Według danych epidemiologicznych można przypuszczać, że w Polsce rocznie na pozaszpitalne zapalenie płuc choruje co najmniej 300 000 osób. Czynnikami ryzyka sprzyjającymi wystąpieniu choroby są: podeszły wiek, palenie tytoniu, przewlekła niewydolność serca, przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP). Pozaszpitalne zapalenie płuc jest chorobą całoroczną, ale zapadalność jest największa zimą.

Spis treści:

  1. Co to jest zapalenie płuc i jakie ma przyczyny
  2. Objawy zapalenia płuc
  3. Rekonwalescencja po zapaleniu płuc
  4. Dopasowane leczenie
  5. Rekonwalescencja wymaga czasu
  6. Aktywność fizyczna
  7. Rola właściwego żywienia

Co to jest zapalenie płuc i jakie ma przyczyny

Zapalenie płuc to stan zapalny obejmujący pęcherzyki płucne lub tkankę śródmiąższową płuc.
Najczęściej zapalenie płuc dzieli się  na pozaszpitalne i szpitalne (u chorych przebywających w szpitalu powyżej 48 godzin). Bakterią, która jest odpowiedzialna za 30–40% pozaszpitalnych zapaleń płuc, jest dwoinka zapalenia płuc (Streptococcus pneumoniae). Wirusy (wirus grypy, paragrypy, koronawirusy, adenowirusy itp.) odpowiadają za ok. 30% przypadków pozaszpitalnego zapalenia płuc. Rozpoznanie zapalenia płuc  opiera się na podstawie danych uzyskanych z badania podmiotowego czyli wywiadu oraz na objawach przedmiotowych (uzyskanych bezpośrednio z badania chorego, a także na badaniach radiologicznych – najczęściej ze zdjęcia RTG).

 

Objawy zapalenia płuc

Typowymi objawami, które są zgłaszane przez pacjentów są: kaszel, często z odkrztuszaniem ropnej plwociny, ból w klatce piersiowej (zwykle zlokalizowany w bocznych częściach klatki piersiowej i nasilający się przy głębokim oddychaniu lub kaszlu) oraz występująca u części chorych duszność. Dodatkowo mogą występować objawy ogólnoustrojowe, takie jak: poty, dreszcze, bóle mięśniowe lub temperatura ciała ≥38°C. Warto zwrócić uwagę, że u starszych osób, zapalenie płuc może przebiegać bez wyraźnych objawów np. bez gorączki, ale na przykład  z osłabieniem lub pogorszeniem kontaktu z otoczeniem.

W badaniu fizykalnym lekarz osłuchując i opukując klatkę piersiową może określić lokalizację  zapalenia płuc nad określonym obszarem klatki piersiowej. W celu potwierdzenia rozpoznania zwykle wykonuje się radiogram klatki piersiowej, na którym uwidaczniają się zagęszczenia zapalne. W badaniach laboratoryjnych najczęściej stwierdza się leukocytozę (zwiększenie liczby białych krwinek) oraz zwiększone stężenie CRP (białka, którego stężenie wzrasta w wielu stanach zapalnych). Leczenie zapalenia płuc zależy od etiologii zapalenia (wirusowe czy bakteryjne). W leczeniu bakteryjnego zapalenia płuc stosuje się antybiotyki, zwykle są  one podawane  doustnie przez kilka do kilkunastu dni.

 

Rekonwalescencja po zapaleniu płuc

Przebieg kliniczny zapalenia płuc może być łagodny, skąpoobjawowy, ze zmianami ulegającymi względnie szybkiemu wycofywaniu się lub ciężki, wymagający hospitalizacji. Zapalenia płuc wywołane przez zakażenia wirusem mogą być czynnikiem ryzyka wystąpienia wtórnych zakażeń bakteryjnych. Nadkażenie bakteryjne może powodować zaostrzenie przebiegu zapalenia płuc, nasilenie jego ciężkości oraz zwiększenie śmiertelności. Wśród chorych na grypę o ciężkim przebiegu wtórne zakażenia bakteryjne występowały u 20-30%. Nadkażenie bakteryjne może znacznie wydłużyć czas rekonwalescencji.

 

Dopasowane leczenie

Zastosowanie właściwego (czyli odpowiednio dobranego) antybiotyku prowadzi do szybkiego niszczenia bakterii namnażających się w płucach. Ich resztki są usuwane przez komórki zapalne. Objawy ustępują stopniowo (zwykle w ciągu 1–2 dni) i chory powoli powraca do zdrowia. Przywrócenie prawidłowej czynności zajętej części płuca trwa dłużej, a zmiany na zdjęciu radiologicznym są niekiedy widoczne nawet po 1–2 tygodniach lub dłużej.

Obecnie jest wielu ozdrowieńców, którzy przebyli zapalenie płuc w przebiegu COVID 19. U wielu chorych jeszcze po kilku miesiącach od ustąpienia ostrych objawów zapalenia płuc COVID-19 utrzymują się takie objawy jak: duszność, kaszel, upośledzona tolerancja wysiłku, utajona lub jawna niewydolność oddechowa. Wyżej wymienione objawy mogą utrzymywać się nawet po około 3-6 miesiącach od wypisania ze szpitala, przyczyniając się do pogorszenia jakości życia.

Rekonwalescencja wymaga czasu

Sam pobyt w szpitalu z reguły wiąże się z dużym stresem dla chorego. Dodatkowo choroba sprawia, że pacjent wiele dni leży w łóżku a nawet w przypadku zdrowych dorosłych unieruchomienie wiąże się z utratą ok. 1.4 kg tkanki mięśniowej tygodniowo a choroba oraz stres dodatkowo nasilają ten proces. Stąd po wypisie wielu pacjentów odczuwa spadek sprawności – odbudowanie siły trwa kilka tygodni do miesięcy i wymaga aktywności fizycznej i właściwego żywienia.

Przykładowo nawet 40% osób, które przebyły zakażenie wirusem SARS-CoV zgłasza przewlekłe zmęczenie, które może przyczyniać się do ograniczenia sprawności fizycznej z powodu zwiększonego odczuwania wysiłku podczas codziennych czynności. Według dostępnych danych przywrócenie sprawności fizycznej po zakażeniu SARS-CoV jest niepełne, a ograniczenia utrzymują się nawet do 1-2 lat po wystąpieniu zakażenia. Niektórzy ozdrowieńcy po COVID-19 bez trudu podejmą codzienne czynności po wypisaniu ze szpitala. Nie jest to jednak proste, jeśli przebieg choroby był ciężki, hospitalizacja przewlekała się lub/i objawy utrzymywały się długo. Większość takich chorych odzyskuje sprawność fizyczną w stopniu umiarkowanym do dobrego w ciągu pierwszych dwóch miesięcy.

 

Aktywność fizyczna

Po przebytym zapaleniu płuc warto wykonywać ćwiczenia fizyczne. Zacząć od aktywności
o niewielkiej lub umiarkowanej intensywności w warunkach domowych (codzienna aktywność fizyczna jak spacery, chodzenie po schodach, ćwiczenia ogólnorozwojowe) i być konsekwentnym – ćwiczyć co najmniej przez okres 6-8 tygodni po zakończeniu choroby.  Wskazane są również ćwiczenia oddechowe na przykład za pomocą: trenażera oddechowego (systemu z trzema kolorowymi kulkami do ćwiczeń mięśni oddechowych), stosowany kilka razy dziennie, pozwala natlenić organizm, wydalić CO2, ułatwia odkrztuszanie śluzu.

 

Rola właściwego żywienia

Warto również pamiętać, że w przebiegu zapalenia płuc często dochodzi do nieprawidłowego odżywiania się, wynikającego głównie ze zmniejszenia apetytu lub jego braku. Osłabienie odczuwania głodu i problemy z przyjmowaniem posiłków wynikają z nasilania się kaszlu i duszności na przykład
w trakcie spożywania posiłków, dodatkowo gorączka, leżenie w łóżku zmniejszają zapotrzebowanie na pokarm. W przygotowywaniu sobie wartościowego posiłku nie pomaga także zmęczenie. W trakcie choroby uruchamiają się też procesy zapalne, które wymagają mobilizacji organizmu i zwiększonego zapotrzebowania na składniki odżywcze, przede wszystkim na białko.

Dlatego też w okresie choroby , jeśli tradycyjna dieta nie wystarcza, lekarz może zalecić stosowanie doustnych preparatów odżywczych na przykład, takich, które zawierają dużo białka i energii w małej objętości, co jest ważne w przypadku osoby chorej, która np. może mieć trudności z przełykaniem. Stosowana pod nadzorem lekarza żywność medyczna  może poprawić stan odżywienia pacjenta, co może wiązać się dla niego z lepszą tolerancją wysiłku, poprawą funkcji i siły mięśni oddechowych i szkieletowych. Ponieważ zapalenie płuc jest chorobą mocno angażującą układ odpornościowy podawanie właściwych ilości białka może także działać wspierająco na funkcjonowanie tego układu.

Podsumowując, okres rekonwalescencji po przebytym zapaleniu płuc może się bardzo różnić w zależności od przyczyny zakażenia, stanu chorego, chorób współistniejących. Dla niektórych może on wynosić 2-3 tygodnie, a u niektórych dochodzenie do pełnej sprawności fizycznej może zająć rok,
a nawet dwa lata. Ważne w procesie rekonwalescencji są nie tylko regularne kontrole lekarza i stosowanie się do zaleceń, ale także styl życia – aktywność fizyczna i właściwe żywienie.

 

Na podstawie:

Stanowisko Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc (PTChP) i Polskiego Towarzystwa Alergologicznego (PTA) dotyczące leczenia powikłań płucnych u chorych po przebytym zakażeniu SARS-CoV-2  . 2022 rok

Żywienie kliniczne. Praktyczne zagadnienia pod redakcją Sylwii  Małgorzewicz. Wydanie I. Lublin 2020.

Medycyna Praktyczna.