Cukrzyca stanowi przewlekłą chorobę metaboliczną występującą na całym świecie. Charakteryzuje się hiperglikemią wynikającą z nieprawidłowego wydzielania i/lub działania insuliny. W Polsce na cukrzycę choruje ponad 3 miliony ludzi (9,1% populacji). Około 90% wszystkich zachorowań dotyczy cukrzycy typu 2 i jest to jedna z najczęściej występujących chorób przewlekłych. Czym jest cukrzyca insulinozależna, a czym insulinoniezależna? Jakie są różnice i na co warto zwracać uwagę przy rozpoznaniu? Sprawdźmy!

Spis treści:

  1. Klasyfikacja cukrzycy
  2. Cukrzyca insulinozależna typu 1 i cukrzyca insulinoniezależna – czym są?
  3. Cukrzyca typu 1 a cukrzyca typu 2 – jakie są przyczyny?
  4. Cukrzyca insulinozależna i cukrzyca insulinoniezależna – jakie dają objawy?
  5. Cukrzyca typu 1 a cukrzyca typu 2 – krótkie podsumowanie różnic

Klasyfikacja cukrzycy

Cukrzyca jest chorobą o różnych podłożach i dotyczy zarówno dzieci, jak i osób dorosłych. Według Międzynarodowej Statystycznej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD 10) wyróżniamy 5 typów cukrzycy:

  • E10 – cukrzyca insulinozależna;
  • E11 – cukrzyca insulinoniezależna;
  • E12 – cukrzyca związana z niedożywieniem;
  • E13 – inne określone postacie cukrzycy;
  • E14 – cukrzyca nieokreślona.

W standardach opracowanych przez Polskie Towarzystwo Diabetologiczne opisana jest również etiologiczna klasyfikacja cukrzycy według WHO:

  1. Cukrzyca typu 1: autoimmunologiczna i idiopatyczna;
  2. Cukrzyca typu 2;
  3. Inne specyficzne typy cukrzycy;
  4. Cukrzyca ciążowa.

Leczenie cukrzycy zależne jest od jej rodzaju. W zależności od typu stosuje się albo doustne leki przeciwcukrzycowe, albo odpowiednio dobraną insulinoterapię oraz dodatkowo właściwą dietę.

UWAGA!

Obecnie nie stosuje się klasyfikacji według podziału na cukrzycę insulinozależną (synonim cukrzycy typu 1) i insulinoniezależną (synonim cukrzycy typu 2). W przypadku tej drugiej, gdy rezerwy trzustkowe ulegną wyczerpaniu – wprowadza się odpowiednio dobraną insulinoterapię.

Cukrzyca insulinozależna typu 1 i cukrzyca insulinoniezależna – czym są?

Cukrzyca insulinozależna to inaczej cukrzyca typu 1. Według Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization) cukrzyca typu 1 to choroba, w której dochodzi do destrukcji komórek β wysp trzustkowych co prowadzi do bezwzględnego niedoboru insuliny. Chorzy z cukrzycą typu 1 bezwzględnie wymagają leczenia insuliną nawet w okresie remisji. Obecnie nie istnieją żadne skutecznie metody zapobiegania tej chorobie. Szacuje się, że w ostatnich 30 latach doszło do około pięciokrotnego wzrostu zachorowań u dzieci w Polsce i to właśnie u najmłodszych jest ona najczęściej diagnozowana. Nie należy zapominać także o cukrzycy typu 1 LADA – wolno rozwijająca się cukrzyca o podłożu autoimmunologicznym, ten rodzaj rozpoznawany jest w przypadku osób dorosłych po 35 roku życia również z koniecznością zastosowania insulinoterapii.

Cukrzyca insulinoniezależna, to innymi słowy cukrzyca typu 2. Ten rodzaj choroby często określany jest mianem choroby cywilizacyjnej i dotyczy około 90% wszystkich zachorowań. Rozpoznaje się ją najczęściej u osób starszych z już współistniejącymi chorobami układu krążenia, zaburzeniami gospodarki lipidowej oraz nadwagą bądź otyłością. U pacjentów z tym typem cukrzycy, trzustka jest zdolna do wytwarzania insuliny, jednak tkanki docelowe są na nią oporne. Zjawisko to jest nazywane insulinoopornością i pojawia się już dużo wcześniej przed rozwinięciem cukrzycy. Początkowo, leczenie opiera się na podawaniu leków doustnych mających na celu obniżenie wartości glikemii. Największe znaczenie ma tutaj jednak zastosowanie odpowiedniej diety i wprowadzenie aktywności fizycznej. W celu poprawy stanu zdrowia u pacjentów z nadwagą bądź otyłością, kluczowa będzie redukcja masy ciała.

WAŻNE!

U pacjentów z długoletnią cukrzycą typu 2 może dojść do wyczerpania rezerw trzustkowych i całkowitego zaniku produkcji insuliny przez komórki. W tej sytuacji konieczne będzie wprowadzenie insuliny i jest to tak zwana cukrzyca insulinozależna typu 2.

Cukrzyca typu 1 a cukrzyca typu 2 – jakie są przyczyny?

Przyczyną pojawienia się cukrzycy typu 1 najczęściej jest proces autoimmunologiczny, w którym to dochodzi do niszczenia własnych komórek β wysp trzustkowych. Wyróżnić możemy także podłoże idiopatyczne o nieznanym pochodzeniu. Etiologia tej choroby nie jest do końca poznana. Wiadomo, że geny odgrywają tutaj duże znaczenie, jednak do przyczyn zalicza się także wybrane zakażenia wirusowe czy stres. Na ten typ cukrzycy nie mamy wpływu i nie jest on zależny od nas.

Na rozwój cukrzycy insulinoniezależnej duży wpływ ma styl życia i nieodpowiednia, wysokokaloryczna, wysokotłuszczowa i przetworzona dieta. Towarzysząca otyłość (szczególnie brzuszna) nasila insulinooporność i dalsze konsekwencje zdrowotne. Ponadto, do rozwoju cukrzycy typu 2 przyczyniają się:

  • Wiek >45 lat;
  • Nadwaga bądź otyłość;
  • Predyspozycje genetyczne i cukrzyca w rodzinie;
  • Nadciśnienie tętnicze;
  • Hipercholesterolemia i hipertriglicerydemia;
  • Niska aktywność fizyczna;
  • Długotrwały brak snu;
  • Choroby sercowo-naczyniowe;
  • PCOS (zespół policystycznych jajników) u kobiet;
  • Wcześniej przebyta cukrzyca ciążowa w przypadku kobiet.

Cukrzyca insulinozależna i cukrzyca insulinoniezależna – jakie dają objawy?

W cukrzycy typu 1 pojawiające się objawy są gwałtowne i łatwe do zauważenia. Do najczęstszych zalicza się:

  • Wzmożone pragnienie –  powoduje wypijanie nawet do kilku litrów płynów dziennie;
  • Wielomocz – w związku z dużą ilością przyjmowanych płynów, nasila się także częstotliwość wizyt w toalecie;
  • Szybka utrata masy ciała bez zmian w sposobie żywienia;
  • Osłabienie i senność.

Cukrzyca typu 2 w wielu przypadkach jest diagnozowana bardzo późno. Przyczynia się do tego brak widocznych objawów klinicznych oraz zaniedbanie regularnych badań poziomu glukozy we krwi. W momencie rozpoznania, często obserwuje się już wysokie ryzyko powikłań dlatego ważne aby zareagować w momencie wystąpienia pierwszych objawów – nie bagatelizować ich. Wśród objawów wymienia się:

  • Nadmierne pragnienie;
  • Zmęczenie;
  • Senność po posiłkach bogatych w węglowodany;
  • Stany zapalne narządów moczowo-płciowych;
  • Wzrost masy ciała;
  • Infekcje skóry;
  • Wolne gojenie się ran.

Cukrzyca typu 1 a cukrzyca typu 2 – krótkie podsumowanie różnic

Cukrzyca jest chorobą, która wraz z długo utrzymującą się hiperglikemią (zbyt wysoki poziom cukru we krwi) wiąże się z uszkodzeniem i niewydolnością: oczu, nerek, nerwów oraz serca i naczyń krwionośnych. Warto pamiętać o tym, aby regularnie wykonywać badania kontrolne oraz obserwować siebie i bliskich.

         Zmienna   Cukrzyca typu 1 (insulinozależna) Cukrzyca typu 2 (insulinoniezależna)
Masa ciała Prawidłowa a w momencie rozpoznania często obserwuje się spadek masy ciała. U wielu pacjentów występuje nadwaga bądź otyłość.
Objawy Gwałtowne, widoczne objawy kliniczne. Często nie zauważa się objawów, niewidoczne objawy kliniczne – pojawiają się dopiero po dłuższym czasie, w przypadku niewyrównanej cukrzycy (długotrwale utrzymującej się hiperglikemii).
Wiek rozpoznania Dzieci, rzadziej osoby dorosłe. Osoby dorosłe i starsze, >35 r.ż.
Obecność przeciwciał Tak Nie
Leczenie Bezwzględnie: insulinoterapia oraz odpowiednio dobrany sposób żywienia pod okiem specjalisty. Odpowiedni sposób żywienia, wzrost aktywności fizycznej, zmiana stylu życia. Doustne leki przeciwcukrzycowe, w momencie wyczerpania rezerw trzustkowych także wprowadzenie insuliny.
Przyczyny Niezależne od pacjenta, toczący się proces autoimmunologiczny. Nieodpowiedni styl życia, nadwaga, otyłość, siedzący tryb życia.

 

Bibliografia:

  1. Grzymisławki M. (red). 2019. Dietetyka Kliniczna. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
  2. Jeznach-Steinhagen A. 2020. Żywienie osób z cukrzycą. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa.
  3. Zalecenia Kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020. Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna, 2020, tom 6, nr 1.
  4. Langwiński W., Trzeciak M., Skrzypski M. 2018. Cukrzyca typu 2 – przegląd aktualnego stanu wiedzy. Problemy Nauk Biologicznych, tom 67, nr 3 (320), str. 517-527.
  5. Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych – X Rewizja, Tom I, wydanie 2008. Wydane przez Światową Organizację Zdrowia.
  6. Orłowska-Kunikowska E. 2007. Ambulatoryjne leczenie cukrzycy typu 2. Forum Medycyny Rodzinnej, tom 1, nr 2, 134-142.