Lekarze i specjaliści zgodnie podkreślają, że niezwykle ważnym aspektem terapii w chorobie Alzheimera jest utrzymywanie przez chorych aktywności intelektualnej, fizycznej i społecznej. Aktywność intelektualna stymuluje pracę mózgu i spowalnia zachodzące w nim procesy degeneracyjne. Aktywność fizyczna pozwala utrzymać ciało chorego w dobrej kondycji i opóźnia postępujące w chorobie kalectwo i zniedołężnienie. Natomiast utrzymywanie kontaktów towarzyskich przez chorego wpływa pozytywnie na jego psychikę i pozwala uniknąć poczucia wyobcowania oraz osamotnienia w chorobie.

Poniżej przedstawiamy proponowane formy aktywności podzielone na trzy działy: aktywność umysłową, fizyczną oraz społeczną.

aktywizacja osób chorych na Alzhaimera

Spis treści:

  1. Formy aktywności umysłowej
  2. Zeszyty ćwiczeń pamięciowych dla chorych na Alzheimera
  3. Formy aktywności fizycznej
  4. Formy aktywności społecznej

Formy aktywności umysłowej

Stymulowanie pracy mózgu jest w chorobie Alzheimera kluczowym elementem terapii spowalniającej rozwój choroby otępiennej, dlatego warto wykorzystywać wszelkie możliwe okazje do pobudzania aktywności intelektualnej chorego. Dobrym pretekstem do tego typu ćwiczeń mogą być codzienne czynności: ubieranie się, sprzątanie, porządkowanie szafek, składanie prania czy gotowanie. Aby pobudzić pracę umysłu chorego, angażuj go w zadania:

  • wymagające kategoryzowania i segregowania przedmiotów (np. składanie i segregowanie ubrań według kolorów, segregowanie rzeczy w szufladach itp.),
  • wymagające kojarzenia ze sobą i łączenia w pary przedmiotów (np. parowanie skarpetek),
  • stymulujące funkcje językowe (np. podczas ubierania się poproś chorego o nazywanie ubrań i ich kolorów, podczas gotowania zachęć go do nazywania składników potraw, kojarzenia produktów z potrawą itp.),
  • pobudzające zmysł zapachu, smaku, dotyku (np. podczas wspólnego przygotowywania posiłków, podawaj choremu różne produkty i poproś go o nazwanie ich smaku, zapachu, faktury itp.).

Ćwiczenia usprawniające funkcje poznawcze

Warto też zaproponować podopiecznemu udział w ćwiczeniach i grach usprawniających funkcje poznawcze, takich jak:

  • Regularne oglądanie rodzinnych fotografii – seniorzy zazwyczaj bardzo chętnie oglądają rodzinne zdjęcia i wracają do wspomnień z czasów młodości, zwłaszcza, że pamięć epizodyczna funkcjonuje u nich lepiej niż pamięć krótkotrwała. Warto to wykorzystać i jak najczęściej podsuwać choremu rodzinne albumy – to doskonała okazja do przypominania sobie członków rodziny, ich imion, stopnia pokrewieństwa.
  • Ćwiczenia z kalendarzem – podstawowym, codziennym treningiem pamięci powinno być przypominanie podopiecznemu aktualnej daty (miesiąca, roku, dnia tygodnia), co pozwoli choremu lepiej orientować się w rzeczywistości. Wskazane jest także, aby w pokoju chorego wisiał naścienny kalendarz, w którym chory mógłby codziennie przesuwać „okienko” wskazując na aktualną datę lub wyrywać kartki.
  • Układanie puzzli – to zajęcie angażuje zmysł wzroku, wymaga skupienia, logicznego myślenia i uruchomienia wyobraźni, a więc stanowi doskonały trening dla mózgu.
  • Gra w memo – to popularna gra wzmacniająca pamięć, którą można nabyć nie tylko z w wersjach z dziecinnymi obrazkami, ale także np. z dziełami sztuki czy artystycznymi zdjęciami roślin lub zwierząt.
  • Gry planszowe, szachy, warcaby, gry karciane – tego typu gry przyczyniają się do wzmacniania funkcji mózgu, gdyż wymagają one zapamiętywania, kojarzenia i logicznego myślenia, angażują zmysł wzroku i dotyku (zwłaszcza gry z pionkami).
  • Kolorowanie – od kilku lat popularne są kolorowanki dla dorosłych. Warto podsunąć je choremu, gdyż dowiedziono, że kolorowanie wpływa relaksująco i wyciszająco na umysł człowieka (co może być pomocne przy zaburzeniach depresyjnych i zaburzeniach snu), ponadto kolorowanie wymaga skupienia i koordynacji wzrokowo-ruchowej.
  • Malowanie, rysowanie, wycinanki – wszelkiego rodzaju zajęcia plastyczne, podobnie jak kolorowanie działają na chorych wyciszająco i relaksująco, wymagają skupienia podtrzymują sprawność grafomotoryczną. Do tego typu aktywności zachęcaj chorego jak najczęściej, zwłaszcza, jeśli przejawiał w przeszłości lub przejawia nadal talenty i zainteresowania plastyczne.

Zeszyty ćwiczeń pamięciowych dla chorych na Alzheimera

W Strefie Wsparcia cyklicznie pojawiają się nowe zeszyty ćwiczeń, które są opracowywane specjalnie z myślą o osobach chorych na Alzheimera. Zaprezentowane w zeszytach ćwiczenia stymulują funkcje językowe i poznawcze mózgu osoby z postępującą chorobą otępienną.

Podane wyżej ćwiczenia i gry to tylko wybrane przykłady czynności stymulujących pracę mózgu. Możliwości jest oczywiście wiele więcej – wszystko zależy od pomysłowości opiekuna oraz od chęci i zainteresowań samego chorego.

Formy aktywności fizycznej

Trudno przecenić wartość aktywności ruchowej w procesie rehabilitacji osób z chorobą Alzheimera. Regularny wysiłek fizyczny, dopasowany do kondycji psychofizycznej chorego wzmacnia mięśnie kończyn, zapewnia lepsze dotlenienie mózgu, pozwala na poprawienie koordynacji ruchowej, wpływa pozytywnie na stan psychiczny chorego (niweluje napięcie psycho-emocjonalne i wyzwala endorfiny – tzw. hormony szczęścia). Zalecane w chorobie Alzheimera formy aktywności ruchowej to przede wszystkim:

  • Spacery – przechadzki na świeżym powietrzu powinny stać się waszym codziennym zwyczajem. Większość chorych ma swoje ulubione miejsca spacerowe (np. pobliski park lub las) i chętnie skorzysta z tej formy ruchu. Pamiętaj, aby wybierać dystanse możliwe do pokonania dla chorego. Kiedy widzisz, że chory jest zmęczony pozwól mu na chwilowy odpoczynek na ławce. Spacery to także dobra okazja do spotkań ze znajomymi czy z sąsiadami chorego. Spróbuj zorientować się, czy w okolicy nie mieszka inny chory na Alzheimera wraz z opiekunem – możecie wtedy umawiać się na wspólne spacery, podczas który będziecie mieli wiele wspólnych tematów do rozmowy.
  • Prace w ogrodzie – jeśli chory posiada przydomowy ogród lub działkę i lubi prace ogrodowe, warto potraktować je jako jeszcze jedną okazję do zapewnienia codziennej dawki ruchu na świeżym powietrzu. Chory może pielić grządki, sadzić rośliny, pielęgnować drzewka. Pamiętaj jednak, że musisz dbać o jego bezpieczeństwo podczas wykonywania tych prac.
  • Wycieczki, wyjazdy urlopowe – warto by chory raz na jakiś czas zmienił otoczenie, zwłaszcza gdy mieszka w dużym mieście i ma ograniczony kontakt z przyrodą i czystym powietrzem. Jeśli kondycja chorego na to pozwala, a on sam nie reaguje źle na zmianę otoczenia, zabieraj go na wycieczki do lasu, nad jezioro itp. – stwarzają one wspaniałą okazję do ruchu na świeżym powietrzu! Wskazane są też kilkudniowe wyjazdy na działkę rekreacyjną lub do rodziny.
  • Uprawianie sportu – jeśli chory był zawsze osobą aktywną i lubił uprawiać sport, nic nie stoi na przeszkodzie, aby robił to nadal. Zorientuj się, czy w okolicy nie działa jakaś grupa seniorów uprawiająca np. nordic walking, pływanie na basenie czy inne ćwiczenia i zaproponuj podopiecznemu przyłączenie się do niej. Powinieneś jednak porozmawiać z osobą prowadzącą ćwiczenia o chorobie swojego podopiecznego i ustalić z nim zasady uczestnictwa chorego w zajęciach.
  • Rehabilitacja ruchowa (indywidualna lub grupowa) – najlepiej byłoby aby chory miał możliwość uczestniczenia w zajęciach ruchowych prowadzonych przez profesjonalnych rehabilitantów, którzy dobiorą odpowiedni dla niego zestaw ćwiczeń. Chory może korzystać z zajęć indywidulanych lub uczestniczyć w zajęciach grupowych, prowadzonych przez ośrodki i instytucje wspierające osoby z chorobą Alzheimera.

Formy aktywności społecznej

Osoby chorej na Alzheimera nie można izolować od społeczeństwa. Wręcz przeciwnie – chory powinien jak najdłużej utrzymywać kontakty towarzyskie w gronie rodziny, przyjaciół i znajomych, gdyż pozwala mu to czuć się kochanym, akceptowanym i potrzebnym. Ponadto spotkania towarzyskie stanowią dodatkową okazję do aktywności umysłowej i fizycznej (np. spacery z sąsiadem, granie w szachy ze znajomymi). Ważne jest jednak, aby osoby, z którymi będzie przebywał podopieczny zostały poinformowanie o jego chorobie i o możliwych zachowaniach, które odbiegają od ogólnie przyjętych norm – pozwoli to uniknąć kłopotliwych i krępujących sytuacji. Polecane formy aktywności społecznej chorego na Alzheimera to:

  • odwiedziny rodziny, w tym wnuków chorego, udział w rodzinnych spotkaniach i uroczystościach,
  • kontynuowanie przez chorego spotkań w gronie znajomych, czy sąsiadów (np. wspólne granie w karty ze znajomymi, spotkania z sąsiadami w pobliskim parku itp.),
  • udział w spotkaniach w osiedlowym klubie seniora (organizatorzy klubu powinni zostać jednak powiadomieni o chorobie podopiecznego),
  • udział w spotkaniach i zajęciach terapeutycznych dla osób z chorobą Alzheimera – ta forma aktywności społecznej może okazać się szczególnie cenna, gdyż podczas takich spotkań chory i jego opiekun mają okazję spotkać się z osobami o podobnych problemach i mogą szczerze o nich porozmawiać. Dodatkowo mogą wymienić się także swoimi doświadczeniami.

Może zdarzyć się tak, że chory zdając sobie sprawę ze swojej choroby i wstydząc się jej, będzie wycofywał się z dotychczasowego życia towarzyskiego i unikał kontaktów z innymi ludźmi. Staraj się wówczas wzmacniać poczucie pewności siebie podopiecznego zapewniając go o zrozumieniu i akceptacji otoczenia dla jego choroby. Zachęć rodzinę i znajomych podopiecznego do okazywania mu zainteresowania, troski i życzliwości. Niektórzy chorzy, zwłaszcza w drugim i trzecim stadium choroby przestają rozpoznawać znajome osoby, okazują wobec nich lęk, a nawet agresję. Należy wówczas ograniczyć kontakty chorego do członków najbliższej rodziny oraz do osób, którym podopieczny ufa i czuje się w ich towarzystwie bezpiecznie.