Siła psychiczna to umiejętność zarządzania emocjami w momentach krytycznych, a takim dla wielu osób może być rozpoznanie choroby nowotworowej. Pacjenci onkologiczni po otrzymanej diagnozie często zmagają się z obawami związanymi z procesem leczenia dotyczącymi m.in. długości trwania terapii czy dolegliwości, które mogą jej towarzyszyć. Czasami może być im trudno uporać się z odczuwanymi emocjami, co prowadzi do poczucia zagubienia i bezsilności. Skąd czerpać siłę i gdzie szukać wsparcia emocjonalnego w walce z nowotworem?

Spis treści:

  1. Rola wsparcia przy chorobie nowotworowej
  2. Nadzieja w procesie leczenia
  3. Odpowiednie żywienie
  4. Hobby i przyjemności jako ważny element terapii

Droga osoby chorej na raka od rozpoczęcia procesu diagnostycznego do wyleczenia może być trudna psychicznie, ponieważ wszystkim jej etapom, którymi są: podejrzenie nowotworu złośliwego, badania i postawienie diagnozy, zalecone leczenie, w tym ewentualny pobyt w szpitalu oraz okres rekonwalescencji, zazwyczaj towarzyszy silny stres. Na każdym z tych etapów chory może odczuwać różne emocje takie jak: niepewność związana z diagnozą i efektami leczenia, obawa przed dolegliwościami, które mogą wystąpić w trakcie leczenia, a także lęk przed powrotem choroby po wyleczeniu. Choroba nowotworowa to trudny moment w życiu pacjenta i jego bliskich, wymaga siły i determinacji w zmaganiu się z wyzwaniami dnia codziennego.

Rola wsparcia przy chorobie nowotworowej

Choroba nowotworowa to choroba przewlekła, przez którą łatwiej przejść nie będąc samemu ze wszystkimi emocjami i problemami dnia codziennego. Niektóre osoby, mimo trudności związanych z chorobą, nie chcą swoimi emocjami i problemami obarczać innych wymagają od siebie samodzielności i nie szukają lub nie przyjmują wsparcia innych osób. Warto jednak wiedzieć, że czasami taka pomoc czy to najbliższych, czy to specjalisty psychologa lub/i psychiatry, może być niezwykle ważna w przezwyciężeniu różnych niepokoi i obaw. Przyjmując pomoc innych np. rodziny czy przyjaciół można również pogłębić relacje z nimi, a dzięki psychoterapii można lepiej poznać samego siebie. Osoba z chorobą nowotworową oprócz wsparcia emocjonalnego może potrzebować również pomocy prawnej lub materialnej np. w pozyskaniu środków potrzebnych na leczenie. W tym zakresie (i wielu innych aspektach) nieodzownym wsparciem dla chorych są fundacje onkologiczne.

Wsparcie bliskich

Wsparcie najbliższych podczas choroby nowotworowej ma ogromne znaczenie. Jeśli są osoby, które chcą nam pomagać i być obok, nie rezygnujmy z tego. To właśnie rodzina i przyjaciele często dają siłę do walki z nowotworem poprzez swoją obecność i dodawanie otuchy. Spędzanie z nimi czasu na rozmowach lub wspólnych aktywnościach pomaga redukować napięcie i stres. W wyrażaniu swoich uczuć warto być bezpośrednim, ponieważ dzielenie się emocjami, ułatwia komunikację i zrozumienie. Im więcej nasi najbliżsi będą wiedzieli o naszych potrzebach zarówno fizycznych, jak i psychicznych, tym lepiej mogą nas wspierać w trudnych momentach występujących podczas procesu leczenia.

Osoby, które towarzyszą nam w drodze do zdrowia również doświadczają obaw, często czują się bezradne. Chcą dawać wsparcie, chcą być silne, ale z drugiej strony muszą zmagać się ze swoimi emocjami i zupełnie nowymi wyzwaniami. Oni również, tak jak my, potrzebują czasu na dostosowanie się do nowej sytuacji. Warto pamiętać, że pacjent także może dawać wsparcie swoim bliskim podczas choroby poprzez szczerą rozmowę o potrzebach we wzajemnych relacjach.

Wsparcie psychoonkologa

Zarówno diagnoza onkologiczna jak i leczenie mogą mieć wpływ na zdrowie psychiczne pacjenta oraz jego rodziny. Wtedy nieoceniona może okazać się pomoc specjalisty – psychoonkologa.  Psychoonkolog udziela wsparcia terapeutycznego i uczy, jak zarządzać emocjami towarzyszącymi chorobie onkologicznej. Jego rolą jest pomoc pacjentom oraz ich rodzinom w radzeniu sobie z poszczególnymi etapami „drogi do zdrowia”, począwszy od przepracowania emocji związanych z diagnozą, przez towarzyszenie w trudnych chwilach związanych z procesem leczenia przeciwnowotworowego, aż po pomoc w adaptacji do zmian sytuacji życiowej po zakończeniu terapii. Wsparcie psychoonokologa jest bardzo indywidualne i w dużej mierze zależy od samego chorego, jego potrzeb oraz oczekiwań. Celem psychoterapii jest przede wszystkim poprawa jakości życia chorego, poprzez uświadomienie go, w jaki sposób może radzić sobie ze stresem i odczuwanymi emocjami.

Wsparcie fundacji

Fundacje onkologiczne w różny sposób działają na rzecz poprawy jakości życia chorych na raka. Działania fundacji opierają się na wielu przedsięwzięciach, są to między innymi: zbiórki pieniężne na nierefundowane leczenia, wyposażanie szpitali w sprzęt medyczny, konsultacje ze specjalistami, wsparcie żywieniowe, prowadzenie warsztatów dla chorych czy kampanii edukacyjnych mówiących o chorobach nowotworowych w przestrzeni publicznej.

W Polsce istnieje wiele fundacji wspierających pacjentów onkologicznych, których przykładami są:

  • Fundacja Rak’n’Roll Wygraj Życie, znana z akcji „Daj włos!”, która przekazuje kobietom w trakcie chemioterapii peruki, aby lepiej czuły się ze swoim wyglądem,
  • Fundacja Siepomaga, która prowadzi internetowe zbiórki pieniężne kwot niemożliwych do osiągnięcia samodzielnie przez potrzebujących,
  • Fundacja Pomocy Dzieciom i Osobom Chorym „Kawałek Nieba”, która między innymi organizuje dożywianie chorych, finansowanie leczenia i wiele innych inicjatyw,
  • Fundacja Onkologiczna Dum Spiro, Spero, która udziela wsparcia informacyjnego chorym na nowotwory oraz ich rodzinom poprzez prowadzenie ogólnodostępnego Forum Onkologicznego, dzięki któremu pacjenci mogą nawiązywać kontakt i wymieniać się swoimi doświadczeniami.

Nadzieja w procesie leczenia

Nadzieja na powrót do zdrowia daje przeświadczenie, że mimo obaw i niepewności związanych z chorobą, warto podjąć leczenie, szukać nowych możliwości i rozwiązań oraz planować przyszłość po chorobie. Nadzieja ułatwia odnalezienie się w nowej sytuacji i walkę z chorobą, na przykład przez przestrzeganie zaleceń lekarskich, właściwe odżywianie, przestrzeganie innych zasad zdrowego stylu życia i budowanie rzeczywistości poza chorobą.

Źródła nadziei mogą być różne. Najczęściej nadzieję dają nam nasi bliscy – rodzina i przyjaciele, choć dla wielu osób również personel medyczny przekazujący rzetelną wiedzę opartą na faktach, jest źródłem nadziei. Współczesna medycyna daje coraz więcej możliwości w leczeniu nowotworów, a dużą część przypadków można całkowicie wyleczyć. Bywa tak, że z chwilą podjęcia leczenia lęk maleje, co wynika m.in. z poczucia przywrócenia chociaż częściowej kontroli nad sytuacją.

Wiele badań wskazuje na to, że pacjenci, którzy optymistycznie i z nadzieją podchodzą do leczenia i procesu zdrowienia, lepiej przystosowują się do nowej sytuacji życiowej, odczuwają mniejsze zmęczenie, mają także większą satysfakcję z życia, co przekłada się na szeroko pojętą lepszą jakość życia. Takie podejście może również korzystnie wpływać na układ odpornościowy i poziom kortyzolu – hormonu stresu. Wzrost jego stężenia obserwowany jest przy długotrwałym stresie i prowadzi do wyczerpania, a tym samym może wpływać na przebieg leczenia przeciwnowotworowego.

Brak nadziei powoduje u pacjentów nieufność wobec proponowanych terapii oraz pomocy innych osób. Może prowadzić do rozwoju depresji. U chorych na nowotwór objawy depresji mogą być mylone ze zwykłym przygnębieniem towarzyszącym pacjentom onkologicznym. Jednak osoby z depresją mają zazwyczaj trudności w podejmowaniu decyzji dotyczących leczenia, występuje u nich także tendencja do izolowania się, co może wpływać na niepilnowanie terminów badań i wizyt kontrolnych, a nawet rezygnację z leczenia.

Odpowiednie żywienie

Potrzeby żywieniowe pacjenta onkologicznego są inne niż przed chorobą. Podczas toczącego się procesu nowotworowego pacjenci mają zwiększone zapotrzebowanie na białko (nawet dwukrotnie) i energię. Aby poprawić lub utrzymać odpowiedni stan odżywienia pacjenta, bardzo ważne jest wdrożenie odpowiedniej diety bogatej w białko i zawierającej wszystkie pozostałe składniki odżywcze w odpowiednich ilościach i proporcjach.

Z uwagi na różne dolegliwości związane z umiejscowieniem nowotworu czy wynikające z prowadzonej terapii, pacjenci onkologiczni mogą mieć trudności ze spożyciem odpowiedniej ilości czy jakości tradycyjnych posiłków. Może to prowadzić do wystąpienia niedoborów składników odżywczych w organizmie, a w konsekwencji do niedożywienia. W takich sytuacjach, po konsultacji z lekarzem, warto rozważyć włączenie żywienia medycznego w postaci specjalistycznych preparatów odżywczych. Z myślą właśnie o pacjentach onkologicznych został stworzony Nutridrink Protein, który stanowi skoncentrowane źródło energii i w niewielkiej objętości – jedynie 125 ml, czyli pół szklanki, zawiera wysoką ilość białka i inne niezbędne składniki odżywcze. Preparat ten rekomendowany jest jako wsparcie żywieniowe i może być spożywany jako oddzielny posiłek np. II śniadanie lub jako dodatek do posiłku np. do koktajlu. Regularne stosowanie preparatu Nutridrink Protein (zaleca się 2 butelki dziennie przez minimum 14 dni – jako uzupełnienie diety) odżywia organizm i dzięki temu wspiera leczenie. Prawidłowo odżywiony pacjent może lepiej tolerować kolejne sesje chemioterapii i/lub radioterapii i szybciej może zostać poddanych różnym formom leczenia, których zastosowanie przy niedożywieniu nie byłoby możliwe. Prawidłowy stan odżywienia może również istotnie przekładać się na lepsze samopoczucie psychiczne pacjenta i jego kondycję fizyczną, poprawiając jakość życia.

Hobby i przyjemności jako ważny element terapii

Na skutek różnych zmian spowodowanych chorobą, pacjenci często wycofują się z aktywności, które sprawiają im przyjemność i dają poczucie satysfakcji. Istnieje stereotyp, że chory powinien skupić się wyłącznie na chorobie oraz terapii. Jest to błędne przekonanie, ponieważ odbiera możliwość wykonywania takich czynności, które nawet podczas choroby mogą sprawić przyjemność i pomija psychologiczny aspekt zdrowienia. Angażowanie się w aktywności, które przynoszą radość lub w których czujemy się dobrzy, wzmacnia zdrowie psychiczne. Poświęcanie czasu pasji i przyjemnościom, takim jak np. spacery, pielęgnacja ogrodu, czytanie, oglądanie filmów, słuchanie muzyki itp. pozwala chociaż częściowo skupić uwagę innych aspektach życia. Poprawa nastroju z pozoru drobnymi czynnościami może mieć ogromny wpływ na zapobieganie rozwojowi depresji i poprawę jakości życia chorego.

Bibliografia:

  1. American Cancer Society, Zakład Psychoonkologii Centrum Onkologii – Instytutu im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie i Fundacja Tam i z Powrotem: Po diagnozie. Poradnik dla pacjentów z chorobą nowotworową i ich rodzin. Primopro, Warszawa 2012.
  2. Basińska M. A. et al.: Zasoby osobiste – prężność i nadzieja – a elastyczność w radzeniu sobie: moderująca rola poczucia stresu. Psychoonkologia 2017, 21 (3): 100–112.
  3. Kieszkowska-Grudny A.: Zaburzenia psychiczne u chorych na raka – podejście kliniczne. Onco Review 2013, 3(2): 119-128.
  4. Pietrzyk A, Lizińczyk S. Basic hope of patients with relapse of cancer and their self-efficacy of control of pain and coping with it. Psychoonkologia. 2015;19(1):1-11.