Etapy gojenia ran
Rana to przerwanie struktury albo ciągłości tkanki lub narządu. Gojenie ran to złożony, skoordynowany i wieloetapowy proces – warto poznać jego szczegóły.
Spis treści:
- Jakie są rodzaje ran? Podział ran wg przyczyn ich powstania
- Podział ran na podstawie ich głębokości
- Podział ran ze względu na mechanizm powstania
- Podział ran wg zakażenia
- Jak goją się rany?
- Od czego zależy sposób gojenia rany?
- Jak goi się rana? Jakie są etapy gojenia rany?
- Dlaczego rana się nie goi? Na co zwrócić uwagę?
Jakie są rodzaje ran? Podział ran wg przyczyn ich powstania
Istnieje wiele klasyfikacji ran. Najogólniej rany można podzielić na:
- rany wewnątrzpochodne (wywołane zostały chorobami tj. cukrzyca, miażdżyca, niewydolność żylna)
- zewnątrzpochodne (do ich powstania przyczynia się jakiś czynnik zewnętrzny np. nóż, prąd elektryczny).
Podział ran na podstawie ich głębokości
Inną klasyfikacją jest podział ran ze względu na ich głębokość, możemy tu wyróżnić:
- otarcie – charakteryzuje się powierzchniowym uszkodzeniem naskórka w wyniku kontu z szorstką powierzchnią. Są one bolesne i często zakażone, mogą także zawierać w sobie ciała obce, co opóźnia proces gojenia.
- rana powierzchowna – dochodzi w niej do przerwania skóry i tkanki podskórnej.
- rana głęboka – uszkodzeniu ulegają dodatkowo mięśnie, powięzi i tkanki podskórne.
- rana powikłana – rany wnikające do jam ciała lub uszkadzające narządy
Podział ran ze względu na mechanizm powstania
Kolejną klasyfikacją jest podział ran ze względu na mechanizm powstania i rodzaj narzędzia, wyróżniamy tutaj:
- rany cięte – powstają w wyniku działania ostrego, tnącego narzędzia, mają gładkie brzegi i charakteryzują się dużym krwawieniem.
- rany kłute – powstają w wyniku działania ostrego narzędzia, które wnika w głąb ciała np. nóż czy pręt. Rany te posiadają otwór wkłucia i biegnący prosto kanał. Mają one różną głębokość i często dochodzi w nich do uszkodzenia tkanek i narządów wewnętrznych.
- rany tłuczone – spowodowane są działaniem tępego narzędzia. Mają nierówne brzegi, nie krwawią zbyt obficie. Wokół rany widoczne są krwawe podbiegnięcia, brzegi rany są obrzęknięte i łatwo ulegają martwicy. Ulegają zakażeniom.
- rany miażdżone – mechanizm powstania jest podobny jak w ranch tłuczonych, tylko martwica obejmuje większe obszary, bo siła działania jest większa. Uszkodzeniu ulegają nie tylko głębiej leżące tkanki, ale również narządy.
- rany szarpane – powstają w wyniku pociągnięcia skóry zakrzywionym narzędziem. Brzegi rany są poszarpane i pozawijane, z dużymi ubytkami skóry i tkanek podskórnych.
- rany kąsane – są zadane zębami ludzi lub zwierząt. Są niebezpieczne, ponieważ zawsze są zakażone florą bakteryjną z jamy ustnej lub pyska zwierzęcia.
- rany zatrute – mogą powstawać w wyniku użycia zatrutych strzał. Najczęściej jednak jest to jad żmii, szerszenia, osy. Jad, który się wchłania powoduje odczyn miejscowy, ale może spowodować śmiertelna reakcję alergiczną.
- rany postrzałowe – jest to szczególny rodzaj ran, może powodować duże zmiany w organizmie. Rana ta ma otwór wlotowy, kanał i często otwór wylotowy. Kanał otoczony jest obumarłymi tkankami, a zewnętrznie znajduje się strefa tkanek uszkodzonych.
- rany oparzeniowe – to uszkodzenia skóry i tkanek głębokich energią termiczną, elektryczną, promienistą, chemiczną.
- rany odmrożeniowe – wywołane są niedokrwieniem, spowodowanym obkurczeniem naczyń krwionośnych i zwiększoną krzepliwością krwi na skutek niskiej temperatury. Dotyczą głównie rąk, stóp i nosa.
Podział ran wg zakażenia
Inna klasyfikacja ran opiera się na chirurgicznej czystości i obecności zakażenia. Według niej wyróżniamy rany:
- czyste – to takie, w których nie ma bakterii lub ich liczba jest mała i nie może wywołać zakażenia.
- czyste skażone – powstają najczęściej podczas operacji układu pokarmowego.
- skażone – powstają podczas zabiegów, w których rana operacyjna miała kontakt z materiałem bakteryjnym.
- zakażone – występują u chorych, u których zakażenie występowało przed operacją.
W życiu codziennym najczęściej mamy do czynienia z ranami pierwotnie zakażonymi, czyli takimi, kiedy do rany przedostały się bakterie.
Jak goją się rany?
Sposoby gojenia ran zależy od rodzaju rany i mechanizmu ją wywołującego. Możemy wyróżnić:
- Gojenie przez rychłozrost – polega na sklejaniu się brzegów ran i powstaniu blizny. Proces ten trwa około tygodnia i tak goją się rany niepowikłane, czyste i cięte.
- Gojenie przez ziarninowanie – na dnie rany powstaje tzw. ziarnina, czyli tkanka z dużą liczbą naczyń krwionośnych. Stanowi ona podłoże dla skóry i naskórka, które narastają od brzegów.
- Gojenie pod strupem- polega na tym, że skrzepnięta krew tworzy twardy strup, pod którym zachodzą procesy jak przy gojeniu przez ziarninowanie.
Od czego zależy sposób gojenia rany?
Proces gojenia ran zależy od wielu czynników, np.: ukrwienia rany, zdolności do tworzenia kolagenu, obecności zakażenia, urazów i lokalizacji rany.
Do czynników opóźniających proces gojenia ran należą:
- rodzaj i sposób zaopatrzenia ran,
- wiek – rany u dzieci goją się szybciej, u osób starszych wolniej,
- niedożywienie,
- niedobory białka, witamin, mikroelementów,
- niedokrwistość,
- przyjmowane leki np. cytostatyki, kortykosterydy,
- obecność chorób tj cukrzyca, miażdżyca, choroby nowotworowe, neurologiczne, immunologiczne, zaburzenia krzepnięcia.
Jak goi się rana? Jakie są etapy gojenia rany?
Gojenie ran i regeneracja uszkodzeń skóry to proces bardzo złożony. Zaczyna się on bezpośrednio po urazie i może trwać nawet latami. Proces ten dzieli się na kilka faz:
- Faza hemostatyczna – jej zadaniem jest zatrzymanie krwawienia z uszkodzonego naczynia, występuje bezpośrednio po urazie, a kończy się po kilku godzinach.
- Faza zapalna – uaktywnia się układ immunologiczny, czyli wpierw w okolicy rany gromadzą się komórki odpornościowe: neutrocyty, limfocyty i makrofagi. Do ran dostają się granulocyty, które pochłaniają martwe tkanki i bakterie. Po ok 12 godzinach rozpoczyna się odrost nabłonka, a następnie zwiększa się liczba komórek tucznych (makrofagów), które oczyszczają ranę.
- Faza proliferacji – odbudowa powierzchni ran, tworzenie nowej tkanki – ziarniny i odbudowa sieci naczyń. Rozpoczyna się tworzenie białka budulcowego – kolagenu, który wypełnia ranę.
- Faza przebudowy (bliznowacenia) – może trwać kilka miesięcy, wstępnie kolagen wytworzony w fazie proliferacji zostaje zastąpiony silniejszym kolagenem.
Dlaczego rana się nie goi? Na co zwrócić uwagę?
Proces gojenia ran nie zawsze przebiega prawidłowo, jednym z powodów jest niewłaściwy stan odżywienia.
Do objawów, które powinny zaniepokoić należą:
- podwyższona temperatura w okolicy rany,
- podwyższona temperatura ciała,
- zaczerwienienie brzegów rany,
- obrzęk rany i tkanek wokół rany,
- ból,
- zwiększona ilość wysięku,
- obecność wydzieliny ropnej,
- zmiana koloru wysięku,
- nasilający się nieprzyjemny zapach,
- rozejście się rany,
Pojawienie się powyższych objawów powinno skłonić pacjenta do wizyty u lekarza lub w Poradni Leczenia Ran, gdzie specjaliści zdecydują o dalszym leczeniu.