Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuję się stale lub okresowo podwyższonym ciśnieniem tętniczym krwi. Zdecydowana większość (ponad 90%) przypadków ma charakter pierwotny, występuje bez znanej przyczyny, którą dałoby się usunąć interwencją medyczną Zwykle jest to choroba przewlekła, która towarzyszy pacjentowi przez wiele lat, najczęściej do końca życia.

Spis treści:

  1. Nadciśnienie tętnicze – częstość występowania
  2. Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego
  3. Leczenie nadciśnienia tętniczego
  4. Cele leczenia nadciśnienia tętniczego u osób starszych
  5. Powikłania nadciśnienia tętniczego u osób starszych
  6. Jak często kontrolować RR (ciśnienie tętnicze) w gabinecie lekarza?

Nadciśnienie tętnicze – częstość występowania

Nadciśnienie tętnicze u osób starszych jest powszechne, ponieważ ryzyko jego wystąpienia zwiększa się wraz z wiekiem.  Nadciśnienie tętnicze najczęściej rozwija się w sposób podstępny, nie dając znaczących objawów przez wiele lat i dopiero po upływie wielu lat uszkadza serce, naczynia krwionośne, nerki, mózg oraz inne narządy.

Według najnowszych badań liczba osób z nadciśnieniem tętniczym przekracza 8 milionów, a wykrywanie nadciśnienia i skuteczność jego leczenia są nadal niedostateczne. Według badań NATPOL, na nadciśnienie tętnicze w Polsce choruje 29% dorosłych mężczyzn i 29% dorosłych kobiet, daje to łącznie ponad 8 milionów osób.

Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego

Najczęściej nie wywołuje ono żadnych objawów, ale zwiększa ryzyko wystąpienia poważnych chorób, takich jak choroby serca, nerek i mózgu zatem nie wolno go bagatelizować.

Rozpoznanie nadciśnienia tętniczego u osób starszych opiera się na pomiarze ciśnienia tętniczego. Zaleca się, aby pomiar ten był wykonywany regularnie, co najmniej raz na rok. Ciśnienie tętnicze u osoby dorosłej uznaje się za nadciśnienie, gdy wynosi 140/90 mmHg lub więcej.

 

Leczenie nadciśnienia tętniczego

Leczenie nadciśnienia tętniczego u osób starszych opiera się na zmianie stylu życia i stosowaniu leków przeciwnadciśnieniowych. Zaleca się regularną aktywność fizyczną, zdrową dietę i ograniczenie spożycia alkoholu. Często zaleca się również stosowanie leków przeciwnadciśnieniowych, aby obniżyć ciśnienie tętnicze do odpowiedniego poziomu.

U osób starszych zwykle zaleca się bardziej umiarkowane obniżenie ciśnienia tętniczego niż u młodszych osób, aby uniknąć powikłań takich jak zawroty głowy, upadki i problemy z równowagą. Ważne jest również regularne monitorowanie ciśnienia tętniczego oraz wizyty u lekarza w celu kontroli stanu zdrowia i skuteczności leczenia.

Leki przeciwnadciśnieniowe stosowane u osób starszych są wybierane indywidualnie, w zależności od wieku, ogólnego stanu zdrowia, innych chorób i stosowanych leków. Oto kilka przykładów leków przeciwnadciśnieniowych, które są często stosowane u osób starszych:

  • inhibitory ACE (konwertazy angiotenysny): blokują enzym odpowiedzialny za produkcję hormonu angiotensyny II, co pomaga rozszerzyć naczynia krwionośne i obniżyć ciśnienie krwi.
  • Blokery receptorów angiotensyny II: blokują receptory dla hormonu angiotensyny II, co powoduje rozszerzenie naczyń krwionośnych i obniżenie ciśnienia krwi.
  • Diuretyki: pomagają wydalać nadmiar wody z organizmu, co pomaga obniżyć ciśnienie krwi.
  • Beta-blokery: blokują działanie hormonów odpowiedzialnych za skurcz naczyń krwionośnych, co obniża ciśnienie krwi.
  • Antagoniści wapnia: blokują wchodzenie wapnia do mięśni naczyń krwionośnych, co powoduje ich rozszerzenie i obniżenie ciśnienia krwi.

Ważne jest, aby stosować leki przeciwnadciśnieniowe zgodnie z zaleceniami lekarza i regularnie monitorować ciśnienie krwi, aby upewnić się, że jest ono utrzymywane na odpowiednim poziomie. Osoby starsze powinny również być świadome możliwych skutków ubocznych i interakcji z innymi lekami, które mogą mieć wpływ na ich zdrowie.

Cele leczenia nadciśnienia tętniczego u osób starszych

U osób starszych z rozpoznanym nadciśnieniem tętniczym, celem leczenia jest obniżenie ciśnienia tętniczego do wartości poniżej 140/90 mmHg, a dla pacjentów w wieku powyżej 80 roku życia: ciśnienie tętnicze poniżej 150/90 mm  Hg. Jednakże, w przypadku osób starszych z dodatkowymi schorzeniami (takimi jak choroby serca, nerek lub cukrzyca), zalecane wartości ciśnienia tętniczego mogą być bardziej indywidualne i niższe.

Autorzy europejskich wytycznych, ze względu  na istotnie częściej występującą w grupie starszych  pacjentów współchorobowość (występowanie kilku chorób jednocześnie) oraz polifarmakoterapię (przyjmowanie wielu leków), wprowadzili odrębne cele dla osób młodszych i osób powyżej 65. roku życia. U starszych pacjentów zalecane wartości docelowe znajdują się w przedziale 130–139/70–79 mm Hg pod warunkiem dobrej tolerancji tego leczenia.

Jednocześnie należy pamiętać, że nie u każdego chorego cele te są osiągalne, ale każdy efekt hipotensyjny (obniżenie ciśnienia) jest korzystny dla pacjenta i wiąże się z obniżeniem ryzyka sercowo-naczyniowego i śmiertelności.

Powikłania nadciśnienia tętniczego u osób starszych

U osób starszych nadciśnienie tętnicze może prowadzić do wielu poważnych powikłań, które mogą wymagać hospitalizacji. Na podstawie badań epidemiologicznych uznano, że podwyższone ciśnienie krwi prowadzi do wystąpienia:

  • choroby wieńcowej,
  • niewydolności serca,
  • niewydolności nerek,
  • udaru mózgu,
  • choroby tętnic obwodowych.

To właśnie te choroby są częstą przyczyną hospitalizacji w wieku starszym. Warto wiedzieć, że wzrost ciśnienia skurczowego o 20 mmHg, a rozkurczowego o 10 mmHg skutkuje podwojeniem śmiertelności z powodu chorób wieńcowych jak i incydentów mózgowych.

Nadciśnienie tętnicze  jest najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia udaru mózgu – rozpoznanie którego praktycznie zawsze wiąże się z hospitalizacją starszego pacjenta. Wzrost ciśnienia skurczowego o 5 mmHg zwiększa ryzyko wystąpienia udaru nawet o 30%.

Kolejną sytuacją, oprócz udaru mózgu,  w której może dochodzić do nieplanowanej hospitalizacji  starszego pacjenta z nadciśnieniem tętniczym jest nagły wzrost ciśnienia tętniczego. Nagły i znaczny wzrost ciśnienia tętniczego (tzw. kryza nadciśnieniowa) to sytuacja, w której wartość ciśnienia skurczowego (systolic blood pressure – SBP) wynosi co najmniej 180 mmHg i/lub rozkurczowego (diastolic blood pressure – DBP) 120 mmHg. W takim przypadku konieczna jest natychmiastowa hospitalizacja i podjęcie odpowiedniego leczenia, ponieważ wysokie wartości ciśnienia mogą prowadzić do poważnych powikłań, takich jak obrzęk płuc, krwawienie do mózgu, uszkodzenie nerek, obrzęk, ostry zespół wieńcowy. Podstawową zasadą leczenia jest osiągnięcie kompromisu między szybkim obniżaniem ciśnienia tętniczego, które może zapobiec nieodwracalnemu uszkodzeniu narządów ważnych życiowo, a zwiększeniem ryzyka niebezpiecznego zmniejszenia przepływu krwi przez narządy. Najczęstszą kliniczną manifestacją kryzy nadciśnieniowej jest obrzęk płuc.

Jak często kontrolować RR (ciśnienie tętnicze) w gabinecie lekarza?

Osoba z nadciśnieniem tętniczym powinna regularnie monitorować swoje ciśnienie tętnicze, aby kontrolować skuteczność leczenia i zapobiegać powikłaniom. Częstotliwość pomiarów ciśnienia tętniczego może się różnić w zależności od stopnia ciężkości nadciśnienia tętniczego oraz od indywidualnych potrzeb pacjenta. Zazwyczaj, u osób z nadciśnieniem tętniczym bez dodatkowych chorób lub czynników ryzyka zaleca się pomiar ciśnienia tętniczego co najmniej raz na 6-12 miesięcy, lub częściej w przypadku zmian dawkowania leków lub dodatkowych czynników ryzyka.

Osoby z nadciśnieniem tętniczym i dodatkowymi chorobami, takimi jak choroba serca, cukrzyca, niewydolność nerek, choroba tętnic obwodowych, lub choroby naczyniowe, powinny częściej kontrolować swoje ciśnienie tętnicze, zgodnie z zaleceniami swojego lekarza. Ważne jest, aby pomiary ciśnienia tętniczego były wykonywane w warunkach spoczynku, w trakcie  normalnego trybu życia, a wyniki pomiarów były rejestrowane w celu umożliwienia lekarzowi dokładnej oceny skuteczności leczenia i dostosowania dawkowania leków, jeśli to konieczne.

 

Podsumowanie

W każdym przypadku, gdy osoba starsza z nadciśnieniem tętniczym doświadcza poważnych objawów lub powikłań, należy niezwłocznie skonsultować się z lekarzem i podjąć odpowiednie kroki, w tym w razie potrzeby hospitalizację.

 

Na podstawie:

Piotr Zieleniewicz, Tomasz Zdrojewski. Aktualne wytyczne i kontrowersje w diagnostyce i terapii. Nadciśnienie tętnicze w praktyce rok 2020, tom 6, nr 1

Kamil Kosmulski, Leszek Szymański, Zbigniew Gąsior. Ostre zespoły sercowo-naczyniowe w przebiegu przełomu nadciśnieniowego – postępowanie. ANN. ACAD. MED. SILES. (online) 2019; 73: 107–113