Podczas leczenia onkologicznego bardzo ważne jest to, żeby stosowane leki działały prawidłowo. Bardzo istotnym jest, żeby pamiętać, że do tego procesu niezbędne są prawidłowe wchłanianie, a następnie prawidłowe metabolizowanie substancji czynnych zawartych w leku. Nie wszyscy pacjenci zdają sobie sprawę, że stosowane przez nich suplementy czy zioła mogą zmieniać metabolizm leków. Niewiele mówi się również o tym, że niektóre składniki żywności także mogą spowodować zmiany we wchłanianiu i metabolizowaniu leków. Jest to o tyle istotne, że nawet niewielkie zmiany mogą wpływać na efekty terapeutyczne leczenia. Co ważne, należy zwrócić uwagę nie tylko na to, czy jakiś składnik nie osłabia działania leku, ale również na to, czy nie nasila jego działania. Znane są bowiem przypadki, kiedy doszło do działania toksycznego leku z powodu nieodpowiedniego połączenia ziół ze stosowanymi lekami.

Czy wiesz, że...

W jednym z badań wykazano, że spośród 149 pacjentów onkologicznych, aż 84 chorych stosowało suplementy lub zioła. Po przeprowadzeniu analizy znaleziono aż 122 potencjalne interakcje ze stosowanym leczeniem. Dotyczyło to aż 75% przebadanych pacjentów onkologicznych. Dlatego na wstępie należy mocno podkreślić, że w czasie leczenia onkologicznego stosowanie jakichkolwiek suplementów czy ziół powinno zostać omówione z lekarzem prowadzącym.

Spis treści:

  1. Chemioterapia - czego unikać?
  2. Interakcje ziół z lekami onkologicznymi
  3. Czy przy chemioterapii można brać witaminy?

Chemioterapia - czego unikać?

Możliwe interakcje pomiędzy żywnością a lekami onkologicznymi zależą oczywiście ściśle od przyjmowanych leków. Nie ma więc długiej uniwersalnej listy produktów zabronionych. Poza pewnymi wyjątkami.  

Na pewno każdy pacjent onkologiczny doskonale wie, że w swojej diecie powinien unikać grejpfrutów. Owoce te mają bardzo duży potencjał zmiany metabolizmu leków. Dotyczy to nie tylko leków onkologicznych. Generalnie, podczas przewlekłego stosowania większości leków grejpfrut jest zabroniony. Podobnie jest z alkoholem. Jest zabroniony podczas leczenia onkologicznego niezależnie od zastosowanego leczenia.  

Druga ważna interakcja dotyczy pacjentów stosujących leki przeciwzakrzepowe starszej generacji (takich jak warfaryna, acenokumarol). Pacjenci stosujący takie leki dostają szczegółowe informacje odnośnie tego, że ich dieta powinna zawierać podobną, niezbyt wysoką ilość witaminy K każdego dnia, która bierze udział w procesie krzepnięcia krwi i może zmniejszać działanie leków. Należy więc ściśle kontrolować ilość jedzonych warzyw zielonych bogatych w witaminę K, takich jak: brokuły, jarmuż, szpinak, sałata czy natka pietruszki. Opisana sytuacja dotyczy leków przeciwzakrzepowych starszej generacji. Nowe leki przeciwzakrzepowe najczęściej działają w mechanizmie niezależnym od witaminy K. Informacji o tym, czy powinieneś uważać na coś podczas swojego leczenia zasięgniesz u lekarza prowadzącego.  

Kolejne ważne informacje dotyczą pacjentów stosujących tamoksyfen, czyli lek stosowany m.in. w terapii uzupełniającej w raku piersi. W związku z tym, że lek działa na zasadzie blokowania receptorów estrogenowych, wielu chorych ma obawy, że fitoestrogeny (roślinny odpowiednik ludzkich estrogenów) mogą zmienić działanie leku. Zwłaszcza produkty takie jak czerwona koniczyna czy soja, które zawierają znaczne ilości fitoestrogenów. Z drugiej strony, badania wskazują, że zjadanie produktów sojowych zmniejsza ryzyko nawrotu raka piersi, niezależnie od stosowania tamoksyfenu. Gdzie jest prawda? Warto wiedzieć, że o ile jedzenie produktów sojowych (soja, napój sojowy, tofu) nie jest zabronione to stosowanie suplementów (czyli skoncentrowanych wyciągów sojowych) już tak. Pacjenci nie muszą więc obawiać się jedzenia tofu czy innych produktów zawierających fitohormony, nie powinni jednak bez konsultacji z onkologiem stosować ziół czy preparatów ziołowych zawierających fitoestrogeny. Jest to ważne ponieważ bardzo wiele preparatów ziołowych stosowanych w celu złagodzenia objawów menopauzy zawiera właśnie duże ilości fitoestrogenów.   

Podobna zasada jak przy stosowaniu soi dotyczy również przypraw i ziół. O ile m.in. kurkuma, imbir, oregano czy inne przyprawy są dozwolone jako dodatek do przygotowywanych potraw, o tyle stosowanie wyciągów z tych i innych przypraw powinno być skonsultowane z lekarzem. Ekstrakty zawierają skoncentrowane dawki substancji czynnej, która w dużych dawkach może wywołać interakcje. Ten sam związek w postaci naturalnej zawarty jest najczęściej w zbyt małej ilości, aby mógł wywołać reakcję.  

Warto również pamiętać, że w przypadku leków doustnych nie zaleca się, aby w czasie przyjmowania leku stosować jednocześnie preparaty zawierające dużą ilość błonnika pokarmowego. Jeśli pacjenci w czasie przyjmowania leku jednocześnie zjedzą większą ilość babki płesznik czy siemienia lnianego może dojść do zmniejszonego wchłaniania leku. Dlatego, jeśli chcemy stosować błonnik pokarmowy, musimy pamiętać o przerwie pomiędzy błonnikiem a lekiem.  

W celu oceny możliwych interakcji pomiędzy lekiem a żywnością zawsze należy omówić tę kwestię ze swoim lekarzem prowadzącym, a także uważnie przeczytać ulotkę leku. W sytuacji, jeśli lek ma być stosowany w szczególny sposób, taka informacja zawarta będzie w ulotce.  

Interakcje ziół z lekami onkologicznymi

Najbardziej znanym ziołem, na które należy uważać podczas leczenia onkologicznego jest dziurawiec zwyczajny (Hypericum perforatum L.). Jest to roślina zabroniona podczas chemioterapii ze względu na wysokie ryzyko interakcji ze stosowanym leczeniem. Z podobnych przyczyn pacjenci nie powinni również używać preparatów zawierających miłorząb japoński  (Ginkgo biloba) oraz roślin z rodzaju jeżówka (Echinaceae). Jednak nie są to jedyne możliwe interakcje, dlatego stosowanie jakichkolwiek ziół powinno zostać skonsultowane z lekarzem prowadzącym. Badania wskazują, że nawet popularny rumianek zwyczajny (Matricaria chamomilla) może wpływać na metabolizm niektórych leków onkologicznych, zwłaszcza jeśli stosowane są wysoko skoncentrowane ekstrakty z tej rośliny. Warto również wiedzieć, że istnieją również pewne specyficzne interakcje pomiędzy konkretnymi ziołami i konkretnymi lekami. Taka sytuacja jest np. u pacjentów stosujących bortezomib. Lek ten może wejść w interakcję z popularną i lubianą zieloną herbatą. Ważne jest również to, że ostrożność ta nie dotyczy tylko pacjentów podczas chemioterapii. Podobne zasady dotyczą również pacjentów stosujących np. leki immunosupresyjne.  

W zasadzie, każdy pacjent onkologiczny, niezależnie od stosowania leczenia przeciwnowotworowego powinien zachować szczególną czujność. Nawet w przypadku, jeśli leków w danym momencie nie stosuje. Warto np. wiedzieć, że niektóre zioła lub ekstrakty roślinne mogą m.in. nasilać krwawienia lub zmieniać działanie leków przeciwzakrzepowych. Należy więc je odstawić na kilka tygodni przed zabiegiem chirurgicznym. Do takich ziół należą m.in. wyciąg z czosnku, żeń-szenia, miłorzębu japońskiego, a także jeżówki purpurowej.  

Czy przy chemioterapii można brać witaminy?

Wielu pacjentów onkologicznych chciałoby stosować różnego rodzaju witaminy w celu wspomagania organizmu. Po przeprowadzeniu wielu badań nie wykazano, że suplementacja preparatami np. multiwitaminowymi była korzystna dla pacjentów onkologicznych. Natomiast stwarza to ryzyko interakcji. Wykazano np. niekorzystną interakcję pomiędzy bortezomibem a suplementacją witaminy C. Podobne niekorzystne efekty może dać jednoczesne przyjmowanie witaminy C oraz doksorubicyny czy epirubicyny.  

Warto również pamiętać, że bardzo popularne i uznane powszechnie za bardzo zdrowe preparaty z antyoksydantami (w tym z witaminami o działaniu antyoksydacyjnym jak np. witamina E czy witamina C) również mogą stwarzać ryzyko. W przypadku niektórych chemioterapeutyków pożądanym mechanizmem ich działania jest zwiększenie ilości wolnych rodników i tym samym działanie przeciwnowotworowe. W przypadku stosowania leków opartych o taki schemat działania z jednoczesnym stosowaniem antyoksydantów, działanie leków będzie osłabione. Zawsze przed zastosowaniem jakichkolwiek suplementów czy ziół należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym. 

 

 

Bibliografia: 

  1. Łuczak A., Magiera M., Miedziaszczyk M.: Wybrane interakcje leków przeciwnowotworowych i leków roślinnych. F A R M A C J A W S P Ó Ł C Z E S N A 2018; 11: 140-150 
  1.  Yeung KS, Gubili J, Mao JJ. Herb-Drug Interactions in Cancer Care. Oncology (Williston Park). 2018 Oct 15;32(10):516-20. PMID: 30334243. 
  1. Wolf CPJG, Rachow T, Ernst T, Hochhaus A, Zomorodbakhsch B, Foller S, Rengsberger M, Hartmann M, Hübner J. Interactions in cancer treatment considering cancer therapy, concomitant medications, food, herbal medicine and other supplements. J Cancer Res Clin Oncol. 2022 Feb;148(2):461-473. doi: 10.1007/s00432-021-03625-3. Epub 2021 Apr 17. PMID: 33864520; PMCID: PMC8800918.