Rozwój cywilizacji i technologii dzisiejszego świata ma duży wpływ na wydłużenie życia ludzkiego, a co za tym idzie - sprzyja starzeniu się społeczeństwa. Jest to naturalny proces, jednak nie pozostaje bez znaczenia dla funkcjonowania organizmu, ma wpływ na wszystkie organy i układy, czego warto mieć świadomość, aby odpowiednio postępować. Gojenie ran odleżynowych to bardzo złożony i wieloetapowy proces – jaki jest zatem wpływ wieku na jego przebieg?

Spis treści:

  1. Jaki jest wpływ wieku na działanie organizmu?
  2. Wpływ starzenia na skórę, a w konsekwencji – proces gojenia
  3. Starzenie się organizmu, a skłonność do odleżyn
  4. W jakich przypadkach rozwijają się odleżyny?
  5. Jak postępować w przypadku odleżyn?
  6. Wiek to czynnik opóźniający proces gojenia

Jaki jest wpływ wieku na działanie organizmu?

Zwiększona zachorowalność na choroby przewlekłe, schorzenia metaboliczne oraz psychiczne często towarzyszy procesowi starzenia. Wraz z wiekiem ludzie doświadczają kilku chorób jednocześnie – w wieku podeszłym charakterystyczne staje się występowanie kilku złożonych problemów zdrowotnych, tak zwanych zespołów geriatrycznych. Obejmują one m.in. osłabienie, nietrzymanie moczu, majaczenia i odleżyny. Najczęstszymi problemami psychologicznymi i społecznymi ludzi starszych są samotność, mniejsza sprawność, poczucie zależności od innych.

Wraz z wiekiem w całym organizmie człowieka postępują zmiany inwolucyjne, czyli zanikowe. Wzrasta ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego takich jak: choroba wieńcowa, niewydolność serca, zaburzenia rytmu serca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca czy udary mózgu. Leczenie pacjentów z tymi schorzeniami utrudniają następujące czynniki: niższa sprawność fizyczna, ograniczone funkcje poznawcze, wielochorobowość, niedożywienie oraz równoczesne stosowanie kilku leków.

U pacjentów w wieku geriatrycznym zmiany zachodzą także w układzie oddechowym. Dochodzi do utraty masy i osłabienia mięśni oddechowych, zmniejszenia powierzchni wymiany gazowej oraz wzrostu sztywności klatki piersiowej. Znacznie częściej dochodzi do rozwoju przewlekłych i ostrych chorób układu oddechowego takich jak: zapalenia oskrzeli, zapalenie płuc, POChP, astma czy zaburzeń oddychania podczas snu. Ryzyko zakażenia układu oddechowego wzrasta dodatkowo u osób długotrwale unieruchomionych.

Zmiany inwolucyjne zachodzą również w układzie pokarmowym. Zmiany te dotyczą ubytków w uzębieniu, osłabienia mięśni żwaczy, ograniczenia wydzielania śliny, zmniejszenia zawartości enzymów trawiennych. Wszystko to prowadzi do trudności w rozdrabnianiu i żuciu pokarmów, zaburzenia wchłaniania i trawienia pokarmów. Wraz z wiekiem dochodzi do zaburzeń nerwowo mięśniowych przełyku czego konsekwencją są zaburzenia połykania. Dochodzi również do osłabienia czynności wydzielniczej i ochronnej żołądka. Zaburzenia wchłaniania jelitowego prowadzą do zmniejszenia wchłaniania witamin, laktozy, białka                  i węglowodanów. Obniżone wchłanianie węglowodanów sprzyja wzdęciom, bólom brzucha       i biegunkom. Innym problemem mogą być zaparcia spowodowane zwolnieniem czynności motorycznej i ruchów perystaltycznych przewodu pokarmowego. Zmniejszenie wytwarzania laktozy prowadzi do nietolerancji laktozy i biegunek po spożyciu mleka. Ograniczenie wydzielania enzymów trzustkowych prowadzi do zmniejszenia wydzielania insuliny i gorszej tolerancji posiłków. Te wszystkie zmiany w obrębie układu pokarmowego nie pozostają bez znaczenia dla stanu odżywienia starszych – w efekcie, co 3 osoba po 65 r.ż. zagrożona jest niedożywieniem. Niedożywienie z kolei to jeden z czynników ogólnoustrojowych zaburzających proces gojenia ran.

 

Wpływ starzenia na skórę, a w konsekwencji – proces gojenia

Skóra to największy narząd człowieka. Stanowi barierę ochronną przed czynnikami zewnętrznymi, jest miejscem odbioru bodźców zewnętrznych, pełni funkcję termoregulacyjną, a także odgrywa dużą rolę w metabolizmie wielu substancji. Składa się z trzech warstw: naskórka, skóry właściwej i tłuszczowej tkanki podskórnej.

Starzenie się skóry jest zjawiskiem fizjologicznym.  Z wiekiem skóra staje się bardziej sucha, skłonna do świądu, a także cieńsza i bardziej narażona na urazy. W konsekwencji utrudnione staje się gojenie ran. Często dochodzi do zmian wypryskowych, schorzeń infekcyjnych oraz przewlekłych owrzodzeń i odleżyn. Na występowanie odleżyn narażone są szczególnie osoby w podeszłym wieku, unieruchomione, z zaawansowaną chorobą nowotworową, leczone na oddziałach intensywnej terapii i neurologii.

Starzenie się organizmu, a skłonność do odleżyn

Występowanie chorób przewlekłych takich jak cukrzyca, otyłość, choroby układu krążenia u osób starszych przyczynia się do ograniczenia sprawności ruchowej, zmniejszenia możliwości samoopieki pacjenta nad sobą, co w konsekwencji prowadzi do uszkodzenia i destrukcji tkanek. Według nowej terminologii odleżyny określa się jako urazy ciśnieniowe, które powstają w wyniku zaburzeń fizjologicznych w organizmie i wpływu negatywnych czynników zewnętrznych.

W jakich przypadkach rozwijają się odleżyny?

Odleżyny powstają w miejscach i okolicach ciała z wypukłościami kostnymi,                       z zaburzeniami czucia, u chorych niedożywionych i w bezruchu. Ryzyko ich powstania wzrasta także u chorych po zabiegach operacyjnych trwających dłużej niż 4 godziny, z niepoprawnie dopasowanym sprzętem medycznym oraz u chorych z przykurczami.

Czynniki ryzyka powstania odleżyn można podzielić na zewnętrzne i wewnętrzne.

Do wewnętrznych zaliczamy:

  • stan ogólny i stan odżywienia,
  • aktywność ruchową,
  • czynniki neurologiczne (zaburzenia czucia),
  • czynniki naczyniopochodne (cukrzyca, miażdżyca, niewydolność oddechowa),
  • wiek powyżej 70 r.ż,
  • gorączka,
  • chemioterapia,

Do czynników zewnętrznych zaliczamy:

  • stan i budowę skóry,
  • oddziaływanie sił dynamicznych (ucisk, tarcie, przesunięcia tkanek względem siebie).

 

Jak postępować w przypadku odleżyn?

Odleżyny stanowią duży problem medyczny i społeczny. Są źródłem bólu, obniżają jakość życia, przyczyniają się do wydłużenia pobytu pacjenta w szpitalu. Głównym zadaniem powinno być wczesne wykrywanie pacjentów z grup ryzyka odleżyn i prowadzenie działań profilaktycznych. W sytuacji, gdy odleżyny wystąpią istotne jest zastosowanie nowoczesnego kompleksowego leczenia. Czas powstania odleżyny jest zmienny. Gojenie ran odleżynowych może trwać od kilkunastu dni do kilku miesięcy, wymaga zaangażowania zespołu interdyscyplinarnego, dlatego duży nacisk kładzie się na działania profilaktyczne.

Do działań tych należą:

– minimalizowanie siły nacisku i tarcia na skórę poprzez zmiany pozycji ciała, stosowanie materacy p/odleżynowych,

– pielęgnacja skóry z utrzymaniem jej w czystości i suchym środowisku, ochrona przed wpływem czynników zewnętrznych,

– leczenie choroby podstawowej, odpowiednie nawodnienie i odżywienie, wyrównanie zaburzeń metabolicznych.

Wiek to czynnik opóźniający proces gojenia

Przebieg procesu gojenia ran odleżynowych zależy od wielu czynników. Zaawansowany wiek i związane z nim utrudnienia mogą opóźnić proces gojenia. Skóra osób starszych jest bardziej sucha, łatwo ulega uszkodzeniom. Zaburzona jest też funkcja ochronna i regeneracyjna naskórka. Procesy gojenia są zaburzone przez choroby współistniejące, dodatkowo niekorzystnie wpływa zanieczyszczenie stolcem i moczem. Również zaburzenia czucia, współistniejąca spastyka mogą zaburzać gojenie. Niedokrwienie tkanek prowadzące do ich niedotlenienia i niedożywienia oraz gromadzenie produktów przemiany materii utrudniają proces gojenia.

Istotne znaczenie odgrywa też stan odżywienia pacjenta. Niedobory składników odżywczych takich jak białka, węglowodany, tłuszcze, witaminy i minerały oraz wody, też wpływają niekorzystnie na gojenie ran.

Sposób leczenia odleżyn zależy od głębokości, obszaru rany, stanu ogólnego i preferencji pacjenta. Odleżyny 1 i 2 stopnia leczy się głównie zachowawczo, wykorzystując opatrunki aktywne i żele antyseptyczne. W powierzchownych uszkodzeniach działania chirurgiczne należą do rzadkości. Odleżyny 3 i 4 stopnia są trudne do leczenia zachowawczego ze względu na długi czas i ryzyko powikłań.

Leczenie we wszystkich przypadkach powinno obejmować wtórną profilaktykę przeciwodleżynową i leczenie żywieniowe. Obecnie leczenie miejscowe z zastosowaniem opatrunków aktywnych jest złotym standardem, uzupełnianym metodami fizykalnymi. Należą do nich: terapia kontrolowanym podciśnieniem, biologiczne oczyszczanie rany, ozonoterapia, elektrostymulacje, hiperbaria tlenowa, magnetoterapia, ultradźwięki, fototerapia.

 

Podsumowanie

Jak widzimy ilość czynników wpływających na powstanie odleżyny jak i jej proces gojenia jest duża. Istotne znaczenie ma profilaktyka, czyli zapobieganie powstawaniu odleżyn, gdyż proces gojenia jest długotrwały, kosztowny i bolesny dla pacjenta. Szczególnie osoby starsze, wymagają odpowiedniego wsparcia i często same nie są w stanie zapewnić sobie opieki, są uzależnione od osób drugich. Dodatkowo wszystkie zmiany, jakie zachodzą wraz ze starzeniem się organizmu mogą utrudniać proces gojenia. Dlatego tak ważne jest dbanie o naszych seniorów.