Niedokrwistość, zwłaszcza niedokrwistość z niedoboru żelaza, to częsty problem pacjentów onkologicznych. Wpływa ona nie tylko na jakość życia pacjentów, ale również na czas przeżycia. Szacuje się, że sytuacja ta może dotyczyć od 30 do 90% pacjentów w trakcie leczenia choroby nowotworowej. Nawet 40% z nich może wymagać z tego powodu transfuzji krwi. Dlaczego u pacjentów występuje niedokrwistość oraz jak się ją leczy?

Spis treści:

  1. Niedokrwistość w chorobie nowotworowej
  2. Objawy anemii
  3. Dieta w niedokrwistości
  4. Leczenie niedokrwistości w chorobie nowotworowej

Niedokrwistość w chorobie nowotworowej

Anemia, inaczej nazywana niedokrwistością, to obniżenie stężenia hemoglobiny, liczby czerwonych krwinek i/lub hematokrytu poniżej normy. Przyczyny anemii można podzielić na 3 kategorie: zmniejszona produkcja czerwonych krwinek (erytrocytów, które produkowane są przez szpik kostny), zwiększone niszczenie czerwonych krwinek a także utrata krwi. Problem niedokrwistości w chorobie nowotworowej jest bardzo złożony. Może wynikać z podeszłego wieku, chorób współistniejących (np. niedokrwistość w chorobach przewlekłych, przewlekła niewydolność nerek, niedobory żywieniowe) oraz z samej choroby nowotworowej. Komórki nowotworowe mogą w kilku mechanizmach hamować powstawanie czerwonych krwinek. Może to być np. naciekanie szpiku kostnego czy produkcja cytokin (cząsteczek sygnałowych). W przypadku niektórych chorób nowotworowych może występować również krwawienie, które poprzez utratę krwi, dodatkowo nasila anemię. Nie bez znaczenia jest również stosowane leczenie onkologiczne. Metody takie jak chemioterapia czy radioterapia również mogą pogłębiać niedokrwistość. Powodują bowiem mielosupresję, czyli zahamowanie czynności szpiku kostnego wytwarzającego komórki krwi. Powstaje m.in. mniej czerwonych krwinek co jest przyczyną niedokrwistości. Nie można również pominąć najbardziej prozaicznej przyczyny anemii. Pacjenci onkologiczni mają dość często problemy z jedzeniem. Brak apetytu, nudności, zmiany smaku itd. powodują, że chorzy dostarczają w swojej diecie za mało żelaza, kwasu foliowego czy witaminy B12. Wreszcie, stosowane leczenie onkologiczne, może dawać skutki uboczne w postacie problemów z wchłanianiem składników odżywczych w przewodzie pokarmowym. Może to nasilać niedobory żelaza, kwasu foliowego czy witaminy B12.  Niedobór żelaza może dotyczyć nawet 40% pacjentów onkologicznych. Zwłaszcza w przypadku nowotworów zlokalizowanych w obrębie przewodu pokarmowego niedokrwistość ze stężeniem hemoglobiny poniżej 10g/dl może wystąpić już na etapie rozpoznania choroby nowotworowej. Widać więc, że problem niedokrwistości w chorobie nowotworowej jest bardzo złożony i u każdego pacjenta powinien być indywidualnie oceniany.

Objawy anemii

Oprócz zmian w wynikach badań niedokrwistość powoduje również pogorszenie jakości życia oraz szereg objawów. Chorzy odczuwają wzmożone zmęczenie oraz osłabienie organizmu. Anemii często towarzyszy duszność oraz gorsza tolerancja wysiłku fizycznego (np. podczas wchodzenia po schodach). Powoduje to obniżenie aktywności fizycznej pacjenta, co z kolei przekłada się na mniejszą sprawność i gorsze funkcjonowanie. Może wystąpić także drażliwość, problemy z koncentracją oraz zawroty głowy. Każdy z tych objawów może być również jednocześnie skutkiem toczącej się choroby nowotworowej oraz stosowanego leczenia onkologicznego. Dlatego chorym trudno jest jedynie na podstawie objawów ocenić, czy przyczyną złego samopoczucia jest bardziej sama anemia czy po prostu choroba nowotworowa.

Dieta w niedokrwistości

Jaka dieta jest zalecana w anemii z niedoboru żelaza? Oczywiście taka, która jest bogata w żelazo. Najlepszym źródłem dobrze przyswajalnego żelaza są produkty pochodzenia zwierzęcego. Jest to tzw. żelazo hemowe, wchłania się ono w większej ilości niż żelazo pochodzenia roślinnego. Jest ono zawarte w wątróbce, jajach czy wołowinie. Pomimo tego, że żelazo z produktów roślinnych jest nieco gorzej przyswajalne to oczywiście nadal powinno znajdować się w diecie. Dobrymi źródłami żelaza w diecie wegeteriańskiej są np: sezam, kakao, pestki dyni, tofu, płatki owsiane, pokrzywa, oraz kasza gryczana. Należy pamiętać, że witamina C zwiększa wchłanianie żelaza. Warto więc do posiłku bogatego w mięso, sezam, kakao czy kaszę gryczaną dodać sok pomarańczowy czy porcję natki pietruszki. Posiłków bogatych w żelazo nie należy popijać kawą, herbatą (również herbatą zieloną) czy naparami ziołowymi, a także nie należy łączyć z produktami mlecznymi. Zmniejszają one bowiem wchłanianie żelaza. Tak jak wspomniano wcześniej, inne przyczyny niedokrwistości to także niedobór kwasu foliowego oraz witaminy B12. Kwas foliowy znajduje się w dużej ilości w takich produktach jak: szpinak, natka pietruszki, jaja, jarmuż, brukselka czy brokuły. Z kolei witamina B12 to witamina, której najwięcej jest w produktach odzwierzęcych. Jej bogatymi źródłami są m.in. wątróbka, mięso, ryby, jaja oraz nabiał. Oczywiście, należy pamiętać, że w przypadku niedoborowej diety, kiedy nie ma możliwości pokrycia zapotrzebowania na energię i składniki odżywcze jedynie przez modyfikację aktualnej diety pacjenta należy omówić z lekarzem wsparcie w postaci żywienia medycznego. Dla pacjentów onkologicznych polecanym preparatem jest np. Nutridrink Protein Omega 3, który uzupełnia codzienną dietę pacjenta w ważne w trakcie choroby nowotworowej składniki odżywcze.

 

Leczenie niedokrwistości w chorobie nowotworowej

Warto podkreślić, że leczenie anemii u pacjenta onkologicznego zawsze powinno być prowadzone przez lekarza. Dotyczy to również suplementacji m.in. żelaza. Przed wprowadzeniem suplementacji np. żelazem należy omówić tę kwestię z lekarzem prowadzącym. Jest to istotne ponieważ lekarz w pierwszej kolejności znajdzie przyczynę anemii, i w zależności od niej rozpocznie stosowne leczenie. Należy również pamiętać, że w zależności od chorób czy etapu leczenia, lekarz określi jakich docelowych wartości hemoglobiny oraz liczby czerwonych krwinek powinniśmy oczekiwać. Normy rekomendowane przez laboratoria są normami odnoszącymi się do osób zdrowych. W przypadku pacjentów onkologicznych powinny być one indywidualnie oceniane przez lekarza. Dodatkowo, niektóre parametry służące do oceny gospodarki żelazowej jak np. stężenie ferrytyny mogą podczas choroby nowotworowej być zafałszowane. Stąd tak ważna jest ocena lekarska. Oczywiście jedną z metod leczenia niedokrwistości z niedoboru żelaza jest leczenie preparatami z żelazem. Czasami konieczne, zamiast terapii doustnej, jest dożylne podawanie żelaza. W niektórych sytuacjach jako leczenie stosowane są preparaty stymulujące erytropoezę (tworzenie czerwonych krwinek) lub przetoczenie krwi. O metodzie leczenia decyduje lekarz prowadzący.

Nutridrink Protein Omega 3 to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego u pacjentów z chorobą nowotworową z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia z nią związanym. Stosować pod nadzorem lekarza.

 

 

Bibliografia:

  1. Rodgers, G. M., Becker, P. S., Blinder, M., Cella, D., Chanan-Khan, A., Cleeland, C., … Weir, A. B. (2012). Cancer- and Chemotherapy-Induced Anemia. Journal of the National Comprehensive Cancer Network, 10(5), 628–653. doi:10.6004/jnccn.2012.0064
  2. Escobar Álvarez Y, de Las Peñas Bataller R, Perez Altozano J, Ros Martínez S, Sabino Álvarez A, Blasco Cordellat A, Brozos Vázquez E, Corral Jaime J, García Escobar I, Beato Zambrano C. SEOM clinical guidelines for anaemia treatment in cancer patients (2020). Clin Transl Oncol. 2021 May;23(5):931-939. doi: 10.1007/s12094-021-02580-2. Epub 2021 Mar 25. Erratum in: Clin Transl Oncol. 2021 Oct;23(10):2192-2193. doi: 10.1007/s12094-021-02681-y. PMID: 33768441; PMCID: PMC8057996.
  3. Parikh PM, Aggarwal S, Biswas G, Gulia S, Agarwala V, Basade M, Mohapatra PN, Vamshi KM, Warrier A, Prasad K, Roy P, Chandrakant MV, Malhotra H, Hingmire S, Paul D, Maniar V, Gupta A, Panda SS, Samar A, Rohatgi N, Dattatreya S, Krishnamurthy M, Thirumalairaj R. Practical Clinical Consensus Guidelines for the Management of Cancer Associated Anemia in Low- and Middle-Income Countries. South Asian J Cancer. 2023 Sep 15;12(2):93-99. doi: 10.1055/s-0043-1771445. PMID: 37969669; PMCID: PMC10635760.