Sposób odżywiania w okresie okołooperacyjnym jest jednym z czynników, które mają wpływ na powrót chorego do zdrowia. Niewłaściwy stan odżywienia zarówno przed, jak i po zabiegu mogą zwiększyć ryzyko wystąpienia powikłań pooperacyjnych, a także wydłużyć czas pobytu w szpitalu. Organizm po operacji potrzebuje czasu na regenerację, ale także składników budulcowych do odbudowy tkanek naruszonych w trakcie zabiegu. Tutaj kluczowym elementem jest pożywienie, gdyż zawarte w nim składniki odżywcze biorą udział w procesie regeneracji organizmu. U wielu pacjentów w trakcie rekonwalescencji zastosowanie ma dieta łatwo strawna (zwana także dietą lekkostrawną). Jak powinna wyglądać dieta po operacji?

Dieta lekkostrawna po operacji

Spis treści:

  1. Niedożywienie a operacja
  2. Dieta po operacji
  3. Dieta lekkostrawna po operacji
  4. Dieta lekkostrawna - co jeść po operacji?
  5. Poznaj najważniejsze zasady diety łatwo strawnej.
  6. Co zrobić, gdy tradycyjna dieta po operacji jest niewystarczająca?

Niedożywienie a operacja

Podstawowym celem żywienia w okresie okołooperacyjnym jest niedopuszczenie do rozwoju niedożywienia lub jego pogłębienia, jeżeli już wystąpiło u chorego. Ma także za zadanie poprawić odpowiedź metaboliczną organizmu na uraz, jakim jest naruszenie tkanek podczas zabiegu chirurgicznego.

Szacuje się, że niedożywienie dotyczy 25-46% pacjentów przyjmowanych do szpitala. Ponadto podczas hospitalizacji ponad połowa pacjentów traci średnio 5,4% masy ciała. Problem ten najczęściej dotyczy chorych: w podeszłym wieku, z chorobami zapalnymi jelit, schorzeniami układu oddechowego lub nowotworami złośliwymi. Szczególnie na rozwój niedożywienia narażeni są pacjenci operowani w okolicach górnego odcinka przewodu pokarmowego, głowy oraz szyi, ponieważ ze względu na odczuwane dolegliwości czy lokalizację choroby mogą mieć szczególną trudność w przyjmowaniu należytej ilości pożywienia.

Do przyczyn rozwoju niedożywienia należą m.in.:

  • utrata apetytu,
  • utrudnione przyjmowanie pożywienia np. zaburzone gryzieniu lub połykanie,
  • zwiększone zapotrzebowanie na energię,
  • uogólniony stan zapalny w organizmie chorego.

Niedożywienie prowadzi do częstszego występowania powikłań pooperacyjnych. Wpływa także na spowolnienie rekonwalescencji i wydłużenie pobytu w szpitalu. Chcąc mu przeciwdziałać, należy podjąć odpowiednie kroki, do których należą m.in.: poprawa lub utrzymanie prawidłowego stanu odżywienia chorego jeszcze przed zabiegiem chirurgiczny, a także zadbanie o jego właściwe odżywianie po operacji.

Dieta po operacji

Obecnie wiemy, że nie ma potrzeby długotrwałego głodzenia chorego po operacji, jak to miało miejsce jeszcze paręnaście lat wstecz. Aktualne standardy opieki okołooperacyjnej zalecają, aby przyjmowanie pożywienia rozpocząć najwcześniej, gdy to możliwe – najlepiej w pierwszej dobie po operacji – o ile nie ma ku temu specjalnych przeciwwskazań. Doustne przyjmowanie posiłków to naturalna – najbardziej fizjologiczna metoda przyjmowania pokarmu przez człowieka stąd też w większości przypadków właśnie ten sposób dostarczania składników odżywczych do organizmu jest zalecany jako pierwszy wybór. Przeważnie chory może przyjmować posiłki w tradycyjnej formie lub po odpowiedniej modyfikacji ich składu. Gdy okażą się niewystarczające, aby pokryć dzienne zapotrzebowanie chorego na energię i składniki odżywcze, mogą zostać wzbogacone o preparaty odżywcze – żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Gdy modyfikacja diety oraz wsparcie preparatami odżywczymi nie przynosi rezultatów, zastosowanie znajduje żywienia dojelitowe (bezpośrednio do żołądka lub dwunastnicy), a następnie pozajelitowe (dożylne). Czasem stosowane jest żywienie mieszane. Zawsze jednak o wyborze metody żywienia, sposobie podaży diety decyduje lekarz.

Troska o prawidłowy stan odżywienia osoby po operacji ma na celu przeciwdziałać wspomnianemu wcześniej niedożywieniu, a także wspierać organizm w czasie rekonwalescencji. Poprzez poprawę odpowiedzi metabolicznej organizmu na uraz może ograniczać powstawanie powikłań oraz przyspieszać gojenie ran.

Dieta lekkostrawna po operacji

Dieta łatwo strawna jest modyfikacją sposobu odżywiania zalecanego osobom zdrowym. Ma na celu dostarczenie choremu odpowiedniej ilości energii oraz wszystkich niezbędnych składników odżywczych za pośrednictwem produktów i potraw, które nie obciążają przewodu pokarmowego – są łatwe do strawienia.
Dieta lekkostrawna może być skomponowana w różny sposób  – dobór produktów i technik kulinarnych przygotowywania potraw zależy od schorzenia chorego oraz jego możliwości gryzienia, trawienia i wchłaniania pokarmów. Jadłospis powinien być indywidualnie dopasowywany do pacjenta, najlepiej przez dietetyka.

Kiedy dieta lekkostrawna ma zastosowanie? Polecana jest m.in. pacjentom:

  • w stanach zapalnych błony śluzowej żołądka i jelit,
  • w nowotworach przewodu pokarmowego (np. rak jelita grubego),
  • w okresie rekonwalescencji po zabiegach chirurgicznych,
  • w chorobach infekcyjnych przebiegających z gorączką,
  • w przewlekłych schorzeniach układu oddechowego, a także chorobach zapalnych płuc i opłucnej,
  • długo leżącym (unieruchomionym), u których dochodzi do zaburzenia pracy układu pokarmowego,
  • w podeszłym wieku ze względu na przeważnie słabszą wydolność układu pokarmowego.

Dieta lekkostrawna - co jeść po operacji?

Taki sposób odżywiania ma za zadanie ułatwić pracę układu pokarmowego, a więc podstawową zasadą diety lekkostrawnej jest eliminacja produktów ciężkostrawnych, długo zalegających w żołądku, wymagających od naszego organizmu sporych nakładów pracy by finalnie doprowadzić do wchłonięcia składników odżywczych w nich zawartych. Warto zaś wybierać te, które łatwo ulegają strawieniu i są jednocześnie dobrymi źródłami składników odżywczych. Istotny jest także sposób przyrządzania potraw, należy wybierać techniki kulinarne, które zwiększają strawność dań.

Poznaj najważniejsze zasady diety łatwo strawnej.

  • Odpowiednia podaż energii oraz dostarczenie wszystkich marko- i mikroskładników. Dieta łatwo strawna nie ma na celu odchudzania. Powinna być pełnowartościowa i uwzględniać zwiększone zapotrzebowanie chorego w trakcie rekonwalescencji na energię oraz białko.
  • Regularne i częste posiłki o niewielkiej objętości. Chory po operacji powinien jeść 5-6 razy dziennie, a poszczególnie posiłki nie powinny być zbyt obfite, aby ich strawienie nie powodowało zbyt dużego obciążenia dla układu pokarmowego.
  • Rezygnacja z potraw tłustych, smażonych, pieczonych w sposób tradycyjny (z dużą ilością tłuszczu). Wybieranie posiłków przyrządzonych poprzez gotowanie w wodzie lub na parze, duszenie, pieczenie w folii lub papierze – bez lub z ograniczoną ilością tłuszczu.
  • Rezygnacja z produktów i potraw zawierających duże ilości tłuszczu, wzdymających, długo zalegających w żołądku lub ostro przyprawionych.
  • Ograniczenie błonnika pokarmowego poprzez rezygnację z pełnoziarnistych produktów zbożowych (wybieranie jasnego pieczywa i makaronów oraz białego ryżu), a także obieranie warzyw i owoców oraz spożywanie ich w formie gotowanej, miksowanej, przecieranej lub w postaci soków.
  • Ograniczenie soli, używanie delikatnych ziół do przyprawiania potraw.
  • Spożywanie świeżych produktów i potraw, unikanie długotrwałego przechowywania posiłków w lodówce czy podgrzewania ich. Zmniejsza to ryzyko ich zanieczyszczenia, co mogłoby prowadzić do zatrucia.
  • Rezygnacja z produktów wysokoprzetworzonych np. gotowych dań, potraw typu fastfood, słodyczy.
  • Nawadnianie organizmu – chory powinien wypijać każdego dnia 2,0-2,5 litra płynów: najlepiej wody, słabej herbaty np. owocowej lub ziołowej, a także w mniejszych ilościach soków warzywnych i owocowych. Należy zrezygnować z kawy, kakao, mocnej herbaty, napojów gazowanych – szczególnie słodkich. Zabroniony jest także alkohol.
  • Dbanie o atrakcyjny wygląd potraw. Pacjenci po operacjach mają często osłabione łaknienie. Przygotowywanie posiłków o apetycznym wyglądzie może zachęcić do ich spożywania.

W przypadku diety łatwo strawnej kluczowe jest indywidualne podejście. W zależności od wieku, masy ciała pacjenta oraz choroby w jakiej jest stosowana, może wymagać modyfikacji pod względem kaloryczności oraz zawartości składników odżywczych lub wykorzystywanych produktów.

Przykładowo dieta po operacji trzustki podobnie jak dieta po operacji wątroby oprócz łatwostrawności może wymagać dodatkowego ograniczenia ilości tłuszczu w posiłkach. Dzięki temu zmniejsza się aktywność wydzielnicza wspomnianych narządów – nie muszą pracować tak intensywnie jak dotychczas, a dzięki temu mogą się sprawniej regenerować. Z kolei dieta po operacji żołądka będzie wymagała eliminacji produktów pobudzających wydzielanie soku żoładkowego przez ten narząd. Kompozycja diety po operacji jelita grubego jest uzależniona od tego czy i w jakim zakresie została dokonana resekcja tego narządu. Natomiast w przypadku pacjentów poddawanych zabiegom chirurgicznym w obrębie jamy ustnej czy przełyku konieczna może być czasowa zmiana konsystencji posiłków. Dieta po operacji przełyku przez jakiś czas może być płynna, półpłynna, albo papkowata, w zależności od tego, w jakim stopniu chory może bezpiecznie przełykać porcje pożywienia.

Wraz z poprawą stanu odżywienia zazwyczaj możliwe jest stopniowe zwiększanie listy wykorzystywanych produktów. Rozszerzanie diety powinno odbywać się za zgodą lekarza i pod nadzorem dietetyka.

Aktywność fizyczna też ma znaczenie. Ruch poprawia krążenie w całym organizmie, a tym samym w układzie pokarmowym m.in. pobudza perystaltykę jelit. Dlatego nieodłącznym elementem procesu rekonwalescencji jest także rehabilitacja ruchowa pod okiem fizjoterapeuty.

Co zrobić, gdy tradycyjna dieta po operacji jest niewystarczająca?

Jeżeli mimo modyfikacji diety, pacjent nie jest w stanie pokryć nią zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze, może skutkować to rozwojem niedoborów pokarmowych lub niedożywienia, co wpływa na przebieg leczenia (np. może wiązać się z wystąpieniem powikłań) i wydłużenie pobytu w szpitalu.

W takich sytuacjach pomocne jest zastosowanie wsparcia żywieniowego. Lekarz może zlecić stosowanie preparatów odżywczych, które wspomogą chorego w uzyskaniu lub utrzymaniu odpowiedniego stanu odżywienia. Do takich preparatów należy Nutridrink Protein. To skoncentrowana porcja energii, białka, tłuszczów, węglowodanów, witamin i składników mineralnych, czyli wszystkich niezbędnych człowiekowi substratów pokarmowych w małej objętości – 125 ml. Nutridrink Protein odżywia, a przez to wspiera leczenie i powrót do zdrowia np. po operacji. Jest łatwy do wypicia, a dzięki dostępności różnych wariantów smakowych może pomóc także pacjentom z brakiem łaknienia. Preparat może być wykorzystywany jako dodatek do potraw zwiększając ich kaloryczność i wartość odżywczą lub jako samodzielny posiłek. Nutridrink jest preparatem kompletnym, co oznacza, że może być stosowany także jako wyłączne źródło pożywienia.