Tarczyca jest gruczołem endokrynnym, który znajduje się na przedniej części szyi. Wyglądem przypomina kształt motyla. Jest to jeden z najważniejszych gruczołów w organizmie człowieka, ponieważ produkuje hormony, które regulują wiele funkcji metabolicznych i fizjologicznych w organizmie. W tarczycy mogą rozwijać się zarówno nowotwory niezłośliwe, jak i złośliwe. Zdecydowana większość nowotworów tarczycy to guzy niezłośliwe. Jak wynika ze statystyk Krajowego Rejestru Nowotworów - rak tarczycy stanowi około 1% wszystkich nowotworów złośliwych. Jest on najczęściej występującym nowotworem złośliwym gruczołów wydzielania wewnętrznego. W naszym kraju obserwuje się każdego roku około 2500 nowych zachorowań na raka tarczycy. Szacuje się, że kobiety chorują około 4 razy częściej niż mężczyźni. Szczyt zachorowań przypada na 4. i 5. dekadę życia u obu płci.

Spis treści:

  1. Rak tarczycy – czynniki ryzyka i przyczyny
  2. Rak tarczycy – rodzaje
  3. Rak tarczycy - objawy
  4. Rak tarczycy – diagnostyka
  5. Rak tarczycy – dieta
  6. Czy rak tarczycy jest wyleczalny?

Rak tarczycy – czynniki ryzyka i przyczyny

Jak wynika z wielu badań, wciąż nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie dotyczące czynników mających wpływ na rozwój raka tarczycy. Wśród czynników środowiskowych, które potencjalnie mogą mieć wpływ na wzrost ryzyka zachorowania na raka tarczycy należy ilość spożywanego jodu wraz z dietą. Przewlekły niedobór jodu może sprzyjać częstszemu występowaniu pęcherzykowego raka tarczycy. Należy jednak pamiętać, że przekroczenie zapotrzebowania na ten pierwiastek, może powodować rozwój raka brodawkowatego tarczycy.

Do innych czynników ryzyka rozwoju raka tarczycy zalicza się m.in.: płeć (kobiety mają większe ryzyko zachorowania na raka tarczycy niż mężczyźni). To zjawisko sugeruje, że hormony żeńskie mogą odgrywać rolę w rozwoju tej choroby), wiek (szczyt zachorowań przypada na 4. i 5. dekadę życia zarówno u kobiet, jak i u mężczyzn), narażenie na promieniowanie (szczególnie w dzieciństwie, może zwiększyć ryzyko zachorowania na raka tarczycy. Dodatkowo promieniowanie terapeutyczne stosowane w leczeniu innych schorzeń, takich jak choroba Gravesa-Basedowa lub raka głowy i szyi, może również zwiększyć to ryzyko), obciążenie rodzinne (osoby, których bliscy krewni mieli raka tarczycy, mogą mieć większe ryzyko zachorowania na tę chorobę), czynniki genetyczne (mutacje w obrębie genów np. RET, BRAF, czy PTEN, mogą zwiększać ryzyko rozwoju raka tarczycy) oraz występowanie innych chorób tarczycy (choroby tarczycy, takie jak wola guzkowa lub choroba Hashimoto, mogą zwiększyć ryzyko rozwoju raka tarczycy).

Warto podkreślić, że występowanie jednego lub kilku z tych czynników ryzyka nie oznacza automatycznie, że dana osoba zachoruje na raka tarczycy. Wiele osób z czynnikami ryzyka nie rozwija tego typu nowotworu, podobnie jak wiele osób bez żadnych czynników ryzyka może być dotkniętych tą chorobą.

Rak tarczycy – rodzaje

Istnieją różne rodzaje raka tarczycy z których każdy może mieć odmienne cechy histologiczne, patologiczne oraz rokowania. Klasycznie rak tarczycy jest z reguły nowotworem brodawkowatym, stanowiącym około 80-85% wszystkich przypadków. Zazwyczaj rozwija się powoli, rzadko manifestując się przerzutami odległymi. Rokowania dla osób z diagnozą tego typu raka są zazwyczaj pomyślne. Szacuje się, że około 10-15% osób jest dotkniętych diagnozą raka pęcherzykowego tarczycy. Ten rodzaj raka tworzy struktury przypominające pęcherzyki tarczycy. Jego objawy są zazwyczaj mniej specyficzne, w porównaniu do raka brodawkowatego tarczycy. Do rzadkich nowotworów tarczycy zalicza się raka anaplastycznego tarczycy. Jest to bardzo agresywny rodzaj raka. Komórki raka anaplastycznego są bardzo zróżnicowane i nie przypominają normalnych komórek tarczycy. Ten rodzaj raka ma niepomyślne rokowanie i jest trudny do leczenia. U około 15% osób może rozwinąć się również rak rdzeniasty tarczycy, który produkuje różne hormony, zaburzając przy tym pracę innych narządów. Rak rdzeniasty zazwyczaj jest dziedziczny.

Każdy z opisanych rodzajów raka tarczycy ma inne cechy kliniczne i wymaga spersonalizowanego podejścia do leczenia i opieki.

Rak tarczycy - objawy

Jak już wspomniano, rak tarczycy może być trudny do wykrycia, ponieważ nie zawsze powoduje charakterystyczne objawy, szczególnie we wczesnych stadiach choroby. Jednak wysoce niepokojące powinno być pojawienie się bez przyczyny m.in.: powiększonych węzłów chłonnych na szyi, chrypki oraz zaburzeń połykania. Wśród innych objawów raka tarczycy wyróżnia się: obecność wyczuwalnego guza na szyi, trudności w połykaniu (dysfagia), ból podczas połykania (odynofagia), ból w obrębie szyi, powiększenie węzłów chłonnych szyjnych, zmęczenie, zaburzenia snu czy problemy z koncentracją.

Warto zauważyć, że wiele z wymienionych objawów może być również spowodowane przez inne schorzenia, niekoniecznie raka tarczycy. Dlatego ważne jest, aby w przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów związanych z funkcjonowaniem tarczycy, skonsultować się z lekarzem, który może zlecić odpowiednie badania diagnostyczne. Wczesna diagnoza raka tarczycy może znacząco poprawić skuteczność leczenia i rokowanie.

Rak tarczycy – diagnostyka

Diagnostyka raka tarczycy obejmuje różnorodne badania i procedury, które pomagają lekarzom ustalić diagnozę. Do uznanych metod diagnostycznych stosowanych w przypadku podejrzenia raka tarczycy zalicza się: badanie palpacyjne tarczycy przeprowadzone ręcznie przez lekarza, ultrasonografię tarczycy (USG), tomografię komputerową (TK) lub rezonans magnetyczny (MRI). U pacjentów z podejrzeniem raka tarczycy, wykonuje się biopsję aspiracyjną cienkoigłową (BAC) pod kontrolą ultrasonografii. Nie bez znaczenia pozostaje również diagnostyka laboratoryjna tj. oznaczenie poziomu hormonów tarczycy (TSH, fT3, fT4), oznaczenie przeciwciał anty-TG oraz markerów nowotworowych, takich jak kalcytonina, które mogą być przydatne w diagnozie i monitorowaniu leczenia raka tarczycy.

Rak tarczycy – dieta

Często w przypadku diagnozy choroby nowotworowej pojawia się pytanie: „Co można jeść w trakcie leczenia raka?”. Podstawą jest, aby dieta dla osoby z diagnozą raka tarczycy była prawidłowo zbilansowana i wspierała ogólne zdrowie oraz funkcjonowanie organizmu w okresie leczenia, ograniczając przy tym występowanie skutków ubocznych choroby.

Do głównych zasad dotyczących diety dla osób z rakiem tarczycy, zalicza się m.in.:

  • spożywanie różnorodnych posiłków, bogatych w składniki odżywcze, o działaniu przeciwzapalnym, takie jak warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, zdrowe źródła białka (np. drób, ryby, fasola, orzechy) oraz zdrowe tłuszcze (np. oliwa z oliwek, awokado, orzechy). Te produkty dostarczają organizmowi niezbędnych witamin, składników mineralnych, błonnika i innych substancji odżywczych potrzebnych do prawidłowego funkcjonowania w okresie choroby,
  • regularne spożywanie posiłków, o stałych porach. Zachowanie regularności w spożywaniu posiłków może pomóc w utrzymaniu prawidłowego poziomu glukozy we krwi i regulacji metabolizmu,
  • ograniczenie spożycia przetworzonej żywności, która często zawiera dodane cukry, tłuszcze trans i inne niekorzystne dla zdrowia składniki. Zamiast tego, warto wybierać produkty naturalne i nieprzetworzone,
  • w przypadku diagnozy raka tarczycy, bardzo często zwiększa się dobowe zapotrzebowanie na białko, ponieważ organizm potrzebuje go do naprawy tkanek, wsparcia układu odpornościowego i zachowania masy i siły mięśniowej. Z uwagi na wysokie zapotrzebowanie energetyczne i odżywcze pacjentów, które może być trudne do pokrycia tradycyjną dietą, warto włączyć do codziennego jadłospisu zalecone przez lekarza wysokobiałkowe, wysokoenergetyczne doustne preparaty odżywcze np. Nutridrink Protein Omega 3, który zawiera również kwasy tłuszczowe omega-3 i witaminę D,
  • regularne spożycie odpowiedniej ilości wody, szczególnie jeśli występują biegunki lub wymioty, które mogą prowadzić do odwodnienia,
  • w przypadku występowania dolegliwości trawiennych, zalecane jest spożycie łatwo strawnych pokarmów, takich jak jasne pieczywo pszenne, gotowane warzywa i owoce, delikatne mięso drobiowe, chude ryby, jaja czy produkty mleczne o niskiej zawartości tłuszczu,
  • ograniczenie spożycia roślin krzyżowych np. brokuły, kalafior, kapusta i brukselka, które zawierają związki zwane glukozynolanami, które wpływają hamująco na produkcję hormonów tarczycy. Według naukowców dopuszczalnym jest spożycie maksymalnie 4 razy w tygodniu wymienionych warzyw, ale nie trzeba ich wykluczać.

Często konieczne jest chirurgiczne usunięcie tarczycy, co może mieć wpływ na produkcję hormonów i regulację poziomu wapnia w organizmie. Po usunięciu tarczycy, ważnym jest regularne monitorowanie poziomu wapnia i witaminy D w surowicy krwi i podaż tych składników wraz z dietą, poprzez zwiększone spożycie np. chudego nabiału, orzechów, nasion, pestek, jaj czy zielonych warzyw liściastych.

W przypadku niektórych rodzajów nowotworów, takich jak rak pęcherzykowy tarczycy, nadmierna podaż jodu może być niekorzystna. Warto monitorować spożycie jodu, unikając nadmiernego spożywania produktów bogatych w ten pierwiastek, takich jak ryby morskie i owoce morza, algi czy niektóre suplementy.

Czy rak tarczycy jest wyleczalny?

Rak tarczycy jest jednym z nowotworów o zasadniczo bardzo dobrych rokowaniach. Zdecydowaną większość pacjentów udaje się trwale wyleczyć. Wiele przypadków raka tarczycy można z powodzeniem leczyć, szczególnie gdy zostanie zdiagnozowany we wczesnym stadium. Warto pamiętać, że istnieje wiele czynników, które wpływają na prognozę przeżycia  i skuteczność leczenia, w tym typ raka tarczycy, stadium choroby, wiek pacjenta oraz jego ogólny stan zdrowia.

Zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub dietetykiem, aby uzyskać spersonalizowane zalecenia żywieniowe, dostosowane do indywidualnych potrzeb i ogólnego stanu zdrowia. Dieta w przypadku raka tarczycy powinna być indywidualnie dostosowana do potrzeb i stanu zdrowia pacjenta. Ponadto kluczowym jest, aby w trakcie leczenia, zapewnić pacjentom z diagnozą raka tarczycy opiekę wielu specjalistów. Współpraca ze specjalistami różnych dziedzin m.in.: lekarzem onkologiem, fizjoterapeutą, dietetykiem klinicznym, kosmetologiem onkologicznym czy psychoonkologiem, ma za zadanie ograniczyć występowanie skutków ubocznych leczenia, tym samym mając korzystny wpływ na ogólną jakość życia w okresie choroby.

 

Nutridrink Protein Omega 3 to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego u pacjentów z chorobą nowotworową z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia z nią związanym. Stosować pod nadzorem lekarza.

 

Piśmiennictwo:

  1. Filetti S, Durante C, Hartl D, et al. ESMO Guidelines Committee. Thyroid cancer: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2019 Dec 1;30(12):1856-1883. doi: 10.1093/annonc/mdz400.
  2. Muscaritoli M, Arends J, Bachmann P, et al. ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer. Clin Nutr. 2021 May;40(5):2898-2913. doi: 10.1016/j.clnu.2021.02.005.
  3. Krajowy Rejestr Nowotworów https://onkologia.org.pl/pl/nowotwor-tarczycy-czym-jest (access on-line: 13.04.2024, 17:36).
  4. Jarząb B, Dedecjus M, Lewiński A. Diagnosis and treatment of thyroid cancer in adult patients — Recommendations of Polish Scientific Societies and the National Oncological Strategy. 2022 Update. Endokrynol Pol 2022;73(2):173-300. doi: 10.5603/EP.a2022.0028.
  5. Agate L, Minaldi E, Basolo A, et al. Nutrition in Advanced Thyroid Cancer Patients. 2022 Mar 18;14(6):1298. doi: 10.3390/nu14061298.