Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym w populacji polskich kobiet. Ostatnie dane opublikowane przez Krajowy Rejestr Nowotworów podają, że rocznie diagnozowanych jest ponad 24 000 nowych przypadków. Pomimo iż istnieje wiele programów profilaktycznych umożliwiających szybkie wykrycie guza, a co za tym idzie, wczesne wdrożenie leczenia, dającego duże szanse na wyleczenie, to druga co do częstości występowania, przyczyna zgonu Polek z powodu chorób nowotworowych, zaraz po nowotworach płuc i oskrzeli.

rak-piersi

Spis treści:

  1. Przyczyny raka piersi
  2. Objawy raka piersi
  3. Diagnostyka raka piersi
  4. Rak piersi — leczenie

Przyczyny raka piersi

Przyczyny rozwoju raka piersi nie zostały dokładne poznane, jednak istnieje wiele czynników modyfikowalnych i niemodyfikowalnych zwiększających ryzyko występowania raka piersi. Wśród czynników niemodyfikowalnych należy wyróżnić predyspozycje:

  • genetyczne,
  • wiek,
  • płeć
  • gospodarkę hormonalną.

Czynnikami genetycznymi zwiększającymi ryzyko rozwoju raka piersi są mutacje w obrębie genów BRCA1 i BRCA2, które zwiększają prawdopodobieństwo pojawienia się choroby odpowiednio o około 20% i 17% w grupie kobiet poniżej 40 roku życia oraz o 56-84% i 45-85% w grupie kobiet pomiędzy 40 a 80 rokiem życia. Mutacje genetyczne dotyczą około 10% kobiet chorujących na raka piersi.

Kolejnym niemodyfikowalnym czynnikiem rozwoju raka piersi jest wiek. Największa częstotliwość zachorowań obserwowana jest w piątej i szóstej dekadzie życia. Istotnym czynnikiem ryzyka jest także płeć żeńska. Rak piersi u mężczyzn stanowi jedynie 1% wszystkich zachorowań, nie należy jednak bagatelizować niepokojących zmian w obrębie piersi w tej grupie pacjentów.

Na rozwój raka piersi ma wpływ także gospodarka hormonalna, a dokładniej czas ekspozycji na estrogeny. Prawdopodobieństwo rozwoju raka piersi jest  tym większe, im wcześniej pojawi się pierwsza miesiączka oraz im później wystąpią symptomy menopauzy. Nie bez wpływu wydaje się również wiek kobiet decydujących się na pierwsze dziecko — donoszenie ciąży pozwala bowiem na ostateczny rozwój gruczołu mlekowego, co stanowi czynnik obniżający prawdopodobieństwo zachorowania.

Wśród czynników ryzyka rozwoju raka piersi podlegających modyfikacji należy zwrócić uwagę na:

  • masę ciała,
  • aktywność fizyczną,
  • używki — w szczególności spożywanie alkoholu,
  • stężenie witaminy D w surowicy krwi u kobiet w wieku pomenopauzalnym.

Istnieje kilka hipotez wskazujących na zależność występowania nadwagi i otyłości z rozwojem choroby nowotworowej w obrębie piersi. Jedna z nich podkreśla, że inicjacja procesu nowotworzenia wynika z nadmiaru krążących we krwi estrogenów, których rezerwuarem u kobiet w wieku pomenopauzalnym jest właśnie tkanka tłuszczowa. Masę ciała można ocenić przy użyciu wskaźnika BMI (Body Mass Index), wyrażanego wzorem: BMI = masa ciała [kg] / wzrost [m]2. Wartości mieszczące się w przedziale 18,5-24,9 kg/m2 uznawane są za prawidłowe. Wynik 25,0 – 29,9 kg/m2 świadczy o nadwadze, a powyżej 30,0 kg/m2 o otyłości.

Stan odżywienia można oceniać także, mierząc obwód talii oraz metodą bioimpedancji elektrycznej przy użyciu analizatora składu ciała. Należy podkreślić, że nadmierna masa ciała jest zarówno czynnikiem rozwoju nowotworu, jak i niekorzystnym czynnikiem rokowniczym, wpływającym na krótszy czas przeżycia odległego oraz krótszy czas przeżycia bez wznowy u kobiet chorujących na raka piersi.

Kolejnym czynnikiem, na który mamy wpływ, jest poziom aktywności fizycznej. W badaniach wykazano, że kobiety uprawiające regularną aktywność fizyczną miały o 21% (przed menopauzą) i o 16% (po menopauzie) mniejsze ryzyko rozwoju choroby nowotworowej w obrębie piersi.

Ważnym czynnikiem profilaktycznym w raku piersi jest prawidłowe stężenie aktywnej formy witaminy D w surowicy krwi kobiet. Badania wykazały istotnie niższe ryzyko zachorowania na raka piersi w grupie kobiet o prawidłowym lub wyższym stężeniu witaminy D w surowicy. Należy jednak zaznaczyć, że suplementacja witaminą D powinna być zawsze prowadzona pod okiem lekarza lub dietetyka i poprzedzona badaniami laboratoryjnymi.

Objawy raka piersi

We wczesnym stadium rak piersi może przebiegać bezobjawowo, dlatego tak ważne jest comiesięczne samobadanie piersi oraz rutynowe zgłaszanie się na badania profilaktyczne — mammografię lub badanie ultrasonograficzne (USG).

Najczęstszym odczuwalnym objawem raka piersi jest pojawienie się wyczuwalnego pod palcami guza. Do mniej specyficznych objawów należą m.in.:

  •  wciągnięcie brodawki,
  •  owrzodzenie,
  • zaczerwienienie,
  • ból piersi,
  • wysypka,
  • wyciek z brodawki,
  • objaw tzw. skórki pomarańczy.

Diagnostyka raka piersi

Na etapie diagnostyki, oprócz badania podmiotowego i przedmiotowego wykonywanego przez lekarza prowadzącego oraz badań obrazowych (mammografia oraz USG), złotym standardem jest biopsja gruboigłowa, która pozwala ocenić typ nowotworu, ekspresję receptorów steroidowych (estrogenowych, progesteronowych) oraz receptorów HER-2, stopień złośliwości oraz wskaźnik proliferacji, a więc dynamikę przebiegu choroby. Poznanie wyżej wymienionych cech guza pozwala na dobranie odpowiedniej metody leczenia.

Rak piersi — leczenie

Leczenie raka piersi może być zarówno lokalne, jak i systemowe. Lokalne leczenie polega na działaniu bezpośrednio w miejscu występowania nowotworu — jest to najczęściej leczenie chirurgiczne lub radioterapia. Leczenie chirurgiczne może być zarówno radykalne (mastektomia — całkowite usunięcie gruczołu piersiowego razem z otoczką i brodawką), jak i oszczędzające (usunięcie jedynie zmiany nowotworowej z pozostawieniem zdrowej tkanki).

Radioterapia polega na działaniu wysokoenergetycznymi cząsteczkami lub wiązkami na obszar, w którym mogą znajdować się komórki nowotworowe. Jest często stosowana jako uzupełnienie operacji oszczędzającej lub po mastektomii, gdy guz był znacznych rozmiarów. Rodzajem radioterapii jest także brachyterapia, którą odróżnia fakt, że promieniowanie jest podawane bezpośrednio do loży po guzie nowotworowym (miejsce po usunięciu zmiany), a nie przez powłoki ciała, jak w przypadku tradycyjnej radioterapii.

Leczenie systemowe to chemioterapia, hormonoterapia, immunoterapia oraz celowana terapia lekowa. Chemioterapia polega na podawaniu leków przeciwnowotworowych — cytostatycznych najczęściej w formie dożylnej lub doustnej (tabletki). Chemioterapia może być podawana po leczeniu chirurgicznym (adiuwantowa, pooperacyjna) lub przed zabiegiem, w celu zmniejszenia pola operacyjnego (neoadiuwantowa).

W przypadku nowotworów hormonozależnych (kiedy występuje ekspresja receptorów estrogenowych lub progesteronowych) leczeniem systemowym jest także hormonoterapia, najczęściej pooperacyjna, polegająca na blokowaniu receptorów dla hormonów steroidowych, dzięki czemu ograniczony zostaje wzrost komórek raka piersi. Nowoczesnymi metodami leczenia raka piersi są także: celowana terapia lekowa (stosowana w zależności od aktywności receptora HER-2) oraz immunoterapia.

 

PIŚMIENNICTWO:

  1.     Gronwald J., Byrski T., Huzarski T., Oszurek O. i wsp.: Genetyka kliniczna raka piersi i jajnika. Post. N. Med. 2008; 21 (7): 446-455.
  2.     Jassem J, Krzakowski M, Bobek-Billewicz B et al. Breast cancer. Oncol Clin Pract 2018; 14. DOI: 10.5603/OCP.2018.0027.
  3.     Janssens J.P., Vandeloo M.: Rak piersi: bezpośrednie i pośrednie czynnika ryzyka związane z wiekiem i stylem życia. Nowotwory 2009; 59 (3): 159-167.
  4.     Guo, W., Fensom, G.K., Reeves, G.K. et al. Physical activity and breast cancer risk: results from the UK Biobank prospective cohort. Br J Cancer 2020; 122; 726–732.
  5.     Voutsadakis IA. Vitamin D baseline levels at diagnosis of breast cancer: A systematic review and meta-analysis. Hematol Oncol Stem Cell Ther. 2021 Mar;14(1):16-26. doi: 10.1016/j.hemonc.2020.08.005. Epub 2020 Sep 26. PMID: 33002425.
  6.     Ikhuoria, Ebosetale & Bach, Christian. (2018). Introduction to Breast Carcinogenesis – Symptoms, Risks factors, Treatment and Management. European Journal of Engineering Research and Science. 3. 58. 10.24018/ejers.2018.3.7.745.