Guzy mózgu, choć rzadko występujące, wymagają zintegrowanego podejścia leczniczego, w którym kluczową rolę odgrywa nie tylko zaawansowana diagnostyka i terapia, ale także odpowiednie odżywianie. Prawidłowa dieta może znacząco wpłynąć na stan zdrowia pacjenta oraz efektywność leczenia. W niniejszym artykule omówimy zarówno rodzaje guzów, ich objawy, metody diagnostyki, jak i dostępne opcje leczenia.

Spis treści:

  1. Rodzaje guzów mózgu
  2. Przyczyny guzów mózgu
  3. Oponiaki – występowanie, diagnostyka, czynniki ryzyka
  4. Glejaki – występowanie, diagnostyka, czynniki ryzyka
  5. Objawu guzów mózgu
  6. Leczenie nowotworów mózgu
  7. Wpływ odżywiania na proces leczenia
  8. Dieta przy nowotworach mózgu

Rodzaje guzów mózgu

Raki mózgu i inne nowotwory ośrodkowego układu nerwowego stanowią około 1,5% wszystkich zdiagnozowanych nowotworów. Chociaż guzy mózgu są dość rzadkie to zwłaszcza u dzieci i osób młodych stanowią dużą przyczynę śmiertelności. Najczęstszymi guzami mózgu u dzieci są gwiaździaki pilocytarne, guzy zarodkowe i glejaki złośliwe. Natomiast u dorosłych najczęściej diagnozowane są oponiaki, guzy przysadki oraz glejaki złośliwe. Nowotwory mózgu dzielą się na pierwotne oraz wtórne. Wtórne nowotwory mózgu to po prostu przerzuty do ośrodkowego układu nerwowego. W takim przypadku nowotwór złośliwy pierwotnie rozwija się w innych narządach (np. piersi). Pierwotne guzy mózgu to nowotwory rozpoczynające się bezpośrednio w ośrodkowym układzie nerwowym.

Przyczyny guzów mózgu

Nie znamy dokładnych czynników ryzyka dla guzów mózgu. Wśród nielicznych znanych czynników ryzyka nowotworów układu nerwowego jest promieniowanie jonizujące. Jest to dość dobrze udokumentowany środowiskowy czynnik zwiększający szansę zachorowania. Zauważono, że osoby narażone na radioterapię, testy bomb atomowych czy broni nuklearnej mają wyższe ryzyka raka mózgu (oceniane na podstawie zachorowania w miejscach napromieniowania). Ryzyko związane z promieniowaniem jonizującym jest najwyższe jeśli napromienianiu poddawane są niemowlęta.

Wśród innych czynników, które podejrzewa się o zwiększanie ryzyka raka mózgu wymienia się również: palenie papierosów, nadmierne spożywanie alkoholu, ekspozycje środowiskowe oraz czynniki zakaźne, choć czynniki te nie zostały jednoznacznie powiązane z rakiem mózgu. Okazało się też, że istnieje genetyczny czynnik zwiększający ryzyko raka mózgu to jednak zdecydowana większość (około 95% guzów mózgu) to guzy niezwiązane z czynnikami genetycznymi. Natomiast jak wynika z badań, choroby alergiczne mogą być związane ze zmniejszonym ryzykiem glejaka.

Oponiaki – występowanie, diagnostyka, czynniki ryzyka

Oponiaki stanowią około 36% wszystkich zdiagnozowanych guzów mózgu. Jednak ocena częstości występowania jest niezwykle trudna, ponieważ zmiany te są najczęściej bezobjawowe i rozpoznawane są przy okazji innych badań diagnostycznych. Szacuje się, że aż 85% przypadków wykryte jest zupełnie przypadkowo. Ryzyko oponiaka wzrasta wraz z wiekiem i jest prawie dwa razy większe u kobiet niż u mężczyzn. Związane jest to z czynnikami hormonalnymi. W około 80% oponiaków identyfikowane są receptory dla progesteronu (hormon płciowy związany przede wszystkim z rozrodczością kobiet). Z tego też powodu część naukowców sugeruje, że w niektórych przypadkach, stosowanie hormonalnej terapii zastępczej w okresie menopauzy może zwiększyć ryzyko wystąpienia oponiaka, dlatego zawsze trzeba to skonsultować z lekarzem. Jednak najnowsze dane wskazują, że ryzyko zależy od wielu czynników, m.in. od rodzaju stosowanej terapii hormonalnej. Większość diagnozowanych oponiaków to zmiany łagodne, nie są związane z dużym ryzykiem śmierci. W przypadku złośliwych oponiaków bardzo często następuje wznowa – szacuje się, że większość nawraca w ciągu około 2 lat.

Glejaki – występowanie, diagnostyka, czynniki ryzyka

Drugim częstym rodzajem nowotworów ośrodkowego układu nerwowego są glejaki. Stanowią one około 24% przypadków guzów mózgu u dorosłych oraz aż do 80% wszystkich pierwotnych guzów mózgu. Różnią się one między sobą pod względem stopnia złośliwości. Glejaki klasyfikowane są od stopnia 1 do stopnia 4. Wyższy stopień oznacza wyższą agresywność guza. Np. łagodne i potencjalnie uleczalne guzy 1 stopnia to gwiaździaki pilocytarne (glejaki wysokozróżnicowane) podczas gdy glejaki wielopostaciowe (stopień 4) to guzy o dużym współczynniki progresji oraz nawrotu. Stąd szacowane 10-letnie przeżycie u osób z gwiaździakiem pilocytarnym wynosi więcej niż 90%, a w przypadku glejaka jedynie 5% pacjentów ma szasnę na 5-letnie przeżycie. Glejak wielopostaciowy stanowi około 75% złośliwych guzów mózgu. Statystki wskazują, że glejaki nieco częściej (55%) występują u mężczyzn. Czynnikami ryzyka glejaków jest wiek. Guzy 1 stopnia zwykle występują u dzieci i młodych dorosłych, guzy 2 stopnia osiągają szczyt w 3. i 4. dekadzie życia, natomiast glejaki złośliwe osiągają maksimum zachorowania dopiero w 6. i 7. dekadzie życia. Glejaki nieznacznie częściej występują u osób rasy białej niż u czarnej. Najwyższe wskaźniki zachorowania występują w Europie (zwłaszcza w Szwecji i Albanii). Występowanie glejaka w rodzinie związane jest z prawie 2-krotnym większym ryzykiem wystąpienia glejaka. Nie ma wystarczających dowodów na to, że ryzyko glejaka związane jest z urazami głowy. Podobnie, nie ma jednoznacznych dowodów na niekorzystny wpływ promieniowania pochodzącego z telefonów komórkowych. Aktualnie nie są one wskazywane jako czynniki ryzyka.

Objawu guzów mózgu

Jakie objawy mogą wskazywać na raka mózgu? Tak jak wcześniej wspomniano, dużym problemem jest fakt, że nowotwory ośrodkowego układu nerwowego bardzo rzadko dają objawy. W zdecydowanej większości wykrywane są one zupełnie przypadkiem. Glejaka można podejrzewać w przypadku takich objawów jak napady padaczkowe, zmiany osobowości, zaburzenia neurologiczne (zaburzenia czucia, trudności z mówieniem, zaburzenia widzenia) czy zaburzenia związane ze wzrostem ciśnienia w czaszce (ból głowy, nudności, senność). W diagnostyce wykorzystuje się badania neuroobrazowe takie jak: rezonans magnetyczny głowy (MRI) oraz tomografia komputerowa (CT).

Leczenie nowotworów mózgu

Leczenie guzów mózgu zależy od rodzaju nowotworu oraz stopnia jego zaawansowania. Najbardziej standardową metodą leczenia jest leczenie chirurgiczne czyli chirurgiczne usunięcie guza. Zabieg chirurgiczny jest pierwszą metodą leczenia w przypadku większości glejaków. Dalsze leczenie uzależnione jest od rodzaju nowotworu. Stosowane jest także leczenie uzupełniające, które prowadzone jest z wykorzystaniem radioterapii i/lub chemioterapii. Niestety całkowita resekcja glejaków złośliwych jest niezwykle trudna, często niemożliwa. Z tego powodu u pacjentów bardzo często występują nawroty.

W celu łagodzenia objawów glejaka stosowane są także m.in. leki przeciwpadaczkowe, kortykosterydy oraz leczenie przeciwkrzepliwe. W przypadku kortykosteroidów, po poprawie objawów zaleca się zmniejszanie dawki tak aby uniknąć skutków ubocznych związanych z długotrwałym ich stosowaniem. Podczas leczenia mogą też wystąpić m.in. mdłości, deficyty neurologiczne oraz zmęczenie. Z kolei chemioterapeutyki stosowane u pacjentów mogą powodować zmniejszenie liczby płytek krwi oraz powodować leukopenię (niskie stężenie tzw. białych krwinek – leukocytów).

Wpływ odżywiania na proces leczenia

Bardzo ważny jest również stan odżywienia pacjentów z nowotworami mózgu, który może mieć wpływ na przebieg i efekty prowadzonego leczenia. Zaobserwowano, że pacjenci z limfocytopenią (niższe stężenie limfocytów, które związane są z odpornością organizmu) oraz gorszym stanem odżywienia gorzej reagowali na leczenie. Zaobserwowano  też, że pacjenci z glejakiem, którzy mieli gorszy stan odżywienia dłużej przebywali w szpitalu. Gorsza była również tolerancja leczenia farmakologicznego oraz radioterapią.  Dlatego w czasie leczenia pacjentów z glejakami bardzo ważne jest zadbanie również o stan odżywienia.

Dieta przy nowotworach mózgu

Jednym z elementów interwencji żywieniowej jest jak najszybsze po operacji włączenie żywienia, tak aby skracać okres głodówek u pacjentów. Zalecenia dla pacjentów z glejakami są podobne ja u innych pacjentów onkologicznych. Podstawą zaleceń jest dieta bogatobiałkowa, która kluczowa jest zwłaszcza w okresie okołooperacyjnym. W jadłospisie powinny znaleźć się produkty bogate w białko tj. drób, ryby, jajka i nabiał. U osób ze zmniejszonym apetytem zalecana jest tzw. fortyfikacja posiłków oraz stosowanie zaleconego przez lekarza doustnego żywienia medycznego takiego jak np. Nutridrink Protein Omega 3, który  zawiera największą ilość białka w najmniejszej na rynku objętości* oraz witaminę D i kwasy tłuszczowe Omega-3.Podobne zalecenia dotyczą pacjentów niedożywionych lub zagrożonych niedożywieniem. W przypadku jeśli u pacjenta z nowotworem mózgu pojawia się dysfagia (zaburzenia połykania) konieczna może być zmiana konsystencji diety na bardziej płynną. W przypadku ciężkiej dysfagii zalecane jest żywienie dojelitową za pomocą specjalnych medycznych preparatów – dojelitowych diet przemysłowych zalecanych przez lekarza.

Ważnym zaleceniem dla pacjentów z nowotworami, w tym również nowotworami mózgu jest aktywność fizyczna, która jak wynika a badań, związana jest z lepszą oceną jakości życia i mniejszą liczbą objawów niepożądanych.

 

Nutridrink Protein Omega 3 to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego u pacjentów z chorobą nowotworową z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia z nią związanym. Stosować pod nadzorem lekarza.

 

 

  1. McNeill KA. Epidemiology of Brain Tumors. Neurol Clin. 2016 Nov;34(4):981-998. doi: 10.1016/j.ncl.2016.06.014. PMID: 27720005.
  2. ESMO: Glejak: poradnik dla pacjentów – informacje oparte na wytycznych ESMO dotyczących praktyki klinicznej – wer. 2016.1
  3. ESMO: Epidemiology, Pathogenesis, Risk Factors of Brain Tumours
  4. Khasraw M, Fujita Y, Lee-Chang C, Balyasnikova IV, Najem H, Heimberger AB. New Approaches to Glioblastoma. Annu Rev Med. 2022 Jan 27;73:279-292. doi: 10.1146/annurev-med-042420-102102. Epub 2021 Oct 19. PMID: 34665646; PMCID: PMC9479165.
  5. Sandler CX, Matsuyama M, Jones TL, Bashford J, Langbecker D, Hayes SC. Physical activity and exercise in adults diagnosed with primary brain cancer: a systematic review. J Neurooncol. 2021 May;153(1):1-14. doi: 10.1007/s11060-021-03745-3. Epub 2021 Apr 28. PMID: 33907968; PMCID: PMC8079225.
  6. Xu WZ, Li F, Xu ZK, Chen X, Sun B, Cao JW, Liu YG. Preoperative albumin-to-globulin ratio and prognostic nutrition index predict prognosis for glioblastoma. Onco Targets Ther. 2017 Feb 8;10:725-733. doi: 10.2147/OTT.S127441. PMID: 28223828; PMCID: PMC5308575.
  7. Huq, Sakibul; Khalafallah, Adham M.; Botros, David; Oliveira, Leonardo A.P.; White, Taija; Dux, Hayden; Jimenez, Adrian E.; Mukherjee, Debraj (2020). The Prognostic Impact of Nutritional Status on Postoperative Outcomes in Glioblastoma. World Neurosurgery, (), S1878875020324086–. doi:10.1016/j.wneu.2020.11.033