Sarkopenia to utrata masy mięśnie szkieletowych, zmniejszenie siły mięśniowej i/lub zmniejszona sprawność fizyczna. Jest chorobą związaną z jednej strony z wiekiem a z drugiej strony z chorobami przewlekłymi. Osoby chorujące na sarkopenię wykazują zmniejszoną szybkość chodu, siły uścisku dłoni i zdolności do zmiany pozycji leżącej na siedzącą. Sarkopenia to choroba zwiększająca ryzyko niepełnosprawności, obniżonej jakości życia a nawet śmiertelności.

Spis treści:

  1. Przyczyny sarkopenii
  2. Sarkopenia - diagnostyka i objawy
  3. Postępowanie w sarkopenii

Przyczyny sarkopenii

Jak wspomniano na początku, sarkopenia naturalnie związana jest z procesem starzenia się organizmu. Jest to tzw. sarkopenia pierwotna. Nie u każdej osoby tempo utraty masy i siły mięśniowej będzie identyczne. Duży wpływ na rozwój sarkopenii ma wcześniejsza aktywność fizyczna oraz dieta konkretnej osoby.

Siedzący tryb życia oraz brak aktywności fizycznej znacząco zwiększają ryzyko wystąpienia sarkopenii. Z drugiej strony, ryzyko zwiększa również dieta niskobiałkowa. Dlatego zarówno w profilaktyce jak i leczeniu sarkopenii podkreśla się rolę aktywności fizycznej oraz odpowiedniego sposobu żywienia.

Oprócz sarkopenii pierwotnej wyróżniamy również sarkopenię wtórną czyli sarkopenię związaną z chorobą. W przeciwieństwie do sarkopenii pierwotnej, sarkopenia wtórna może rozwijać się bardzo szybko. Choroby związane z wysokim ryzykiem rozwoju sarkopenii to przede wszystkim: choroba nowotworowa, choroby neurodegeneracyjne czy choroby układu sercowo-naczyniowego. Tempo postępowania sarkopenii wtórnej zależne jest od wielu czynników. Przede wszystkim od rodzaju choroby a także jej nasilenia.

Sarkopenia - diagnostyka i objawy

Sarkopenia jest różnie interpretowana przez różne towarzystwa. Stąd też trudno jednoznacznie ocenić skalę sarkopenii na świecie. Zawsze w ocenie brana jest pod uwagę masa mięśniowa oraz siła mięśni. Jednak część towarzystw pod uwagę bierze również siłę uścisku dłoni czy tempo chodzenia. Tak czy inaczej, sarkopenia jest mocno rozpowszechniona wśród osób w wieku podeszłym oraz u osób chorych. Szacuje się, że dotyczy nawet co 5 osoby w wieku od 65 roku życia. Wyższa jest w grupie pacjentów hospitalizowanych, ale również u osób przebywających w domach opieki długoterminowej.

Diagnoza sarkopenii powinna być postawiona przez lekarza specjalizującego się w temacie. Jednym z badań przesiewowych jest ocena szybkości chodu lub wykorzystanie kwestionariusza SARC-F. Osoby, u których stwierdzono pozytywny wynik badania powinny zostać skierowane na dalszą diagnostykę. W diagnozie wykorzystywane są m.in.: DXA (metoda densytometrii, obrazująca gęstość kości oraz skład ciała), prędkość chodu, siła uchwytu dłoni.

W diagnostyce sarkopenii wykorzystywane mogą być również pomiary antropometryczne. Jednak, np. powszechnie stosowany wskaźnik masy ciała (BMI) może być mocno zawodny. Istnieje bowiem zjawisko tzw. otyłości sarkopenicznej czyli sytuacji, w której u jednej osoby występuje jednocześnie sarkopenia (czyli niska masa mięśni szkieletowych) z otyłością. Dlatego sama masa ciała absolutnie nie służy do oceny sarkopenii. W sarkopenii wykorzystywane są np. pomiar obwodu ramienia w środkowej części (MAMC, mid arm muscle circumference ), a także obwód łydki (CC, calf circumference). Czasami pomocne może być badania bioimpedancji elektrycznej (BIA) czyli ocena składu ciała. Badanie powinno być jednak oceniane przez osobę wyspecjalizowaną w interpretacji wyników.

Badania laboratoryjne z krwi mogą być używane przez lekarza dodatkowo. Wśród badań najczęściej wymieniane są: stężenie albumin, kreatyniny czy kinazy kreatynowej. Jednak nie ma konkretnego markera z krwi, za pomocą którego można zdiagnozować sarkopenię.

Postępowanie w sarkopenii

W  sarkopenii jako terapia pierwszego rzutu zalecane są dwa podstawowe niefarmakologiczne elementy: odpowiednia dieta oraz ćwiczenia fizyczne. U osób z sarkopenią szczególnie trening oporowy (siłowy) może być skuteczny w poprawie masy mięśniowej, siły i sprawności. Ważne żeby trening prowadzony był pod okiem osoby wykwalifikowanej w tym kierunku.

Dieta w sarkopenii powinna być przede wszystkim bogatobiałkowa. Białko znajduje się w dużej ilości przede wszystkich w produktach odzwierzęcych: mięsie, jajkach czy nabiale. Pierwszym krokiem jest więc ocena diety przez dietetyka. Zwłaszcza ocena tego, czy chory zjada codziennie odpowiednią ilość białka. Spożywanie dopasowanej do potrzeb ilości białka jest trudne w grupie osób w wieku podeszłym oraz u osób chorych. Badania wskazują, że osoby te bardzo często nie zjadają odpowiedniej ilości białka. Zapotrzebowanie na białko u osoby z sarkopenią wynosi około 1,2-1,5 g/kg mc (z wyłączeniem pacjentów z przewlekłą niewydolnością nerek w stadium IV). Białko powinno być równomiernie rozłożone w ciągu dnia, dlatego bardzo często, w sytuacji, gdy nie jest możliwe pokrycie zapotrzebowania na białko przy użyciu tradycyjnej diety  zalecane jest dodawanie specjalnych preparatów żywienia medycznego. Przykładem takiego wysokobiałkowego preparatu jest Nutridrink Protein. Preparat Nutridrink Protein, oprócz białka dostarcza energię oraz witaminy i składniki mineralne. Jest  praktyczną formą uzupełnienia diety w białko i składniki odżywcze. Produkt może być wypijany jako osobny posiłek lub dodawany do codziennych potraw, np. owsianki. Stosowanie żywienia medycznego powinno zostać omówione z lekarzem. Oczywiście oprócz białka ważna jest również dostarczana ilość energii (kalorii). Dieta o kaloryczności niższej niż wynosi zapotrzebowanie chorego doprowadzi do zmniejszenia masy ciała. Zalecanym wzorcem diety w sarkopenii jest dieta śródziemnomorska.

Ważne, aby pamiętać, że dieta bogatobiałkowa powinna być stosowana równocześnie z aktywnością fizyczną. Idealną sytuacją jest, jeśli pacjent pozostaje nie tylko pod opieką lekarza, ale również dietetyka i fizjoterapeuty. Pozwala to osiągnąć lepsze efekty i dopasować strategię interwencji bardziej indywidualnie do pacjenta.

Jako wspomaganie postępowania w sarkopenii bardzo często wymieniana jest również witamina D. Schemat stosowania oraz dawka witaminy D powinny zostać dobrane indywidualnie przez lekarza. Przed rozpoczęciem suplementacji zalecane jest sprawdzenie stężenia witaminy D we krwi. Jako inne interwencje zwraca się uwagę na dostarczanie kwasów omega 3 oraz odpowiednie nawodnienie. Kwasy omega 3 (czyli kwasy EPA i DHA) to kwasy tłuszczowe zawarte w tłustych rybach morskich lub algach. Najczęściej, jako wspomaganie postępowania w sarkopenii, zalecane są w postaci suplementacji.

Farmakologiczne leczenie sarkopenii nie jest zalecane jako terapia pierwszego rzutu. Brakuje bowiem wystarczających dowodów co do stosowania skutecznych leków. Obecnie nie ma wystarczających dowodów, aby zalecić stosowanie hormonów anabolicznych (np. testosteronu czy hormonu wzrostu) w leczeniu sarkopenii.

 

Nutridrink Protein to doustny preparat odżywczy: żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, którą stosuje się pod nadzorem lekarza. Służy do postępowania dietetycznego w niedożywieniu i ryzyku niedożywienia związanym z chorobą, szczególnie u pacjentów ze zwiększonym zapotrzebowaniem białkowym. Znajduje zastosowanie u osób, które z różnych przyczyn, nie są w stanie dostarczyć odpowiednich, pozwalających na pokrycie dobowego zapotrzebowania organizmu, ilości składników odżywczych wyłącznie za pomocą tradycyjnej diety. Stosować pod nadzorem lekarza.

 

 

Bibliografia:

  1. Dent E, Morley JE, Cruz-Jentoft AJ, Arai H, Kritchevsky SB, Guralnik J, Bauer JM, Pahor M, Clark BC, Cesari M, Ruiz J, Sieber CC, Aubertin-Leheudre M, Waters DL, Visvanathan R, Landi F, Villareal DT, Fielding R, Won CW, Theou O, Martin FC, Dong B, Woo J, Flicker L, Ferrucci L, Merchant RA, Cao L, Cederholm T, Ribeiro SML, Rodríguez-Mañas L, Anker SD, Lundy J, Gutiérrez Robledo LM, Bautmans I, Aprahamian I, Schols JMGA, Izquierdo M, Vellas B. International Clinical Practice Guidelines for Sarcopenia (ICFSR): Screening, Diagnosis and Management. J Nutr Health Aging. 2018;22(10):1148-1161. doi: 10.1007/s12603-018-1139-9. PMID: 30498820.
  2. Zanker J, Sim M, Anderson K, Balogun S, Brennan-Olsen SL, Dent E, Duque G, Girgis CM, Grossmann M, Hayes A, Henwood T, Hirani V, Inderjeeth C, Iuliano S, Keogh J, Lewis JR, Lynch GS, Pasco JA, Phu S, Reijnierse EM, Russell N, Vlietstra L, Visvanathan R, Walker T, Waters DL, Yu S, Maier AB, Daly RM, Scott D. Consensus guidelines for sarcopenia prevention, diagnosis and management in Australia and New Zealand. J Cachexia Sarcopenia Muscle. 2023 Feb;14(1):142-156. doi: 10.1002/jcsm.13115. Epub 2022 Nov 9. PMID: 36349684; PMCID: PMC9891980.
  3. Ackermans LLGC, Rabou J, Basrai M, Schweinlin A, Bischoff SC, Cussenot O, Cancel-Tassin G, Renken RJ, Gómez E, Sánchez-González P, Rainoldi A, Boccia G, Reisinger KW, Ten Bosch JA, Blokhuis TJ. Screening, diagnosis and monitoring of sarcopenia: When to use which tool? Clin Nutr ESPEN. 2022 Apr;48:36-44. doi: 10.1016/j.clnesp.2022.01.027. Epub 2022 Feb 5. PMID: 35331514.