Cukrzyca według WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) to grupa chorób metabolicznych charakteryzujących się wysokim poziomem cukru we krwi wynikającym z defektu wydzielania lub działania insuliny. Jest ona uznawana za chorobę społeczną. Częstość jej występowania stale wrasta i dotyczy wszystkich grup wiekowych, a najbardziej osób w wieku średnim. Czy istnieją domowe sposoby na stopę cukrzycową?

Spis treści:

  1. Cukrzyca – jakie powoduje powikłania?
  2. Jak powstaje zespół stopy cukrzycowej?
  3. Co robić? Jak zapobiegać wystąpieniu zespołu stopy cukrzycowej?
  4. Jak wygląda leczenie w przypadku zespołu stopy cukrzycowej?
  5. Najważniejsza jest profilaktyka
  6. Domowe sposoby – co można zrobić samodzielnie?

Cukrzyca – jakie powoduje powikłania?

Wraz ze wzrostem liczby chorych na cukrzycę wzrasta ilość powikłań wynikających z tej choroby. Możemy je podzielić na: makroangiopatie (czyli powikłania w obrębie dużych naczyń krwionośnych), mikroangiopatie (czyli powikłania w obrębie małych naczyń) oraz neuropatie (czyli powikłania dotyczące układu nerwowego).

Do jednego z najpoważniejszych powikłań należy zespół stopy cukrzycowej. Według WHO zespół stopy cukrzycowej to obecność infekcji i/lub owrzodzenia i/lub destrukcji głębokich tkanek z obecnością cech neuropatii oraz niedokrwienia o różnym stopniu nasilenia u chorego z cukrzycą.

Jak powstaje zespół stopy cukrzycowej?

Stale utrzymujący się wysoki poziom cukru we krwi powoduje uszkodzenie tkanek. W efekcie w przebiegu cukrzycy dochodzi do negatywnych zmian (tzw. zmian patologicznych) w układzie krwionośnym i nerwowym.

Konsekwencją ich jest nieprawidłowy przepływ krwi, poszerzenie naczyń żylnych i zmniejszenie przepływu krwi przez drobne naczynia, zwłaszcza stopy.
Występują:

  • zaburzenia czucia bólu,
  • zaburzenia czucia temperatury,
  • osłabienie odruchów ścięgnistych
  • oraz zniekształcenie stawów

co sprzyja występowaniu urazów.

Dodatkowo u chorych z zaburzeniami czucia dochodzi do mikrourazów wskutek noszenia nieodpowiedniego obuwia.  Często występuje deformacja stopy, tworzy się tak zwana „stopa szponiasta”. Skóra na niej jest stwardniała, zanika tkanka tłuszczowa, tworzą się nagnioty, modzele oraz powstają owrzodzenia. W obrębie suchej skóry łatwiej dochodzi pęknięć, przez które do organizmu wnikają drobnoustroje wywołujące stan zapalny i zakażenie. Następstwem tego jest obrzęk i nasilenie zaburzeń krążenia krwi w stopie, co sprzyja tworzeniu się ropowicy i martwicy.

Na podstawie powyższych informacji można uznać, że głównymi czynnikami, które odpowiadają za rozwój stopy cukrzycowej są zmiany naczyniowe, zmiany w obwodowym układzie nerwowym oraz zakażenia.

Co robić? Jak zapobiegać wystąpieniu zespołu stopy cukrzycowej?

Po pierwsze: wyrównanie cukrzycy. Poziom cukru we krwi musi być w normie. Nie leczony lub źle leczony zespół stopy cukrzycowej doprowadza do rozwoju powikłań, częstszych pobytów pacjenta w szpitalu, a niejednokrotnie prowadzi do amputacji kończyny dolnej.

Podczas badania chorego na cukrzycę specjalista leczenia ran – lekarz lub pielęgniarka – zbiera dokładny wywiad odnośnie czasu trwania i przebiegu cukrzycy, chorób współistniejących, przyjmowanych leków, dotychczasowego leczenia cukrzycy, przeprowadza ocenę wszystkich układów, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wygląd stóp.
Badanie stóp powinno obejmować:

  • sprawdzenie obecności owrzodzeń ich umiejscowienie i głębokość,
  • występowanie tkanek martwych,
  • obecność objawów zakażenia,
  • ocena koloru i wilgotności skóry,
  • wyczuwalność tętna na tętnicach stopy, kształt stopy i palców.

Jak wygląda leczenie w przypadku zespołu stopy cukrzycowej?

Leczenie zespołu stopy cukrzycowej opiera się na leczeniu miejscowym i ogólnoustrojowym.

Leczenie ogólnoustrojowe polega na normalizacji glikemii poprzez stosowanie leków przeciwcukrzycowych, utrzymaniu prawidłowego bilansu płynów, normalizacji ciśnienie tętniczego krwi, leczeniu poprawiającym ukrwienie.

Leczenie miejscowe opiera się na:

  • chirurgicznym oczyszczeniu rany z tkanek martwych, dzięki czemu zmniejsza się możliwość zakażenia, usuwa się nadmiar włóknika i wydzieliny,
  • odciążenie kończyny poprzez stosowanie elewacji, stosowanie opatrunków unieruchamiających, antyuciskowych wkładek czy obuwia pneumatycznego,
  • stosowanie aktywnych opatrunków, szczególnie tych o działaniu antybakteryjnym (takich jak hydrowłókna, hydrokoloidy, hydrożel) oraz płynów antyseptycznych o szerokim spektrum działania. Należy pamiętać, aby  opatrunki zmieniać tak często, aby nie dochodziło do gromadzenia się wydzieliny. O doborze odpowiedniego rodzaju opatrunku powinien decydować specjalista z dziedziny gojenia ran.
  • stosowanie terapii podciśnieniowej, czyli opatrunków typu Vacuum, które usuwają treść ropną i wysięk,
  • stosowanie terapii hiperbarycznej, poprawia utlenowanie tkanek a przez to zmniejsza obrzęk, poprawia ukrwienie i zmniejsza zakażenie
  • stosowanie ultradźwięków, które wpływają na oczyszczanie ran z drobnoustrojów.

Głównym działaniem w leczeniu stopy cukrzycowej jest odciążenie stopy i miejsca owrzodzenia, poprawa ukrwienia kończyny i likwidacja zakażenia. Uwagę należy zwrócić również na leczenie bólu, który niejednokrotnie towarzyszy chorym ze zespołem stopy cukrzycowej.

Najważniejsza jest profilaktyka

Pomimo pojawiania się coraz nowszych metod leczenia miejscowego i skuteczniejszych technik przyspieszających gojenie ran ilość amputacji jest wysoka, dlatego nie należy bagatelizować nawet najmniejszych zmian w obrębie stóp.

Specjaliści podkreślają ważność działań profilaktycznych. Duży nacisk kładzie się na edukację chorego, jego rodziny oraz opiekunów. W badaniach udowodniono, że właściwa pielęgnacja i systematyczna kontrola stóp oraz używanie odpowiedniego obuwia zmniejsza ilość powikłań a w konsekwencji – amputacji.

Działania profilaktyczne powinny być prowadzone już od momentu rozpoznania choroby. Są to:

  • codzienna kontrola stóp pod kątem drobnych ran, jeśli chory nie może sam tego zrobić powinien poprosić o pomoc inna osobę,
  • regularne mycie stóp w wodzie o temperaturze nie większej niż 37° C, dokładne osuszanie szczególnie przestrzeni między palcami,
  • unikanie chodzenia boso, stosowanie skarpet bezuciskowych oraz odpowiednio dopasowanego obuwia,
  • zaprzestanie stosowania używek,
  • obcinanie paznokci prosto, jeśli chory niedowidzi powinien to robić opiekun,
  • pielęgnacja i leczenie wrastających paznokci, leczenie grzybicy stóp,
  • unikanie samodzielnego usuwania zrogowaceń i modzeli,
  • stosowanie dobranych ćwiczeń stóp,
  • dbanie o dobre żywienie – stosowanie diety cukrzycowej i zwiększonej ilości białka.

Domowe sposoby – co można zrobić samodzielnie?

Tak naprawdę większość sukcesu w profilaktyce i leczeniu zespołu stopy cukrzycowej zależy od pacjenta i jego zaangażowania! To pacjent musi regularnie wykonywać wymienione powyżej działania profilaktyczne. To pacjent powinien reagować, gdy zauważy niepokojącą zmianę i niezwłocznie pokazać ją specjaliście. To pacjent dba o prawidłowy poziom cukru we krwi za pomocą właściwej diety, aktywności fizycznej, sumiennego stosowania leków i regularnych wizyt kontrolnych.

Nie warto jednak podejmować się leczenia rany na własną rękę. Niestety często dochodzi do sytuacji, gdy pacjenci samodzielnie próbowali leczyć powstałe rany doprowadzając w ten sposób do pogłębienia rany lub jej zakażenia. Stosowanie maści, która pomogła innemu choremu, kupowanie „cudownych leków”, stosowanie preparatów nieprzebadanych laboratoryjnie może prowadzić do poważnych konsekwencji. Kluczem jest posiadanie wiedzy na temat samej cukrzycy i jej powikłań oraz konieczność samobadania i zgłaszania się do lekarza z każdym niepokojącym problemem.