Mimo postępu medycyny, odleżyny wciąż są istotnym problem wśród wielu pacjentów na całym świecie. Na ich wystąpienie narażone są przede wszystkim osoby przewlekle chore, unieruchomione przez długi czas w jednej pozycji. U tych pacjentów, na skutek działania m.in. ucisku może dojść do wystąpienia zmian skórnych oraz ran w miejscach przylegania ciała do podłoża, nazywanych odleżynami. Leczenie tego schorzenia jest procesem skomplikowanym, wymagającym cierpliwości, a także wielospecjalistycznego podejścia. Wiąże się ze stosowaniem m.in. opatrunków czy materacy przeciwodleżynowych. Ważne jest, aby w przypadku rozwoju odleżyn skontaktować się z lekarzem lub pielęgniarką specjalizującą się w ich leczeniu i pielęgnacji. Unikać należy samodzielnego stosowania dostępnych bez recepty kremów czy maści na odleżyny – proces pielęgnacji takiej rany wymaga specjalistycznego podejścia i wiedzy. Właściwa pielęgnacja odleżyn jest tylko jednym z kilku elementów ich terapii. W zależności od stopnia ciężkości rany, chory może również potrzebować interwencji chirurgicznej oraz regularnej rehabilitacji ruchowej. Kluczowy wpływ ma także stan odżywienia chorego. Z poniższego artykułu dowiesz się więcej na temat tego, jak można wspomóc leczenie odleżyn.

Odleżyny

Spis treści:

  1. Jak leczyć odleżyny?
  2. Rola żywienia przy leczeniu ran
  3. Arginina przy odleżynach
  4. Żywienie medyczne w leczeniu odleżyn

Jak leczyć odleżyny?

Najskuteczniejszą metodą walki z odleżynami jest profilaktyka. Jeżeli jednak dojdzie do ich rozwoju, należy podjąć wszelkie możliwe kroki, aby jak najszybciej doprowadzić do ich wyleczenia. Im bardziej zaawansowana rana, tym zazwyczaj jest ona trudniejsza do wygojenia.

Wyróżnia się kilka stopni odleżyn, które odpowiadają zaawansowaniu schorzenia. Każdy z nich może wymagać nieco innego podejścia terapeutycznego i zastosowania różnych metod leczenia. Jednak generalnie w każdym przypadku terapia odleżyn skupia się wokół odpowiedniego zaopatrzenia rany oraz zapewnienia optymalnych warunków do jej gojenia, zarówno miejscowych, jak i ogólnoustrojowych.

Specjaliści zajmujący się leczeniem odleżyn stosują różnego rodzaju strategie, pewne schematy postępowania, które określają kolejne kroki postępowania z raną. Jedną z nich jest tzw. koncepcja czy strategia TIME, która skupia się na właściwym opracowaniu rany czyli jej oczyszczeniu, kontroli pod kątem ewentualnego zakażenia, zastosowaniu odpowiednich opatrunków, mających na celu zapewnienie jak najkorzystniejszego środowiska do gojenia, a także dalszej pielęgnacji odleżyn z wykorzystaniem specjalistycznych metod, które mają na celu regenerację i naprawę uszkodzonych tkanek.

Zwraca się również uwagę, że w procesie gojenia odleżyn, istotne są również tzw. czynniki społeczne oraz indywidualne uwarunkowania chorego; czynniki takie jak np. stan skóry, poziom aktywności fizycznej, stan odżywienia są uznawane za istotne w procesie gojenia odleżyn. Mogą zwiększać ryzyko ich wystąpienia, jak i sprzyjać zdrowieniu. Nie bez znaczenia są również: kondycja psychiczna, wykształcenie czy kontakty towarzyskie, szczególnie w zapobieganiu odleżynom.

Rola żywienia przy leczeniu ran

Istnieje określenie „Odleżyna na zewnątrz jest obrazem wyniszczenia wewnętrznego”1. Nie jest ono bezpodstawne, ponieważ stan odżywienia chorego ma wpływ na regenerację organizmu, w tym na gojenie ran.

Spośród wymienionych powyżej czynników, żywienie odgrywa istotną rolę zarówno w prewencji, jak i leczeniu odleżyn. Niewystarczające spożycie składników odżywczych oraz niedożywienie mogą wiązać się z rozwojem ran odleżynowych oraz wydłużonym ich gojeniem. Z tego względu istotne jest dbanie o prawidłowy stan odżywienia chorych, w szczególności osób z tzw. grup ryzyka, do której należą m.in. osoby starsze (po 70 roku życia), przewlekle chore, długotrwale unieruchomione, otyłe oraz chorujące na przewlekłe schorzenia np. cukrzycę, która na skutek zachodzących w jej przebiegu zaburzeń metabolicznych dodatkowo utrudnia gojenie ran.

Utrzymywanie lub dążenie do prawidłowego stanu odżywienia zastosowane razem z innymi metodami prewencyjnymi, pomaga zapobiegać rozwojowi odleżyn.

Z kolei u osób, u których już wystąpiły odleżyny interwencja żywieniowa może korzystnie wpłynąć na gojenie ran. Zastosowanie sposobu żywienia dopasowanego do zapotrzebowania chorego, czyli jego stanu zdrowia, masy ciała, wieku, płci, chorób współistniejących, z uwzględnieniem zwiększonego zapotrzebowania na energię oraz białko u osób z trudno gojącymi ranami, może wpłynąć na poprawę procesu gojenia odleżyn.
Okazuje się także, że interwencja żywieniowa z zastosowaniem specyficznych składników pokarmowych sprzyjających gojeniu ran może dodatkowo ten proces wesprzeć.

Do takich składników należą: arginina, cynk oraz antyoksydanty, a ich korzystny wpływ na proces gojenia został przebadany klinicznie.

Arginina przy odleżynach

Wśród składników mających wpływ na gojenie ran, na szczególną uwagę zasługuje arginina. To aminokwas warunkowo egzogenny (warunkowo niezbędny), co oznacza, że w niektórych sytuacjach wzmożonego zapotrzebowania organizmu np. niedożywieniu lub występowaniu odleżyn, synteza tego aminokwasu w organizmie jest niewystarczająca i niezbędne jest jego dostarczenie w odpowiednich ilościach z dietą. Arginina odgrywa ważną rolę w terapii trudno gojących ran, do jakich zaliczane są odleżyny. Przede wszystkim wspiera funkcjonowanie układu odpornościowego, działa także stymulująco na proces gojenia tkanek. Z argininy powstaje tlenek azotu, czyli substancja regulująca przepływ krwi. Poprawia ukrwienie rany, a tym samym prowadzi do jej lepszego odżywienia, a także sprzyja tworzeniu nowych naczyń krwionośnych, które zaopatrzyć mają ranę w tlen.
Arginina ma wpływ również na tworzenie kolagenu w miejscu zranienia, który jest niezbędnym składnikiem do prawidłowego gojenia i powstawania blizny.

Chorzy z trudno gojącymi ranami mają zwiększone zapotrzebowanie na białko, co wymaga również zwiększonej podaży tego składnika w diecie, aby nie dopuścić do powstania niedoboru aminokwasów, a w szczególności niezbędnych  i warunkowo niezbędnych, takich jak arginina.

Żywienie medyczne w leczeniu odleżyn

Ze względu na udowodnione korzystne działanie argininy w połączeniu z innymi składnikami sprzyjającymi gojeniu ran oraz dietą bogatą w białko, korzystną metodą wsparcia leczenia odleżyn, szczególnie u pacjentów niedożywionych lub zagrożonych niedożywieniem, może okazać się zastosowanie zaleconego przez lekarza żywienia medycznego. Przykładem takiego doustnego preparatu odżywczego, mającego zastosowanie w dietetycznym postępowaniu w przypadku odleżyn i innych trudno gojących ran jest preparat Nutridrink Skin Repair (dawniej Cubitan). Zawiera on potrzebne składniki odżywcze oraz energię skoncentrowane w małej objętości, ma także formę płynną, co ułatwia jego spożycie również osobom, którym doskwiera brak apetytu. Nutridrink Skin Repair jest wysokoenergetyczny i wysokobiałkowy, zawiera argininę i specyficzne mikroskładniki odżywcze, które wspierają proces gojenia odleżyn i innych trudno gojących ran. Ważne jednak, aby stosować go pod kontrolą lekarską.

[1] Sobotka L. et al. Podstawy żywienia klinicznego, 2013, str. 734.