonych, w tym komercyjnych wyrobach cukierniczych i niektórych roślinnych tłuszczach utwardzanych) oraz kwasów tłuszczowych nasyconych (obecnych w mięsie, nabiale, oleju kokosowym i palmowym); tłuszcze nasycone i trans zwiększają poziom cholesterolu LDL (tzw. „złego” cholesterolu), co z kolei zwiększa ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Zaleca się zastąpienie tłuszczów nasyconych tłuszczami roślinnymi, takimi jak olej rzepakowy lub oliwa z oliwek.
  • Zwiększenie spożycia błonnika: błonnik pomaga obniżyć poziom cholesterolu we krwi, a także pomaga w utrzymaniu masy ciała. Produkty bogate w błonnik to owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe i nasiona.
  • Spożywanie ryb i produktów rybnych: ryby zawierają kwasy tłuszczowe omega-3, które pomagają w utrzymaniu dobrego funkcjonowania serca. Zaleca się spożywanie ryb dwa razy w tygodniu.
  • Ograniczenie spożycia soli: nadmierne spożycie soli zwiększa ciśnienie krwi, co może prowadzić do choroby niedokrwiennej serca. Warto wiedzieć, że korzystnie na regulację ciśnienia krwi wpływają warzywa bogate w potas (ziemniak, burak, cukinia). Zaleca się ograniczenie spożycia soli do maksymalnie 5 gramów dziennie.
  • Unikanie cukru i słodyczy: produkty słodzone zwiększają ryzyko cukrzycy, co jest czynnikiem ryzyka choroby niedokrwiennej serca. Zaleca się unikanie słodzonych napojów i deserów, zmniejszenie proporcji węglowodanów (zwłaszcza prostych) w diecie do mniej niż 50% przyjmowanych kalorii.
  • Spożywanie w umiarkowanych ilościach alkoholu: Zaleca się nieprzekraczanie spożycia alkoholu ponad umiarkowane ilości, czyli maksymalnie do 1-2 jednostek dziennie dla mężczyzn i 1 jednostki dziennie dla kobiet.
  • W przypadku chorych, u których tradycyjna dieta to za mało, aby dostarczyć odpowiednich ilości składników odżywczych lub u chorych z cechami niedożywienia, lekarz może zalecić podaż doustnych preparatów odżywczych z dużą ilością białka i energii takich jak Nutridrink Protein.

 

Podsumowanie

Aby zapobiegać chorobie niedokrwiennej serca i zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby warto:

  • Zachować prawidłową masę ciała ponieważ otyłość jest jednym z głównych czynników ryzyka choroby niedokrwiennej serca;
  • Być aktywnym fizycznie. Aktywność fizyczna pomaga w utrzymaniu zdrowego serca i zmniejsza ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Zaleca się 30 minut umiarkowanej aktywności fizycznej w większości dni tygodnia.
  • Wdrożyć zasady zdrowego odżywiania: z ograniczeniem spożywania tłuszczów nasyconych i trans, a także spożywania większej ilości owoców, warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych i ryb.
  • Zaleca się regularne sprawdzanie ciśnienia krwi i stosowanie leków, jeśli jest to konieczne. Wysoki poziom cholesterolu we krwi zwiększa ryzyko choroby niedokrwiennej serca. Osoby z rozpoznaną chorobą niedokrwienną serca powinny stosować odpowiednią terapię lekową, zgodnie z zaleceniami lekarza.
  • Zaleca się regularne badanie poziomu cholesterolu we krwi i stosowanie leków, jeśli jest to konieczne.
  • Zaleca się unikania palenia papierosów i unikania osób palących oraz ograniczenie spożycia alkoholu do minimum.

 

Na podstawie:

Interna Szczeklika, wydanie 2022. Zespół metaboliczny – nowa definicja i postępowanie w praktyce. Stanowisko PTNT, PTLO, PTL, PTH, PTMR, PTMSŻ, Sekcji Prewencji i Epidemiologii PTK, „Klubu 30” PTK oraz Sekcji Chirurgii Metabolicznej i Bariatrycznej TChP (2022)