Szacuje się, że od około 25% do nawet 35% osób chorych na Alzheimera cierpi na zaburzenia snu. Objawiają się głównie tym, że chorzy nie mogą zasnąć lub budzą się kilkukrotnie w ciągu nocy i są nadmiernie pobudzeni, podejmują aktywność, wędrują lub nawet próbują opuścić mieszkanie. Dla opiekunów oznacza to najczęściej nieprzespane noce, zmęczenie i dodatkowy stres. Dla chorych zaś zaburzenia snu stwarzają zagrożenie dla ich bezpieczeństwa oraz mogą przyczyniać się do pogłębienia zaburzeń funkcji poznawczych.

Zaburzenia snu a Alzhaimer

Spis treści:

  1. Przyczyny zaburzeń snu u chorych na Alzheimera
  2. Skutki zaburzeń snu u osób chorych na Alzheimera
  3. Jak radzić sobie z zaburzeniami snu u osoby chorej na Alzheimera

Przyczyny zaburzeń snu u chorych na Alzheimera

Problem zaburzeń snu u osób chorych na Alzheimera jest złożony i najczęściej składa się na niego kilka czynników. Lekarze wskazują, że główną (choć zazwyczaj nie jedyną) przyczyną zaburzeń snu u osób chorych na Alzheimera mogą być spowodowane przez chorobę uszkodzenia w mózgu, prowadzące do zaburzeń czasu i przestrzeni, w tym również do zakłóceń tzw. rytmu okołodobowego. Do tego mogą dojść dodatkowe czynniki, takie jak:

  • obserwowany u większości osób w starszym wieku spadek melatoniny, powodujący zredukowanie lub nawet wyeliminowanie najgłębszej fazy snu (tzw. fazy NREM). Niski poziom melatoniny powoduje płytszy oraz krótszy sen, oraz częste przebudzenia w ciągu nocy,
  • bóle i dolegliwości, np. ze strony układu oddechowego (np. duszności), trawiennego, moczowego (np. potrzeba częstego oddawania moczu w ciągu nocy),
  • depresja i stany lękowe,
  • nadmierne pobudzenie,
  • zażywanie niektórych leków, których skutkiem ubocznym mogą być zaburzenia snu. Należą do nich m. in. niektóre leki na nadciśnienie, leki antydepresyjne, kortykosteroidy, diuretyki (stosowane przy chorobach układu moczowego), a nawet niektóre preparaty ziołowe,
  • używki (np. nikotyna, kofeina).

Prawidłowe zdiagnozowanie przyczyn zaburzeń snu jest bardzo istotne, gdyż od tego zależy właściwy dobór metod radzenia sobie z tym problemem.

Skutki zaburzeń snu u osób chorych na Alzheimera

Sen jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania każdego człowieka: podczas snu odpoczywa nasz umysł i ciało, a komórki ludzkiego organizmu ulegają regeneracji. Ważna jest ilość snu w ciągu doby, ale też jego jakość. Najczęściej wskazuje się, że dorosły, zdrowy człowiek potrzebuje około 8 godzin snu na dobę. W rzeczywistości jest to sprawa indywidualna: są osoby, które potrzebują co najmniej 9-10 godzin snu, by czuły się wypoczęte, innym zaś wystarczy zaledwie 6 godzin snu. „Dobry” sen to taki, po którym budzimy się wypoczęci, zregenerowani i mamy energię do podejmowania aktywności w ciągu dnia.

Zaburzenia snu (nieodpowiednia jego ilość i jakość) mogą prowadzić do znacznego pogorszenia naszego samopoczucia (np. senność, drażliwość, problemy z koncentracją, brak energii do działania), spadku odporności naszego organizmu, a w niektórych przypadkach mogą przyczynić się do rozwoju poważnych chorób (np. depresji, cukrzycy).

Zaburzeń snu u osób chorych na Alzheimera nie należy więc lekceważyć, gdyż mogą one w poważny sposób wpłynąć na samopoczucie zarówno chorego, jak i jego opiekuna. Przeprowadzone badania dowodzą, że problemy ze snem mogą przyczynić się do pogłębienia zaburzeń funkcji poznawczych u chorych na Alzheimera (np. do problemów z pamięcią, orientacją w czasie i przestrzeni, zaburzeń mowy itp.). Chorzy z zaburzeniami snu zazwyczaj gorzej funkcjonują w ciągu dnia: mogą być bardziej apatyczni, niechętni do podejmowania aktywności lub odwrotnie – mogą być nadmiernie pobudzeni, rozdrażnieni i nerwowi. W skrajnych przypadkach zaburzenia snu mogą też prowadzić do zachowań agresywnych, a nawet do depresji.

Nocna aktywność chorego stwarza wiele niebezpieczeństw

Należy także pamiętać, że chory budzący się i podejmujący aktywność w nocy stwarza sam dla siebie zagrożenie, np. może się potknąć i zranić wędrując po ciemku, niepilnowany może połknąć leki lub np. wypić pozostawione w kuchni środki chemiczne, może też opuścić mieszkanie, pozostając niezauważonym przez śpiących domowników. Stąd też przy chorych z zaburzeniami snu należy zachować szczególne środki ostrożności: zapewnić drożność ciągów komunikacyjnych, pozostawiać poza zasięgiem podopiecznego przedmioty potencjalnie niebezpieczne m.in. leki i domową chemię, zabezpieczyć okna i drzwi wejściowe do mieszkania (o tym, jak odpowiednio zabezpieczyć mieszkanie osoby chorej na Alzheimera piszemy szerzej w artykule pt. „Dostosowanie domu do osób cierpiących na chorobę Alzheimera”).

Zaburzenia snu u chorych na Alzheimera stanowią również ogromne obciążenie dla ich opiekunów, którzy są zmuszeni do nocnego czuwania i nawet kilkukrotnego wstawania w ciągu nocy. Zdarza się, że opiekunowie chorych z zaburzeniami snu sami zaczynają mieć problemy ze snem, są chronicznie zmęczeni, nerwowi i bardziej narażeni na zespół stresu opiekuna.

Jak radzić sobie z zaburzeniami snu u osoby chorej na Alzheimera

Jeżeli Twój podopieczny cierpi na zaburzenia snu powinieneś jak najszybciej skonsultować ten problem z jego lekarzem prowadzącym. Ważne jest prawidłowe rozpoznanie przyczyn zaburzeń oraz wdrożenie odpowiedniej terapii. Lekarz może oczywiście zalecić terapię farmakologiczną, ale jest to zazwyczaj ostateczność, bowiem leki nasenne mogą uzależniać i prowadzić do skutków ubocznych. Istnieją też pewne zasady i sposoby, mogące przyczynić się do uregulowania rytmu dobowego twojego podopiecznego i poprawienia jakości jego snu. Oto najważniejsze z nich:

  • Zapewnij choremu regularny rozkład dnia (stałe pory posiłków, spacerów i ćwiczeń, stałe godziny wieczornego kładzenia się spać), który pozwoli choremu na zachowanie rytmu dobowego (aktywność w ciągu dnia, odpoczynek w porze nocnej).
  • Nie pozwól podopiecznemu na przysypianie w ciągu dnia lub – jeżeli jest to mu niezbędne – ogranicz je do jednej, krótkiej (np. dwudziestominutowej) drzemki dziennej w środku dnia, która pozwoli mu zregenerować siły, ale nie spowoduje zakłócenia rytmu dobowego.
  • Jeśli twój podopieczny nie jest osobą leżącą, nie pozwól mu na przebywanie w łóżku w ciągu dnia.
  • Zapewnij swojemu podopiecznemu odpowiednią dawkę aktywności umysłowej i ruchowej, która pozwoli mu się zmęczyć i nabrać ochoty na nocny wypoczynek. Pamiętaj jednak, że zanim Twój podopieczny położy się do łóżka, powinien się najpierw wyciszyć i zrelaksować. Na godziny późno popołudniowe i wieczorne nie planuj więc zajęć i ćwiczeń, które mogłyby nadmiernie pobudzić chorego (niewskazane jest np. oglądanie telewizji przed snem, a zwłaszcza programów budzących u chorego silne emocje i podekscytowanie).
  • Ważne jest, aby chory przebywał codziennie na świeżym powietrzu (o ile pozwalają na to warunki pogodowe i stan jego zdrowia). Zabieraj więc podopiecznego codziennie na spacer, pracujcie lub odpoczywajcie w ogrodzie.
  • Zadbaj o higienę snu chorego: wietrz regularnie jego sypialnię, zapewnij mu dobrej jakości, wygodny materac i przewiewną pościel, zadbaj o odpowiednie oświetlenie w sypialni (światło lampki nocnej nie powinno być zbyt jasne i intensywne).
  • Nie pozwól choremu zjadać zbyt obfitych i ciężkich posiłków przed snem (kolacja powinna być syta, ale lekkostrawna).
  • Jeżeli Twój podopieczny obudzi się w nocy, zaprowadź go spokojnie z powrotem do łóżka i postaraj wyciszyć. Okazywanie mu zdenerwowania, złości, krzyczenie i robienie wyrzutów może tylko pogorszyć sytuację – chory stanie się jeszcze bardziej pobudzony i nie będzie mógł zasnąć.

Bibliografia:

  1. Bidzan L., Zaburzenia snu w wieku podeszłym, „G E R I A T R I A” 2011, nr 5.

  2. Bidzan L., Grabowski J., Dutczak B., Bidzan M., Zaburzenia snu w okresie przedklinicznym choroby Alzheimera, „Psychiatria Polska” 2011, t. XLV, nr 6.

  3. Bidzan L., Grabowski J., Dutczak B., Bidzan M., Zaburzenia snu jako czynnik niekorzystny rokowniczo w chorobie Alzheimera, „PSYCHOGERIATRIA POLSKA” 2012, nr 9 (1).

  4. http://bezsennosc.pl/problemy-ze-snem-przyczyny/

  5. https://neurologia-praktyczna.pl/a259