Niedokrwistość to stan kliniczny spowodowany zmniejszeniem stężenia hemoglobiny (Hb) i hematokrytu (Ht) poniżej wartości przyjętych jako prawidłowe dla danej płci i wieku. Najczęściej występuje niedokrwistość z niedoboru żelaza oraz niedoboru witaminy B12. U osób starszych problem ten jest jeszcze bardziej powszechny, a objawy niedokrwistości istotnie wpływają na pogorszenie stanu zdrowia i jakości życia.
Niedokrwistość najczęściej rozpoznawana jest u osób >15 roku życia, gdy stężenie hemoglobiny jest niższe niż 13 g/l u mężczyzn, niższe niż 12 g/l u kobiet. Szacuje się, że dotyka aż jedną trzecią populacji świata. Nie jest samodzielną jednostką chorobową, ale następstwem procesu chorobowego toczącego się w organizmie a warunkiem jej skutecznego leczenia jest znajomość przyczyny.

Spis treści:

  1. Przyczyny anemii u osób starszych
  2. Najczęstsze objawy anemii
  3. Rola diety we wspomaganiu leczenia anemii

Przyczyny anemii u osób starszych

Przyczyn anemii jest wiele. Należy do nich m.in. przewlekła utrata krwi spowodowana urazami lub chorobami przewodu pokarmowego i układu moczowo-płciowego, zaburzenia wchłaniania wynikające z operacji w obrębie przewodu pokarmowego i chorób takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna czy celiakia. Do istotnych przyczyn anemii należy również niewystarczająca podaż żelaza z dietą oraz przyjmowanie leków zobojętniających kwas żołądkowy, np. w przebiegu choroby wrzodowej żołądka. Wraz z wiekiem zmniejsza się też wchłanianie różnych składników. Dochodzi do negatywnych zmian w błonie śluzowej żołądka i spada produkcja czynnika wewnętrznego, co może zmniejszać wchłanianie witaminy B12.

Najczęstsze objawy anemii

Objawy anemii pojawiają się stopniowo. Zależne są od czasu trwania i stopnia niedoboru. U osób starszych przebieg anemii może być zdecydowanie szybszy, ponieważ w przypadku występowania chorób współistniejących i ogólnego złego stanu zdrowia chorego niedokrwistość może rozwijać się gwałtownie. Objawy anemii możemy podzielić na objawy ogólne, neurologiczne, psychiatryczne i gastroenterologiczne. Mogą się również nieco różnić w zależności od rodzaju anemii, ale wiele z nich jest wspólnych zarówno dla niedokrwistości z niedoboru żelaza, jak i witaminy B12.

Objawy ogólne:

  • osłabienie
  • bóle i zawroty głowy
  • nawracające duszności
  • pogorszenie tolerancji wysiłku

Objawy neurologiczne i neuropsychiatryczne

  • spadek koncentracji
  • pogorszenie pamięci
  • pogorszenie zdolności intelektualnych
  • drażliwość i apatia

Objawy gastroenterologiczne

  • utrata apetytu
  • bóle brzucha
  • zmiany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i języka
  • zaburzenia poczucia smaku

Powyższe objawy u osób starszych związane są również ze zwiększoną liczbą upadków, pogorszeniem funkcji poznawczych, osłabieniem siły mięśniowej i wydolności fizycznej, większym ryzykiem niedożywienia i osłabieniem odporności oraz istotnym pogorszeniem jakości życia.

Rola diety we wspomaganiu leczenia anemii

Odpowiednia dieta ma duże znaczenie w przypadku prewencji anemii oraz wspomagania jej leczenia. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy niedokrwistość zawsze wymaga leczenia przyczynowego oraz zastosowania odpowiednich, określonych przez lekarza, dawek leków zależnych od stanu zdrowia pacjenta. Nie rekomenduje się uzupełnianie niedoborów wyłącznie za pomocą zmiany diety, ale stanowi ona bardzo ważny element wspierania leczenia farmakologicznego i wywiera istotny wpływ na stan zdrowia i samopoczucie pacjenta. Zapewnienie odpowiedniej podaży energii i składników odżywczych, w tym kluczowych dla anemii żelaza, witaminy B12 jest niezwykle ważne w redukcji objawów, które odczuwają pacjenci. Odpowiednio zbilansowana dieta pomaga zapobiegać również utracie masy ciała u osób starszych, którym towarzyszy utrata apetytu czy zmiany zapalne błony śluzowej jamy ustnej i języka oraz zaburzone poczucie smaku. Osoby starsze z anemią są szczególnie narażone na zaburzenia odporności i niedożywienie, dlatego by zapewnić sobie wsparcie z zakresu żywienia warto zgłosić się do doświadczonego dietetyka.

 

 

PIŚMIENNICTWO

  • Snook J, Bhala N, Beales ILP. i wsp. British Society of Gastroenterology guidelines for the management of iron deficiency anaemia in adults. 2021;;70(11):2030-2051.
  • Pasricha SR, Tye-Din J, Muckenthaler MU. i wsp. Iron deficiency. Lancet. 2021; 16;397(10270):233-248.
  • Kumar SB, Arnipalli SR, Mehta P i wsp. Iron Deficiency Anemia: Efficacy and Limitations of Nutritional and Comprehensive Mitigation Strategies. 2022; 20;14(14):2976.
  • Karakulska-Prystupiuk E. Niedokrwistość z niedoboru żelaza – postępowanie w praktyce lekarza rodzinnego. Lekarz POZ. 2019; 1:49-55.
  • Fletcher A, Forbes A, Svenson N. Guideline for the laboratory diagnosis of iron deficiency in adults (excluding pregnancy) and children. British Journal of Haematology 2021;
  • Rzepka Z, Maszczyk M, Wrześniok D. Biological Function of Cobalamin: Causes and Effects of Hypocobalaminemia at the Molecular, Cellular, Tissue and Organism Level. Postepy Hig Med Dosw. 2020; 74, 443–451.
  • Obeid, R, Heil SG, Verhoeven MMA. i wsp. Vitamin B12 Intake from Animal Foods, Biomarkers, and Health Aspects. Front Nutr. 2019; 6.