Rak gardła jest chorobą onkologiczną obejmują liczne struktury anatomiczne. Gardło, jako narząd, zostało podzielone na trzy obszary, w których może występować nowotwór: część nosową, ustną i krtaniową. Zgodnie z danymi opublikowanymi w Krajowym Rejestrze Nowotworów, w 2019 roku w Polsce odnotowano ponad 4300 nowych przypadków nowotworów wargi, jamy ustnej i gardła, tworzących wspólną grupę narządową. Z danych epidemiologicznych wynika, że mężczyźni chorują czterokrotnie częściej niż kobiety, jednak, prognozy wskazują na wzrost zachorowań na ten typ nowotworu w najbliższych latach, bez względu na prezentowaną płeć.

Spis treści:

  1. Rak gardła – czynniki ryzyka
  2. Rak gardła - objawy
  3. Rak gardła – leczenie
  4. Rak gardła – rola żywienia

Rak gardła – czynniki ryzyka

Podział nowotworów gardła na trzy obszary anatomiczne ma swoje uzasadnienie pod względem zarówno czynników ryzyka, jak i pierwszych objawów choroby. Rak części nosowej gardła stanowi duże wyzwanie, ponieważ pomimo, że nie jest to nowotwór pojawiający się często w populacji Polski, dotyka głównie osoby młode – poniżej 40 roku życia, w tym również dzieci. Wśród czynników ryzyka wpływających na rozwój tego typu nowotworu należą: niewłaściwe zachowania żywieniowego – wysokie spożycie żywności przetworzonej, bogatej w sól kuchenną, brak dostatecznej zawartości w diecie świeżych warzyw i owoców, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, stosowanie mieszanek ziołowych, współistnienie zakażenia wirusem Epsteina-Baar czy narażenie zawodowe na pyły i opary. Spożywanie konserw rybnych o wysokiej zawartości soli kuchennej jest również związane ze zdecydowanie wyższym ryzykiem rozwoju raka nosowej części gardła. Przypuszcza się, że wysokie spożycie soli zwiększa wytwarzanie w organizmie nitrozoamin, które są znanym czynnikiem kancerogennym w różnych typach nowotworów. Stosowanie właściwej diety, ubogiej w sól jest szczególnie istotne w pierwszych latach życia, gdyż jak wykazano, wysokie spożycie tego typu produktów w grupie dzieci jest związane z prawie dwukrotnie wyższym ryzykiem rozwoju raka nosogardzieli, niż u dorosłych stosujących tę samą dietę. Uwzględnianie w codziennym jadłospisie świeżych warzyw i owoców, w szczególności bogatych w witaminy antyoksydacyjne A i E, może zmniejszyć ryzyko raka części nosowej gardła o 30-50%. Badania dowodzą, że długotrwałe narażenie na opary, m.in. rozpuszczalników również mogą przyczynić się do rozwoju raka nosogardzieli. Wśród czynników ryzyka rozwoju raka ustnej części gardła należy wymienić zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). Jest to wirus zakażający komórki nabłonka i naskórka, czego efektem jest powstanie brodawek, kłykcin i zmian barwnikowych, będących punktem wyjścia do zainicjowania procesu nowotworzenia. Zwykle leczenie przeciwnowotworowe pacjentów ze współistniejącym zakażeniem HPV bywa bardziej skuteczne niż pacjentów, u których nowotwór gardła rozwinął się niezależnie od infekcji wirusowej. Wirus brodawczaka jest czynnikiem rozwoju nowotworów w obrębie głowy i szyi, ale także narządów płciowych, skóry czy odbytu. Dla nowotworów zlokalizowanych w obrębie części krtaniowej gardła głównymi czynnikami ryzyka są palenie tytoniu oraz spożywanie alkoholu. Pacjenci z nowotworami części krtaniowej gardła to w 90% osoby palące tytoń regularnie oraz w ponad 50% osoby spożywające  alkohol, szczególnie wysokoprocentowy. Czynnikami rozwoju nowotworów w tym obszarze anatomicznym są także: refluks żołądkowo-przełykowy oraz zespół Plummera-Wilsona, objawiający się niedokrwistością z niedoboru żelaza, trudnościami w przełykaniu i zapaleniem języka. Rzadziej nowotwór ten spowodowany jest zakażeniem wirusem HPV – badania w tej kwestii nie są jednoznaczne.

Rak gardła - objawy

Objawy nowotworów gardła, podobnie jak innych z obszaru głowy i szyi, nie są specyficzne i są często mylone z typowymi infekcjami. Nowotwory nosogardzieli rozwijają się szybko i w krótkim czasie dają przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych, ale także do odległych narządów takich, jak płuca. Zwykle pierwsze objawy pojawiają się, gdy choroba jest już zaawansowana. Pierwsze symptomy raków nosowej części gardła często mylone są z nieżytem nosa lub infekcją. Z uwagi na anatomiczną budowę tej części ciała, w której znajdują się wolne przestrzenie, przez pewien czas guz może wzrastać bez uciskania na sąsiadujące tkanki. Często pierwszym widocznym objawem toczącego się procesu nowotworowego jest powiększony węzeł chłonny na szyi, krwawienie z nosa, uczucie zatkania nosa, bóle głowy. Zdarza się jednak także, że dolegliwości pojawiają się dopiero na skutek rozwoju choroby w odległych narządach. Wczesne objawy nowotworów części ustnej gardła są zbliżone do objawów raka jamy ustnej. Należy zwrócić uwagę na zapalenia gardła, ból gardła, nie poddające się leczeniu, zmiany głosu, niezamierzoną utratę masy ciała, pomimo nieobniżonego apetytu, trudności w przełykaniu, ból ucha, guz w okolicy gardła, jamy ustnej lub szyi lub zmiany na śluzówce jamy ustnej i gardła, a także kaszel zabarwiony krwią. Nowotwory części krtaniowej gardła także dają niejednoznaczne objawy. Pierwszymi symptomami mogą być trudności z przełykaniem pokarmów o konsystencji stałej (tzw. dysfagia). Porażenie strun głosowych lub chrypka mogą pojawić się, gdy choroba jest zaawansowana miejscowo i komórki nowotworowe naciekają na krtań lub guz na szyi oznaczający przerzuty do regionalnych węzłów chłonnych.

 

Rak gardła – leczenie

Leczenie nowotworów gardła jest uzależnione od umiejscowienia guza. Metodą z wyboru w nowotworach części nosowej gardła jest radioterapia (zarówno zewnętrzna jak i wewnętrzna – promieniowanie podawane jest bezpośrednio do guza). Czasem jest ona uzupełniania przez chemioterapię oraz leczenie operacyjne. Zabiegi chirurgiczne w obrębie nosogardzieli wykonywane są jednak rzadko, zwykle gdy inne metody leczenia nie przynoszą pożądanego efektu. W przypadku nowotworów średniego i najniższego piętra gardła – części ustnej i krtaniowej, metodą mającą na celu usunięcie guza pierwotnego oraz przerzutowych węzłów chłonnych jest chirurgia. Aktualnie wiele ośrodków w Polsce i na świecie wykorzystuje w leczeniu operacyjnym metody endoskopowe oraz robotowe, które charakteryzują się mniejszą inwazyjnością niż tradycyjne, otwarte zabiegi chirurgiczne. Kontynuacją leczenia operacyjnego może być chemioterapia, radioterapia czy immunoterapia.

 

Rak gardła – rola żywienia

Nowotwory gardła, podobnie jak innych zlokalizowanych w obrębie głowy i szyi są zaliczane do chorób, przebiegających z dużym prawdopodobieństwem rozwoju niedożywienia. Spadek masy ciała, w tym masy mięśniowej u pacjentów z rakiem gardła jest wynikiem zarówno stanu zapalnego wywołanego przez nowotwór jak i trudności w przełykaniu czy gryzieniu posiłków. Na etapie planowania leczenia zespół specjalistów powinien indywidualnie rozważyć również możliwości żywienia pacjenta i w razie potrzeby, gdy spożywanie posiłków drogą doustną nie będzie możliwe lub wystarczające wdrożyć odpowiednie interwencje żywieniowe. To co jest najważniejsze to spożycia białka – pacjent onkologiczny powinien spożywać prawie 2 razy więcej białka niż osoba zdrowa. Źródłem pełnowartościowego białka są produkty pochodzenia zwierzęcego – drób, królik, cielęcina, chude ryby, jajka, fermentowane produkty mleczne. W przypadku niezamierzonego chudnięcia, należy włączyć do diety, nie tylko źródła pełnowartościowego białka, ale także produkty o wysokiej wartości energetycznej. Mogą to być lekkostrawne tłuszcze, jak masło, śmietanka, oleje roślinne. Należy jednak pamiętać, aby włączać je do diety powoli, obserwując jak są tolerowane ponieważ wysoka podaż tłuszczów w jednej porcji może w mechaniczny sposób pobudzić perystaltykę przewodu pokarmowego, czego efektem mogą być biegunki. Dla pacjenta onkologicznego ważne są również kwasy tłuszczowe omega-3, które mogą wpływać na zmniejszenie stanu zapalnego i spowalniać utratę masy ciała w trakcie leczenia onkologicznego, a także przyczyniać się do poprawy apetytu. Kwasy tłuszczowe omega-3 należą do rodziny wielonienasyconych niezbędnych kwasów tłuszczowych, których organizm człowieka nie potrafi samodzielnie syntetyzować, dlatego konieczna jest ich podaż z codzienną dietą. Najlepszym źródłem kwasów omega-3 są tłuste ryby morskie, ale zawierają je także oleje roślinne, takie jak rzepakowy czy lniany.

Zalecenia żywieniowe powinny być zawsze dobierane indywidualnie i dostosowane do lokalizacji choroby, zastosowanej metody leczenia, chorób współistniejących oraz skutków ubocznych zaproponowanych terapii. W tym calu warto skonsultować się z dietetykiem pracującym na co dzień z pacjentami onkologicznymi. U części pacjentów konieczna będzie zmiana konsystencji diety na papkowatą lub płynną. W przypadku współistniejącej trudności w przełykaniu kęsów pokarmowych (dysfagii), należy rozważyć stosowanie posiłków zagęszczanych np. preparatami dostępnymi w aptekach. Z uwagi na wysokie zapotrzebowanie energetyczne i odżywcze pacjentów z nowotworem gardła, trudne do pokrycia tradycyjną dietą, warto włączyć do codziennego jadłospisu zalecone przez lekarza wysokobiałkowe, wysokoenergetycznedoustne preparaty odżywcze takich jak np. Nutridrink Protein Omega 3, który zawiera również kwasy tłuszczowe omega-3 i dużą ilość witaminy D. zawiera

Nutridrink Protein Omega 3 to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego u pacjentów z chorobą nowotworową z niedożywieniem lub ryzykiem niedożywienia z nią związanym. Stosować pod nadzorem lekarza.

 

 

BIBLIOGRAFIA:

  1. Zheng YM, Tuppin P, Hubert A, Jeannel D, Pan YJ, Zeng Y, de Thé G. Environmental and dietary risk factors for nasopharyngeal carcinoma: a case-control study in Zangwu County, Guangxi, China. Br J Cancer. 1994 Mar;69(3):508-14. doi: 10.1038/bjc.1994.92. PMID: 8123482; PMCID: PMC1968852.
  2. Guo X, Johnson RC, Deng H, Liao J, Guan L, Nelson GW, Tang M, Zheng Y, de The G, O’Brien SJ, Winkler CA, Zeng Y. Evaluation of nonviral risk factors for nasopharyngeal carcinoma in a high-risk population of Southern China. Int J Cancer. 2009 Jun 15;124(12):2942-7. doi: 10.1002/ijc.24293. PMID: 19296536; PMCID: PMC4406046.
  3. Ringstrom E, Peters E, Hasegawa M, Posner M, Liu M, Kelsey K. Human papillomavirus type 16 and squamous cell carcinoma of the head and neck. Clin Cancer Res 2002; 8: 3187–92.
  4. Kwon DI, Miles BA; Education Committee of the American Head and Neck Society (AHNS). Hypopharyngeal carcinoma: Do you know your guidelines? Head Neck. 2019 Mar;41(3):569-576. doi: 10.1002/hed.24752. Epub 2018 Dec 20. PMID: 30570183.
  5. Komoroski EM. Nasopharyngeal carcinoma: early warning signs and symptoms. Pediatr Emerg Care. 1994 Oct;10(5):284-6. PMID: 7845856.
  6. Jamal Z, Anjum F. Oropharyngeal Squamous Cell Carcinoma. 2023 Apr 27. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan–. PMID: 33085415.
  7. Sanders O, Pathak S. Hypopharyngeal Cancer. [Updated 2022 Sep 26]. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan-. Available from: https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK567720/.
  8. Eckel HE, Bradley PJ. Treatment Options for Hypopharyngeal Cancer. Adv Otorhinolaryngol. 2019;83:47-53. doi: 10.1159/000492308. Epub 2019 Feb 12. PMID: 30943512.