Białaczka to grupa nowotworów krwi i szpiku kostnego, w których dochodzi do niekontrolowanego rozrostu nieprawidłowych białych krwinek (leukocytów). Według danych pochodzących z Krajowego Rejestru Nowotworów w Polsce za rok 2021 – w naszym kraju na białaczkę choruje około 10 tysięcy osób. Rocznie rozpoznaje się około 5 tysięcy nowych przypadków zachorowania. Białaczki stanowią 2-3% wszystkich nowotworów złośliwych diagnozowanych w Polsce. Indywidualne dostosowane do pacjenta żywienie jest ważne dla pacjentów z diagnozą białaczki, m.in.: wspomaga leczenie, poprawia jakość życia i pomaga w regeneracji organizmu.

Spis treści:

  1. Białaczka - co to za choroba?
  2. Rodzaje białaczek
  3. Co wywołuje białaczkę? Przyczyny białaczki.
  4. Jak objawia się białaczka?
  5. Białaczka - jakie badania należy wykonać?
  6. Białaczka - jak leczyć?
  7. Dieta przy białaczce
  8. Czy białaczka jest uleczalna?

Białaczka - co to za choroba?

Białaczka to rodzaj nowotworu krwi i szpiku kostnego, w którym dochodzi do niekontrolowanego rozrostu nieprawidłowych białych krwinek (leukocytów). Te nieprawidłowe komórki gromadzą się w szpiku kostnym, zakłócając produkcję zdrowych krwinek, co prowadzi do rozwoju choroby. W konsekwencji dochodzi do zaburzeń ilościowych i jakościowych komórek krwi obwodowej.

Rodzaje białaczek

Białaczki dzieli się na dwie główne grupy: ostre i przewlekłe, a także na białaczki limfocytarne i szpikowe. Do ostrych i szybko postępujących białaczek zalicza się: ostrą białaczkę limfoblastyczną (ALL), którą najczęściej diagnozuje się u dzieci oraz ostrą białaczkę szpikową (AML), która najczęściej występuje u osób dorosłych. Natomiast do przewlekłych i powoli postępujących białaczek zalicza się: przewlekłą białaczkę limfocytową (CLL), diagnozowaną u osób starszych oraz przewlekłą białaczkę szpikową (CML), którą stwierdza się najczęściej u dorosłych. Inne rzadkie typy białaczek to: włoskomórkowa białaczka (HCL), prolimfocytarna białaczka (PLL) czy białaczka z dużych ziarnistych limfocytów (LGL)

Co wywołuje białaczkę? Przyczyny białaczki.

Białaczka jest chorobą złożoną, której przyczyny są wieloczynnikowe i mogą obejmować zarówno predyspozycje genetyczne, jak i wpływ środowiska. Wiele przypadków białaczki rozwija się w wyniku kombinacji tych czynników. Wciąż jednak jednoznaczne przyczyny rozwoju białaczki nie są w pełni znane. Wśród czynników predysponujących do wystąpienia choroby, wymienia się m.in.: mutacje genetyczne, predyspozycje dziedziczne (dla przykładu zespół Downa zwiększa ryzyko rozwoju białaczki), ekspozycja na szkodliwe promieniowanie, narażenie na chemikalia (np. benzen i pestycydy), infekcje wirusowe (np. wirus limfotropowy ludzkich limfocytów T typu 1 (HTLV-1), choroby autoimmunologiczne, inne choroby szpiku (np. zespół mielodysplastyczny), narażenie na dym tytoniowy czy nadmierne spożycie alkoholu.

Jak objawia się białaczka?

Białaczka w początkowej fazie, z reguły rozwija się bezobjawowo. Następnie, objawy mogą być zależne od typu białaczki (ostra lub przewlekła) oraz od tego, które komórki zostały zaatakowane. Do ogólnych objawów alarmowych, które mogą wskazywać na rozwój choroby zalicza się np.: zmęczenie i osłabienie (często związane z niedokrwistością), częste i nawracające infekcje, nocne poty, niezamierzona utrata masy ciała, bóle w obrębie kości i stawów, łatwe siniaczenie i krwawienia, bladość powłok skórnych czy powiększenie węzłów chłonnych.

Białaczka może objawiać się bardzo różnorodnie, dlatego ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w przypadku wystąpienia powyższych objawów, szczególnie jeśli są one nawracające lub trudne do wyjaśnienia.

Białaczka - jakie badania należy wykonać?

Diagnozowanie białaczki obejmuje szereg badań, które pomagają potwierdzić obecność choroby, określić jej typ oraz stopień zaawansowania. Do najbardziej podstawowego badania zalicza się pełną morfologię krwi, która pozwala określić liczbę i rodzaj komórek krwi. Nieprawidłowe wyniki, takie jak zbyt duża liczba białych krwinek, mogą sugerować rozwój choroby. Wśród badań potwierdzających obecność nowotworu oraz badań dodatkowych zalicza się m.in.: biopsję szpiku kostnego, badania cytogenetyczne (badania kariotypu) i molekularne, badania obrazowe. W szczególnych przypadkach stosuje się również punkcję lędźwiową.

Białaczka - jak leczyć?

Leczenie białaczki zależy od jej rodzaju, stadium zaawansowania, ogólnego stanu zdrowia i wieku pacjenta. Leczenie białaczki jest zazwyczaj dostosowane indywidualnie do pacjenta. Plan leczenia jest opracowywany przez zespół specjalistów, w tym hematologów, onkologów, radiologów i innych ekspertów medycznych. Wśród metod leczenia tej choroby wyróżnia się: chemioterapię, radioterapię, przeszczepienie szpiku kostnego (transplantacja komórek macierzystych), terapie celowane (np. inhibitory kinazy tyrozynowej), immunoterapię, terapię CAR-T (np. w leczeniu ostrej białaczki limfoblastycznej). Nie bez znaczenia pozostaje również kompleksowe wsparcie dietetyka klinicznego, fizjoterapeuty hematoonkologicznego, kosmetologa onkologicznego czy psychoonkologa.

Dieta przy białaczce

Dieta przy białaczce powinna być indywidualnie dostosowana do ogólnego stanu pacjenta i jego stanu odżywienia, dzięki czemu może , wzmacniać układ odpornościowy, wspierać leczenie i pomagać w łagodzeniu skutków ubocznych terapii onkologicznej. Rodzaj diety będzie również zależny od etapu leczenia. Ważnym jest również dbałość o bezpieczeństwo i higienę żywności, szczególnie w okresie okołoprzeszczepowym. Zalecanym jest wówczas unikanie spożycia surowych lub niedogotowanych pokarmów, takich jak: surowe mięso, ryby (sushi), surowe jaja, surowe owoce morza, a także niepasteryzowane produkty mleczne. Poleca się dokładne mycie owoców i warzyw oraz gotowanie ich przed spożyciem. Warto także unikać żywności, która może być potencjalnie skażona, takiej jak np.: sery pleśniowe, niepasteryzowane soki i inne nieprzetworzone produkty.

Celowym jest dbanie o różnorodność posiłków w trakcie całego procesu leczenia oraz odpowiednią podaż białka wysokiej jakości znajdującego się w takich produktach jak np.: chude mięso, ryby, jaja, rośliny strączkowe (w miarę tolerancji). Białko mi.in. wspiera regenerację tkanek i jest niezbędne do prawidłowej pracy układu odpornościowego. W sytuacji, gdy pokrycie zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze, w tym białko, nie jest możliwe jedynie przez modyfikację tradycyjnej diety  lekarz może zlecić włączenie do jadłospisu żywności medycznej z wysoką zawartością białka np. Nutridrink Protein Omega-3. Jest to wysokoenergetyczny i wysokobiałkowy preparat z kwasami omega-3, o wysokiej zawartości witaminy D, przeznaczony dla pacjentów onkologicznych z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia.

Kluczowym jest również optymalne nawodnienie organizmu, szczególnie w okresie chemioterapii. Dobrym wyborem będzie np.: woda niegazowana, czarna herbata, klarowne buliony. Ponadto warto w tym okresie unikać spożycia napojów z dużą ilością cukru i kofeiny. W sytuacji występowania skutków ubocznych leczenia np. biegunek, należy stosować dietę lekkostrawną. Celowym jest wówczas wykluczenie spożycia tłustych i smażonych potraw, nadmiernej ilości nierozpuszczalnego błonnika pokarmowego czy produktów nabiałowych z laktozą.

W niektórych przypadkach lekarz prowadzący może zalecić dodatkową suplementację np. żelazem, zwłaszcza jeśli dieta pacjenta jest ograniczona lub jeśli pacjent ma duże niedobory żywieniowe. Jednak zawsze należy skonsultować się z lekarzem przed rozpoczęciem jakiejkolwiek suplementacji.

Indywidualne dostosowanie diety do potrzeb pacjenta jest kluczowe na każdym etapie choroby. To dietetyk onkologiczny może pomóc w opracowaniu planu żywieniowego, który uwzględnia stan zdrowia pacjenta, typ białaczki i zastosowane leczenie.

Czy białaczka jest uleczalna?

To, czy białaczka jest uleczalna, zależy od wielu czynników, takich jak np.: typ białaczki, wiek pacjenta, stopień zaawansowania choroby oraz odpowiedź na leczenie. Wiele typów białaczki można skutecznie kontrolować, a pacjenci mogą żyć przez wiele lat z chorobą. Dla niektórych typów białaczki, zwłaszcza u dzieci, wskaźniki wyleczenia są bardzo wysokie. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie i indywidualnie dostosowane leczenie.

 

Podsumowując, białaczka jest złożoną chorobą z różnymi typami i podtypami, które wymagają zindywidualizowanego podejścia do diagnostyki i leczenia. Wczesne rozpoznanie i odpowiednie leczenie mogą znacząco poprawić rokowanie i jakość życia pacjentów z tą chorobą. Ważne jest również odpowiednie żywienie, które odgrywa znaczącą rolę we wsparciu leczenia, jak i w okresie rekonwalescencji. Prawidłowo zbilansowana dieta może pomóc w utrzymaniu sił, wspomagając przy tym układ odpornościowy oraz łagodzić niektóre efekty uboczne terapii przeciwnowotworowej.

 

Nutridrink Protein Omega 3 to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego u pacjentów z chorobą nowotworową z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia z nią związanym. Stosować pod nadzorem lekarza.

 

 

Piśmiennictwo:

  1. Eichhorst B, Robak T, Montserrat E, et al. ESMO Guidelines Committee. Chronic lymphocytic leukaemia: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2021 Jan;32(1):23-33. doi: 10.1016/j.annonc.2020.09.019.
  2. Heuser M, Ofran Y, Boissel N, et al. ESMO Guidelines Committee. Acute myeloid leukaemia in adult patients: ESMO Clinical Practice Guidelines for diagnosis, treatment and follow-up. Ann Oncol. 2020 Jun;31(6):697-712. doi: 10.1016/j.annonc.2020.02.018.
  3. van Lieshout R, Lize N, Tick LW, et al. Nutrition-related problems, nutritional support practices and barriers to adherence to nutritional guidelines during intensive treatment for acute myeloid leukemia: Patients’ and hematology nurses’ perspectives and experiences. Clin Nutr ESPEN. 2022 Apr;48:446-455. doi: 10.1016/j.clnesp.2021.12.029.
  4. Muscaritoli M, Arends J, Bachmann P, et al. ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer. Clin Nutr. 2021 May;40(5):2898-2913. doi: 10.1016/j.clnu.2021.02.005.