Samotność jest odczuciem braku lub niedostatku relacji z innymi i stałego komunikowania się wewnątrz grupy społecznej, do której czuje się przynależność. Osoby w wieku starszym zmagają się z wyzwaniami, które są przede wszystkim konsekwencją stopniowej utraty bliskich w swoim życiu oraz często przejściem na emeryturę, a ograniczenia zdrowotne mogą potęgować poczucie izolacji i osamotnienia. Samotność u osób starszych jest też bardzo często przyczyną depresji, lęku, obniżonego poczucia własnej wartości, ograniczenie funkcji poznawczych, trudności w koncentracji, zaburzeń snu, co zwiększa ryzyko występowania wielu różnych chorób. Dlatego odpowiednie wsparcie seniorów ma ogromne znaczenie dla ich samopoczucia i zdrowia.

Spis treści:

  1. Samotność osób starszych
  2. Samotność i jej wpływ na zdrowie
  3. Jak można wspierać osoby starsze?
  4. Depresja u seniora
  5. Problem odżywiania osób starszych
  6. Rola opiekuna

Samotność osób starszych

Samotność jest zawsze subiektywnym doświadczeniem. Należy bowiem do uczuć i odczuć, których nie sposób oderwać od osobistych przeżyć, typu osobowościowego, przede wszystkim wieku. Starając się uogólnić ten stan można powiedzieć, że samotność jest odczuciem braku lub niedostatku relacji z innymi i stałego komunikowania się wewnątrz grupy społecznej, do której czuje się przynależność. Osoba samotna może odczuwać uczucie izolacji, braku zrozumienia a czasem wręcz odrzucenia. Stale towarzyszy jej uczucie smutku i tęsknoty za bliskością innej osoby czy osób, nie zawsze konkretnie określonych. Możemy czuć się samotni  w tłumie, jeśli brakuje tych głębokich i dających satysfakcję relacji. Na pewno dla osoby bardzo młodej samotność jest dużo bardziej abstrakcyjnym pojęciem niż dla osoby u schyłku swojego życia. Samotność z wyboru osoby młodego człowieka to zupełnie inny rodzaj doświadczeń niż samotność, na którą jest się skazanym.

Osoby w podeszłym wieku zmagają się z wyzwaniami, które są przede wszystkim konsekwencją stopniowej utraty bliskich w swoim życiu. Można powiedzieć, że  immanentną konsekwencją starzenia się jest stopniowe tracenie, przede wszystkim ludzi, z którymi mieliśmy stały kontakt przez dużą część życia. Wynika to z wielu nakładających się na siebie wydarzeń. Punktem zwrotnym jest najczęściej odejście dzieci do samodzielnego życia, potem przejście na emeryturę. Zdarzeniem o krytycznej wadze jest utrata partnera życiowego. Wielkim impulsem potęgującym uczucie osamotnienie są ograniczenia zdrowotne, powodujące utratę mobilności. Najczęściej też seniorzy mają trudności z nawiązywaniem nowych relacji i znajomości, co oczywiście jeszcze bardziej pogłębia poczucie izolacji.

W czasie pandemii sytuacja osób starszych stała się bardzo trudna, bo obok tych naturalnych dla tego wieku ograniczeń w kontaktach społecznych doszły dodatkowe ograniczenia w utrzymywaniu kontaktów z najbliższymi z najbardziej dramatyczną konsekwencją panicznego strachu przed odejściem w  samotności w izolacji w szpitalnych warunkach.

Samotność i jej wpływ na zdrowie

Samotność osób starszych ma bardzo negatywny wpływ na samopoczucie i ogólny stan zdrowia. Jest bardzo często przyczyną depresji, lęku, obniżonego poczucia własnej wartości, ograniczenie funkcji poznawczych, trudności w koncentracji, zaburzeń snu. Ten stale pogarszający się stan psychiczny zwiększa ryzyko występowania najpoważniejszych chorób m.in. chorób układu krążenia i udaru mózgu. Jak wykazano, samotność zwiększa również o ponad jedną czwartą ryzyko przedwczesnej śmierci.

Jak można wspierać osoby starsze?

Najważniejsze są stałe kontakty. Odwiedzaj regularnie, choćby na chwilę lub dzwoń do bliskiej Ci starszej osoby. Przynajmniej raz dziennie znajdź czas na krótką nawet rozmowę. Możesz również starać się wpłynąć na innych członków rodziny, żeby robili to samo. Nie obawiaj się prosić o kontakt przyjaciół lub nawet sąsiadów.

Poza krótkimi kontaktami bardzo ważne jest oczywiście spędzanie razem czasu. Zapewnienie osobie starszej towarzystwa jest zawsze ważne, ale nabiera szczególnej istotności jeśli mieszkają samotnie lub mają ograniczoną możliwość wychodzenia z domu. Od czasu do czasu zaproponuj wspólny posiłek, spacer jeśli to możliwe lub obejrzenie telewizji. Zachęć seniorów do uczestnictwa w aktywnościach społecznych. Może to być udział w klubach seniora, zajęcia hobby, warsztaty czy wycieczki. Wsparcie seniorów w znalezieniu takich możliwości może pomóc im poznać nowych ludzi i rozwijać swoje zainteresowania.

Oczywistością, o której trzeba jednak wspominać jest realna pomoc w takich codziennych czynnościach jak zakupy, gotowanie czy sprzątanie. Na pewno podnosi poczucie własnej podmiotowości jeżeli jest ktoś obok, kto pomaga w organizowaniu wizyty u lekarza, czy nawet w niej uczestniczy.  Niezmiernie istotna jest również pomoc w zrozumieniu i korzystaniu z nowych technologii. Współcześnie urządzenia, takie jak telefon czy telewizor stały się bardzo skomplikowane, przez co bardzo duża grupa osób starszych nie jest w stanie z nich nawet w podstawowym zakresie korzystać. Te zdobycze cywilizacyjne, zamiast skracać dystans i pomagać w utrzymywaniu stałego kontaktu w praktyce wykluczają ludzi, którym nie ma kto pomóc w nauce ich obsługiwania. Na koniec tej części generalna uwaga: w czasie kontaktów z osobą starszą nie pozwalaj sobie na okazywanie zniecierpliwienia. Nie ma co się czarować, czasem to jest naprawdę trudne.

Depresja u seniora

 Samotność osób starzejących się jest czynnikiem, który w największym stopniu zwiększa ryzyko pojawienia się depresji. Paradoksalnie to bardzo groźne zaburzenie zdrowia psychicznego łatwiej jest rozpoznać osobom towarzyszącym osobie chorej niż jej samej. Dlatego rolą opiekuna, kogoś, kto często przebywa z osobą starszą jest zachowanie szczególne czujności. Depresja starcza może manifestować się różnymi objawami, które mogą być podobne do objawów depresji u młodszych osób, ale mogą również mieć swoje specyficzne cechy. Najbliżsi, opiekunowie osób starszych muszą zawsze interweniować w sytuacji, w której mają podejrzenie pojawienia się depresji o osoby, z którą mają bliską relację. Trzeba rozmawiać, zadawać pytania, namawiać do wizyty u specjalisty. Profesjonalna ocena i leczenie mogą pomóc w złagodzeniu objawów i poprawie jakości życia

Do najczęściej występujących objawów depresji u osób starszych należą:

  • Zmienność nastroju. Osoby starsze mogą doświadczać wahania, przede wszystkim obniżenie nastroju. Poza smutkiem i przygnębieniem pojawia się coraz częściej złość i rosnąca skłonność do irytacji bez wyraźnego powodu.
  • Coraz częstsze i szybciej pojawiające się zmęczenie i ogólny brak energii do robienia czegokolwiek. Osoby z depresją starczą mogą mieć trudność w odnalezieniu motywacji do wykonywania najprostszych i najbardziej podstawowych codziennych czynności.
  • Seniorzy z depresją mogą tracić zainteresowanie tym, co kiedyś sprawiało im przyjemność. Mogą tracić zainteresowanie wcześniejszym hobby czy podtrzymywaniem relacji z innymi ludźmi. Depresja spowodowana stałym odczuciem samotności powoduje, że osoby starsze zaczynają się jeszcze bardziej izolować, nawet od najbliższych im ludzi. Rzeczy wcześniej istotne w gwałtowny sposób tracą na znaczeniu.
  • Osoby z depresją starczą mogą doświadczać trudności z koncentracją, podejmowaniem decyzji i zapamiętywaniem rzeczy. Mogą mieć uczucie myślenia powolnego lub pustki w głowie.
  • Osoby starsze z depresją często mają również kłopoty ze snem. Nie mogą zasnąć, a potem budzą się zbyt wcześnie lub też przejawiają nadmierną senność i przesypiają całe dnie.
  • Depresja starcza skutkuje bardzo często pogorszeniem funkcjonowania fizycznego. Stałym elementem jest wtedy spadek apetytu, utrata masy ciała, problemy z trawieniem, bóle ciała czy osłabienie siły mięśniowej.

Problem odżywiania osób starszych

Rodzina, opiekun lub jedynie częsty towarzysz osoby starszej muszą być również bardzo uważni na kwestię odżywiania. Niedożywienie jest realnym problemem zdrowotnym u seniorów i ma często bardzo poważne konsekwencje dla ich zdrowia i ogólnego stanu całego organizmu. Nieprawidłowe żywienie zawsze osłabia układ odpornościowy, co skutkuje zwiększeniem podatność na infekcje, choroby serca, osteoporozę, spowolnione gojenie się ran. Niedożywieni, wychudzeni i osłabieni seniorzy mają zaburzenia funkcji poznawczych, obniżony poziom energii, są częściej w placówkach służby zdrowia i przebywają dłużej w szpitalu, nie cieszą się życiem, pojawia się u nich bardzo często depresja  (niedożywienie może być tak objawem jak i przyczyną tej choroby).

Co opiekun skonfrontowany z taką sytuacją powinien robić? Przede wszystkim – o ile to oczywiście możliwe – należy skonsultować się z lekarzem, który może zidentyfikować przyczynę problemu i zalecić odpowiednie działania. Pozwoli to opiekunowi zbudować odpowiedni plan i harmonogram żywieniowy, dobrze też skorzystać z pomocy dietetyka, który pomoże w doborze odpowiedniej diety, jej kaloryczności itp. Lekarz będzie również podstawowym źródłem wiedzy i przede wszystkim, jeśli będzie taka potrzeba, zaleci specjalistyczne preparaty do żywienia medycznego dopasowane do stanu zdrowia seniora, jego indywidualnych potrzeb i ograniczeń zdrowotnych.

Rola opiekuna

Zawsze kiedy piszę o opiekunach przywołuje słowa Rosalyn Carter, byłej Pierwszej Damy  USA, pionierki w dziedzinie propagowania roli opiekunów. Wypowiedziała ona takie oto zdanie: „Na świecie są tylko cztery rodzaje ludzi – ci którzy byli opiekunami, ci którzy są nimi obecnie, ci którzy nimi będą oraz ci, którzy będą potrzebować opiekunów”. Jest ono ze wszech miar prawdziwe i każdy z nas powinien sobie te słowa wziąć głęboko do serca. Opiekunowie osób starszych odgrywają kluczową rolę w zapewnianiu opieki, wsparcia i całościowej jakości ich życia. Często są odpowiedzialni za codzienne troski, zarządzanie lekami, prowadzenie gospodarstwa domowego oraz monitorowanie zdrowia i dobrostanu seniorów.

Należy podkreślić, że opiekunowie mogą również potrzebować wsparcia w codziennych zadaniach, takich jak gotowanie, sprzątanie, zakupy czy opieka nad seniorami w przypadku, gdy muszą wyjść na spotkanie czy załatwić sprawy osobiste. Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół lub usług społecznych, takich jak dostawa posiłków czy pomoc domowa, może być nieocenione dla odciążenia opiekunów.

Warto zdobyć informację na temat dostępnych zasobów społecznych i usług wsparcia, takich jak centra dziennego pobytu dla seniorów, grupy wsparcia, programy opieki długoterminowej czy organizacje non-profit.

Każdy opiekun seniora, musi pamiętać o tym, żeby pozwolić pomóc także sobie! Tylko wtedy można być dobrym wsparciem.