Nowotwory kości to w zdecydowanej większości zmiany przerzutowe związane głównie z nowotworami piersi, prostaty, płuc czy nerek. Objawy nowotworów kości są bardzo niespecyficzne, a poza bólem i osłabienie kości, może występować ogólne osłabienie, chudnięcie oraz niedokrwistość. Dlatego też jest to nowotwór trudny do szybkiego zdiagnozowania. Jednym z elementów ważnych w przypadku nowotworów kości jest odpowiednia dieta, która zmniejszy ryzyko rozwoju niedożywienia.

Spis treści:

  1. Nowotwór kości - rodzaje
  2. Nowotwór kości - zapobieganie
  3. Nowotwór kości - objawy
  4. Nowotwór kości – diagnostyka, leczenie
  5. Nowotwór kości – dieta

Nowotwór kości - rodzaje

Nowotwory kości możemy podzielić na nowotwory przerzutowe oraz nowotwory pierwotne. Nowotwory przerzutowe powstają pierwotnie w innej tkance (np. w piersi) a pojawienie się zmian w kościach jest wynikiem przerzutów. W przypadku nowotworów pierwotnych zmiany od początku rozwijają się w tkance kostnej. Nowotwory kości to w zdecydowanej większości zmiany przerzutowe. Najczęstszymi nowotworami, które dają przerzuty do kości są: nowotwory piersi (70% ryzyka), nowotwory prostaty (85%), nowotwory płuc (40%), nowotwory nerki (40%) a także szpiczaki mnogie (95%). Biorąc pod uwagę częstość występowania wyżej wymienionych nowotworów najczęściej przerzuty do kości będą związane z nowotworami piersi, prostaty oraz płuc. Nowotwory kości pierwotne (czyli takie, które powstały bezpośrednio w tkance kostnej) występują bardzo rzadko. Wśród nowotworów pierwotnych kości można wyróżnić mięsaka kościopochodnego (OS), chęstniakomięsaka (CS), włókniakomięsaka (FS), mięsaka Ewinga, chrzęstniaka, guza olbrzymiokomórkowego, kostniaka kostninowego, kostniaka i mięsaka. Najczęściej występującymi nowotworami kości są mięsak kościopochodny oraz chęstniakomięsak. W przypadku nowotworów kości powstałych w wyniku zmian przerzutowych rokowanie zależy przede wszystkim od rodzaju pierwotnego nowotworu, jego zaawansowania itd. Średni czas przeżycia od momentu rozpoznania przerzutów do kości waha się od około 1 roku w przypadku raka płuc do 3-5 lat w przypadku raka piersi, raka prostaty lub szpiczaka mnogiego, jednak wszystko zależne jest od stanu pacjenta i jego odpowiedzi na leczenie.

 

Nowotwór kości - zapobieganie

Profilaktyka nowotworów kości skupiona jest przede wszystkim na zapobieganiu wystąpienia choroby pierwotnej. Są to więc: zaprzestanie palenia papierosów, szczepienia ochronne, wykonywanie badań profilaktycznych itd. Czynniki ryzyka zachorowania są bardzo różne. W większości przypadków trudno ustalić przyczynę wystąpienia nowotworów kości. Pewną rolę mogą odgrywać zespoły genetyczne a także duże dawki promieniowania.

Nowotwór kości - objawy

Objawy nowotworów kości są niespecyficzne. Do najczęstszych objawów należą dolegliwości bólowe, osłabienie kości oraz zgrubienia w obrębie kości. Ból może mieć charakter miejscowy lub ogólny. Wśród objawów ogólnych uwagę zwraca ogólne osłabienie, chudnięcie oraz niedokrwistość (anemia). Niespecyficzne objawy utrudniają postawienie szybkiego rozpoznania choroby nowotworowej. Zmiany bardzo często wykrywane są przypadkowo. Dopiero zaawansowane zmiany dają objawy takie jak patologiczne złamania kości czy hiperkalcemię (wysokie stężenie wapnia we krwi). Zmiany przerzutowe najczęściej rozwijają się w okolicy kręgosłupa (87% przypadków), miednicy (63%), czaszki (35%) i żeber (77%) a także bliższej części kości ramiennej i udowej (53%).

Nowotwór kości – diagnostyka, leczenie

W diagnozowaniu nowotworów kości zwykle wykorzystywane są badania obrazowe: badanie rentgenowskie kości, tomografię komputerową, rezonans magnetyczny czy pozytonową tomografię emisyjną z tomografią komputerową. Leczenie polega na leczeniu chirurgicznym, hormonoterapii, terapii celowanej molekularnie, immunoterapii, chemioterapii oraz radioterapii. Z uwagi na dolegliwości bólowe, które mocno obniżają jakość życia pacjentów, w przypadku odczuwania bólu bardzo ważne jest stosowanie w leczeniu również leczenia przeciwbólowego.

Nowotwór kości – dieta

Zalecenia dietetyczne dla pacjentów z nowotworami kości zależą od rodzaju nowotworu, stanu zaawansowania oraz tolerancji chorego. Warto dodać, że nie istnieje jedna, uniwersalna dieta dla pacjentów onkologicznych. Zalecenia powinny być dobierane zawsze indywidualnie. Chory powinien również obserwować czy jego tolerancja nie zmienia się w czasie leczenia lub w miarę postępowania choroby.

Bardzo dużym problemem będzie występowanie niedożywienia u pacjentów. Jest to dość powszechny problem, który może mieć bezpośredni wpływ przebieg i skuteczność stosowanego leczenia onkologicznego. Osoby niedożywione częściej doświadczają negatywnych skutków leczenia, częściej muszą mieć obniżane dawki leków a także dużo częściej mają wstrzymane leczenie (z powodu złych wyników badań). Z uwagi na duże ryzyko niedożywienia u pacjentów onkologicznych należy monitorować stan odżywienia (masa ciała, obwód ramienia oraz obwód łydki) a w przypadku zaobserwowania chudnięcia jak najszybciej skonsultować się z lekarzem oraz dietetykiem. U osób lepiej odżywionych ryzyko powikłań może być mniejsze a rany goją się szybciej. Jest to również ważne dla skuteczności stosowanego leczenia onkologicznego.

Podstawową, uniwersalną zasadą w diecie podczas leczenia onkologicznego powinno być przestrzeganie diety bogatobiałkowej oraz lekkostrawnej. Odpowiednia ilość białka (około 1,5 g/kg mc, czyli prawie dwa razy wiej niż u osób zdrowych) jest niezbędna dla utrzymania masy mięśniowej oraz regeneracji organizmu.Pomimo zaleceń stosowania diety bogatobiałkowej, analizy dzienniczków żywieniowych pacjentów wskazują, że w codziennej diecie zjadają oni zbyt mało białka. Najlepszymi źródłami białka w diecie pacjenta onkologicznego są chude mięsa (kurczak, indyk, ryby: dorsz, morszczuk, miruna, sandacz), nabiał oraz jaja. Niezmiernie istotne są również witamina D i kwasy tłuszczowe omega-3 – składniki bardzo często niedoborowe w diecie pacjenta onkologicznego.

Zalecana w czasie leczenia onkologicznego dieta nie powinna zbytnio obciążać przewodu pokarmowego. Stąd zalecana jest dieta lekkostrawna. Potrawy powinny być przygotowywane metodą gotowania, gotowania na parze, pieczenia oraz duszenia bez obsmażania. Niewskazane jest smażenie a także potrawy ostre, wędzone, wzdymające i zawierające dużą ilość tłuszczu. Warzywa i owoce powinny stanowić znaczną część diety. Chory powinien jednak wybierać te produkty, które są przez niego dobrze tolerowane. Nie ma listy owoców i warzyw, które są zakazane w diecie pacjenta onkologicznego. Jednak największą uwagę należy zwrócić na te produkty, które są najtrudniej tolerowane tj. kapusta, czosnek, cebula, brokuł, kalafior, rzodkiewka, gruszki, śliwki, winogrona, czereśnie itd. U większości pacjentów powinny one zostać wykluczone lub znacznie ograniczone. Wykluczenie jednak wszystkich surowych warzyw i owoców dotyczy bardzo niewielkiej grupy pacjentów onkologicznych i nie powinno być stosowane rutynowo. U większości warzywa i owoce w postaci surowej nie będą nasilały dolegliwości i mogą być zjadane. W ciągu dnia zalecane jest zjadanie regularnych posiłków. Ich ilość zależy od rytmu dnia oraz tego, czy pacjent nie jest niedożywiony. Zwykle zaleca się aby ilość posiłków mieściła się w przedziale pomiędzy 4 a 6. Ostatni posiłek powinien być stosunkowo lekkostrawny i spożyty około 2 godzin przed snem.

Dieta pacjenta onkologicznego powinna być urozmaicona tj. dostarczać produktów ze wszystkich grup spożywczych. Dzięki temu jest większa szansa na dostarczenie wraz z dietą wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Diety eliminacyjne są wskazane tylko w określonych przypadkach i powinny być prowadzone pod okiem lekarza oraz dietetyka. Powodem jest fakt, że wykluczanie pewnych produktów zwiększa ryzyko wystąpienia niedoborów pokarmowych. Według aktualnej wiedzy rekomendacje specjalistów zajmujących się żywieniem w onkologii wskazują, że nie ma potrzeby rutynowego wykluczania jakiegoś składnika w diecie chorego onkologicznego.

Suplementacja podczas leczenia powinna zostać zawsze skonsultowana z lekarzem prowadzącym. Wiele suplementów może wchodzić w interakcję ze stosowanym leczeniem.. Rekomendacje towarzystw zajmujących się onkologią jasno wskazują, że suplementacja w diecie pacjenta onkologicznego powinna zostać dobrze przemyślana i dobrana indywidualnie.

U osób, które mają problem, aby w diecie dostarczyć odpowiednią ilość składników odżywczych, szczególnie białka, lekarz zalecić może stosowanie żywności specjalnego przeznaczenia medycznego. Doustne preparaty do żywienia medycznego zalecane pacjentom onkologicznym dostarczają zazwyczaj dużą ilość białka, energii oraz witaminy i składniki mineralne, są więc dla nich bardzo dobrym uzupełnieniem diety. Dodatkowo mogą zawierać również niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe Przykładem takiego preparatu jest Nutridrink Protein Omega 3, który w małej objętości – jedynie 125 ml (objętość połowy szklanki) zawiera dużą ilość białka, energii, kwasy tłuszczowe omega 3, witaminy i składniki mineralne.

 

Nutridrink Protein Omega 3 to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego u pacjentów z chorobą nowotworową z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia z nią związanym. Stosować pod nadzorem lekarza.

 

 

Bibliografia:

  1. Wyszkowska R, Drzeżdżon J, Musiał C i wsp. Nowotwory kości – nowe możliwości terapeutyczne. Wiad Chem 2019; 73: 701-713.
  2. Coleman, Robert E.; Croucher, Peter I.; Padhani, Anwar R.; Clézardin, Philippe; Chow, Edward; Fallon, Marie; Guise, Theresa; Colangeli, Simone; Capanna, Rodolfo; Costa, Luis (2020). Bone metastases. Nature Reviews Disease Primers, 6(1), 83–. doi:10.1038/s41572-020-00216-3
  3. Gromadzka-Ostrowska J., Paluszkiewicz P., Słodkowski M., Sobocki J., Szawłowski A. (red.), Żywienie w chorobach nowotworowych, PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2020