Dieta po operacji jelita grubego ma istotne znaczenie – wspiera powrót do zdrowia osoby chorej i może mieć wpływ na jej samopoczucie. I choć istnieją pewne wskazania dotyczące diety – to nie ma dokładnej recepty. Dieta po operacji zawsze powinna być dostosowana do stanu zdrowia pacjenta, możliwości konsumpcji posiłków, ich tolerancji oraz indywidualnego zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze. Jak powinna wyglądać dieta po operacji jelita grubego? Przyjrzyjmy się bliżej najważniejszym wytycznym.

konsultacja-z-dietetykiem

Spis treści:

  1. Wyzwania żywieniowe po operacji jelita grubego
  2. Żywienie po operacji jelita grubego
  3. Żywienie dojelitowe przez specjalny dostęp
  4. Podstawowe zasady diety po operacji jelita grubego

Wyzwania żywieniowe po operacji jelita grubego

Współczesne podejście do żywienia po operacji zakłada jak najszybszy powrót pacjenta do samodzielnego żywienia drogą doustną. Jeśli jest to możliwe pacjent powinien przyjąć pierwszy posiłek w ciągu doby od operacji. Dlaczego jest to ważne? Wczesne włączenie żywienia doustnego u pacjentów może zmniejszać ryzyko rozwoju powikłań, śmiertelność i skracać czas hospitalizacji oraz zmniejszać ryzyko niedożywienia. Jest to szczególnie istotne wśród pacjentów operowanych z powodu nowotworów. Szybkość powrotu do diety doustnej zależeć będzie jednak od rodzaju operacji i jej zakresu. Najczęściej przyjmuje się, że czas potrzebny na prawidłowy powrót perystaltyki całego przewodu pokarmowego po niepowikłanym zabiegu operacyjnym wynosi od 48 do 72 godzin. W tym czasie mogą pojawiać się pewne dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego – wzdęcia, bóle brzucha, biegunki. Dlatego niezwykle istotne jest zastosowanie odpowiedniej diety dopasowanej zarówno do stanu zdrowia pacjenta jak i jego dolegliwości.

Żywienie po operacji jelita grubego

Jeśli to możliwe, żywienie po operacji jelita grubego powinno być prowadzone drogą doustną. Wówczas najczęściej zalecana jest dieta lekkostrawna z ograniczeniem błonnika pokarmowego. Można rozpoczynać od zastosowania diety o zmienionej konsystencji (płynnej, półpłynnej czy papkowatej), powoli rozszerzając dietę o pokarmy stałe. W niektórych przypadkach, szczególnie w pierwszym okresie po operacji, konieczne może być również ograniczenie tłuszczów. Zaleca się także ograniczenie nadmiernej ilości cukrów prostych – tych dodanych samodzielnie przez nas (cukier, miód, syropy) oraz znajdujących się w przetworzonych produktach (słodycze, drożdżówki i inne wyroby cukiernicze). Ze względu na upośledzoną perystaltykę po operacji ważne jest tempo spożywania posiłków – pokarmy powinny być spożywane powoli i dokładnie przeżute lub odpowiednio rozdrobnione.

W niektórych sytuacjach pacjenci z uwagi na brak apetytu po operacji lub złą tolerancję większości posiłków nie są w stanie dostarczyć wystarczającej dla siebie ilości energii i składników odżywczych jedynie tradycyjną dietą. Wówczas lekarz zalecić może włączenie do diety specjalistycznych preparatów odżywczych. Stanowią one skoncentrowane źródło energii, białka i pozostałych składników odżywczych. Charakteryzują się wysoką gęstością odżywczą i małą objętością, mają postać płynną, dlatego są łatwe do wypicia, mogą być wsparciem w uzupełnieniu codziennej diety w niezbędne składniki pokarmowe.

Żywienie dojelitowe przez specjalny dostęp

W przypadku bardzo rozległych operacji gdy pacjent z jakichś przyczyn nie może odżywiać się drogą doustną konieczne może być zastosowanie żywienia dojelitowego poprzez specjalny dostęp: zgłębnik lub przetokę odżywczą (gastrostomię – bezpośrednio do żołądka lub jejunostomię – do jelita cienkiego). Zaleca się stosowanie specjalistycznych diet przemysłowych, które dostarczają wszystkich składników odżywczych (białko, tłuszcze, węglowodany, witaminy i składniki mineralne), niezbędnych dla funkcjonowania organizmu człowieka. Diety przemysłowe powinny być stosowane na zlecenie i pod nadzorem lekarza.

Podstawowe zasady diety po operacji jelita grubego

  1.  Zadbaj o właściwą liczbę posiłków.

Zaleca się spożywanie kilku mniejszych, np. 5-6 małych posiłków dziennie. Posiłki powinny być rozłożone równomiernie w ciągu dnia, a ostatni posiłek powinien być spożyty na 2-3 godziny przed snem.

  1. Wybierz odpowiednie sposoby przygotowywania posiłków.

Najbardziej polecane techniki kulinarne to gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez tłuszczu, ewentualnie pieczenie bez tłuszczu. Należy unikać smażenia oraz pieczenia z dodatkiem dużej ilości tłuszczu.

  1. Dobrze skomponuj swój talerz

Dieta lekkostrawna również może być smaczna i kolorowa – wystarczy zadbać o odpowiednią kompozycję talerza. Połóż na talerz sporą ilość różnokolorowych ugotowanych na parze warzyw, np. marchewkę i cukinię, kawałek ugotowanej i doprawionej ziołami piersi z kurczaka czy indyka oraz ugotowany na parze biały ryż zabarwiony delikatnie kurkumą. To wszystko możesz posypać obficie drobno posiekanym koperkiem.

  1. Dbaj o odpowiednie nawodnienie

Bardzo ważne po operacji jelita grubego jest odpowiednie spożycie płynów – warto regularnie sięgać po wodę i pić ją małymi łykami unikając połykania dużej ilości powietrza, co może wzmagać wzdęcia. Ilość spożytych płynów zależy od indywidualnego zapotrzebowania, jednak zwyczajowo przyjmuje się, że nie powinno być ich mniej niż 1,5 litra w ciągu dnia. Oprócz wody sporadycznie można sięgać  po słabe napary herbat.

  1. Dbaj o urozmaicenie posiłków

Warto zadbać o to, aby dieta była zróżnicowana. Dzięki temu zwiększymy szansę na realizację zapotrzebowania na wybrane składniki odżywcze. Urozmaicić ją możemy bawiąc się teksturami – gotując produkty na parze i w wodzie, podawać posiłki półpłynne w formie koktajli, sięgać po zupy krem, jaglanki, domowe budynie, musy i przeciery z owoców, warzyw.

Jakich produktów unikać po operacji jelita grubego?

Po operacji z diety należy wyeliminować produkty ciężkostrawne i wzdymające, po których mogą wystąpić nieprzyjemne objawy. Zaliczyć do nich można przede wszystkim:

  • Niektóre warzywa i owoce: kapusta, papryka, cebula, czosnek, szczypior, rzodkiewka, kukurydza (świeża i konserwowa), warzywa zasmażane i konserwowane octem, frytki, ziemniaki smażone oraz jabłka, gruszki, śliwki, agrest, czereśnie, owoce niedojrzałe (wszystkie), owoce suszone, szczególnie w dużych ilościach;
  • Nasiona roślin strączkowych: ciecierzyca, bób, fasola, soczewica, soja, groch;
  • Produkty zbożowe pełnoziarniste: pieczywo razowe żytnie i pszenne, pieczywo bardzo świeże, grube kasze (np. pęczak, gryczana), grube makarony, pieczywo cukiernicze, np. rogaliki francuskie, drożdżówki, pączki;
  • Orzechy, nasiona i pestki w większych ilościach;
  • Tłuste mięso (np. wieprzowina, baranina), tłusty drób (np. kaczka, gęś), mięso peklowane, wędliny i wędliny podrobowe (np. pasztet, pasztetowa, mortadela), mięsa i wędliny wędzone, konserwy;
  • Tłuste ryby, jeśli są źle tolerowane (np. węgorz, halibut);
  • Jaja smażone w tradycyjny sposób (z dodatkiem smalcu, boczku itp.);
  • Sery żółte i topione, sery pleśniowe, ser typu Feta;
  • Tłuszcze zwierzęce: śmietana, smalec, słonina, boczek, łój (np. wołowy i barani);
  • Płyny: mocna herbata, mocna kawa, mocne kakao, czekolada płynna, napoje alkoholowe; warto również unikać soków owocowych, a zwłaszcza jabłkowego, gruszkowego i winogronowego – produkty te mogą nasilać wzdęcia oraz biegunki czy powodować luźne stolce;
  • Przyprawy: musztarda, ocet, kwasek cytrynowy.

Należy pamiętać, że tolerancja na poszczególne produkty często jest bardzo indywidualna. Warto obserwować swój organizm i rozszerzać stopniowo dietę lekkostrawną zgodnie z zasadami zdrowego żywienia.

Piśmiennictwo: 

  1. Thanikachalam K, Khan G. Colorectal cancer and nutrition. Nutrients. 2019; 11(1):164.
  2. Kłęk S, Kapała A. Nutritional treatment. Oncol Clin Pract 2018; 14.
  3. Brindle M, Nelson G, Lobo DN, et al. Recommendations from the ERAS® Society for standards for the development of enhanced recovery after surgery guidelines. BJS open. 2020; 4(1):157-163.
  4. Pachocka L. Nomenklatura diet [w]: Dietetyka. Żywność, żywienia w prewencji i leczeniu. (red. M. Jarosza). IŻŻ, Warszawa 2017.
  5. Weimann A, Braga M, Carli F, et al. ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery. Clin Nutr. 2017; 36(3):623-650.