Zaparcia są najczęstszą dolegliwością towarzyszącą chorobom przewlekłym. Nieprawidłowy sposób odżywiania, brak ruchu oraz niektóre leki zwiększają ryzyko ich występowania. Na szczęście można temu przeciwdziałać. Ilość defekacji jest zależna osobniczo, ocenia się, że 3/4 ludzi wypróżnia się 5-7 razy na tydzień, a około 1/4 oddaje stolec 1-3 razy dziennie. Przez różne rozumienie definicji zaparć, często są one lekceważone przez pacjentów, dlatego nie szukają pomocy w leczeniu tego problemu. Powodów powstawania zaparć jest wiele. Mogą mieć podłoże chorobowe (które wymaga diagnostyki) lub wynikające ze stylu życia (np. diety, nawodnienia lub stresu).

Zaparcia u osób starszych

Spis treści:

  1. Przyczyny zaparć
  2. Sposoby na zaparcia
  3. Preparaty na zaparcia

Przyczyny zaparć

Zaparcia są najczęstszą przyczyną dolegliwości ze strony układu pokarmowego zgłaszaną przez osoby starsze oraz obłożnie chore. Podłożem zaparć mogą być błędy żywieniowe, mało aktywny tryb życia, stosowanie leków zapierających, ale również współwystępowanie chorób np. metabolicznych lub nowotworowych.

Do najczęstszych przyczyn zaparć należą:

  • dieta ubogoresztkowa, czyli dieta z małą zawartością błonnika,
  • słabe nawodnienie organizmu – woda zapewnia elastyczność ścianek jelita oraz rozmiękcza stolec, co ułatwia wydalanie,
  • przeszkody mechaniczne – nowotwór jelita grubego, kamienie kałowe, zwężenia jelit występujące w chorobie Leśniowskiego-Crohna, zapalenia jelita grubego,
  • choroby ogólnoustrojowe – niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc, mukowiscydoza, cukrzyca,
  • choroby układu nerwowego – choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, urazy rdzenia kręgowego,
  • stosowanie leków – uspokajających, przeciwpadaczkowych, niesteroidowych leków przeciwzapalnych (paracetamol, ibuprofen, ketonal), soli mineralnych (wapń, żelazo), nadużywanie leków przeczyszczających,
  • siedzący tryb życia, unieruchomienie w łóżku,
  • przewlekły stres.

Natomiast objawami zaparć mogą być:

  • zmiana rytmu wypróżnień – wydalanie poniżej 3 stolców w ciągu tygodnia,
  • trudności przy defekacji,
  • odczucie twardego stolca,
  • poczucie niepełnego wypróżnienia, uczucie pełności,
  • wzdęcia, odbijanie,
  • bóle głowy,
  • niesmak w ustach.

Sposoby na zaparcia

Opiekun osoby chorej, która cierpi na zaparcia, musi odpowiednio komponować posiłki przeznaczone dla podopiecznego.

Odpowiedni dobór pokarmów pomaga leczyć zaparcia. Dieta przy zatwardzeniu powinna uwzględniać następujące zasady:

  1. Należy zwiększyć ilość spożywanego błonnika, który występuje przede wszystkim w surowych warzywach i owocach oraz produktach zbożowych pełnoziarnistych (takich jak pieczywo żytnie lub graham).
  2. Należy spożywać co najmniej 2 litry płynów dziennie. Woda rozluźnia stolec, ułatwiając jego oddawanie. Najlepiej spożywać soki marchwiowe, wielowarzywne (pomidorowy, z buraków), a także przecierowe owocowe (jabłkowy, truskawkowy, pomarańczowy), herbatkę zieloną. Co ważne, odpowiednie nawodnienie jest niezbędne w diecie zawierającej błonnik – woda warunkuje jego prawidłowe wykorzystanie.
  3. Z diety należy wykluczyć warzywa wzdymające – fasola, groch, kapusta, cebula.
  4. Najlepiej jest spożywać potrawy gotowane na parze lub pieczone w folii. Należy unikać potraw smażonych.
  5. Na śniadanie zaleca się spożywanie płatków zbożowych z dodatkiem otrębów, które wchłaniają wodę i poprawiają perystaltykę jelit.
  6. Warto jeść codziennie 3-4 suszone śliwki, które są bogate w błonnik.
  7. Z jadłospisu należy wykluczyć kakao oraz czekoladę, ponieważ działają zapierająco.

Korzystnie na perystaltykę jelit wpływa spożywanie produktów zawierających bakterie probiotyczne, takich jak jogurt naturalny, kefir, kapusta kiszona. Probiotyki można również podawać w postaci preparatów probiotycznych zakupionych w aptece.

Opieka nad chorym cierpiącym na zaparcia polega między innymi na podawaniu posiłków w regularnych odstępach czasu, co 3-4 godziny. Jest to bardzo ważne, ponieważ zapobiega zaleganiu pokarmów w żołądku.

Aby zwiększyć perystaltykę jelit, można na czczo wypijać napój przygotowany z łyżki stołowej miodu naturalnego rozpuszczonego w pół szklanki wody. Z kolei przed snem warto wypijać napar z siemienia lnianego (1 łyżka stołowa lnu dodana do szklanki gotującej się wody; gotować 1 minutę; wypijać schłodzone razem z ziarenkami). Siemię lniane przeciwdziała zaparciom, ponieważ korzystnie wpływa na śluzówkę jelit.

Preparaty na zaparcia

Jeśli osoba chora z powodów problemów z jedzeniem je za mało, należy uzupełniać jej jadłospis podając jej Nutridrink Multi Fibre – dietetyczny środek spożywczy specjalnego przeznaczenia medycznego, który jest do kupienia w aptekach. Jest to produkt wysokoenergetyczny, który obok pełnowartościowego białka zawiera błonnik wspomagający perystaltykę jelit, a tym samym zapobiega zaparciom u osób obłożnie chorym.

Bibliografia:

J. Dzieniszewski: Zaparcia stolca, [w:] Praktyczny podręcznik dietetyki, [red.:] M. Jarosz, IŻŻ, MZ, Warszawa, 2010, s. 196-202.

Jarosz M., Dzieniszewski J.: Zaparcia: Porady Lekarzy i Dietetyków. Wydawnictwo Lekarskie PZWL; 2003.

Daniluk J.: Przewlekłe zaparcia – niedoceniony problem kliniczny. Varia Medica, 2018, 2 (4): 286-296.

Leppert W., Dzierżanowski T., Stachowiak A., Ciałkowska-Rysz A., Pyszkowska J.: Constipation in cancer patients – the management recommendations of the Expert Group of the Polish Association for Palliative Medicine. Medycyna Paliatywna. 2014, (3): 117-126.