Żywienie i dieta a choroba Alzheimera

W chorobie Alzheimera bardzo istotne jest przestrzeganie odpowiedniej diety, która powinna dostarczać choremu wszystkich składników odżywczych, niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Co więcej, jak pokazują badania, niektóre składniki odżywcze, np. witaminy z grupy B, czy kwasy DHA odpowiadają za prawidłowe funkcjonowanie mózgu człowieka, a ich niedobór może być przyczyną problemów z pamięcią i koncentracją uwagi. Niedobory powyższych składników są również powszechne u chorych na Alzheimera, co potwierdzają badania naukowe. Warto więc zadbać, aby w jadłospisie podopiecznego znalazły się produkty wspomagające pracę mózgu i przyczyniające się do utrzymania naszego podopiecznego w dobrej kondycji psychofizycznej.

Spis treści:

1. Dieta dla mózgu — składniki odżywcze niezbędne w chorobie Alzheimera
2. Komponowanie posiłków osobie chorej na Alzheimera
3. Suplementacja diety chorego na Alzheimera
4. Souvenaid to preparat polecany chorym na Alzheimera
5. Zaburzenia żywienia w chorobie Alzheimera — jak sobie z nimi radzić

Dieta dla mózgu — składniki odżywcze niezbędne w chorobie Alzheimera

W jadłospisie osoby chorej na Alzheimera powinny znaleźć się w odpowiednich proporcjach wszystkie najważniejsze składniki odżywcze: węglowodany, białka, tłuszcze, witaminy i składniki mineralne. Jak już zostało wspomniane, niektóre składniki odżywcze w sposób szczególny wspomagają pracę ludzkiego mózgu i układu nerwowego, a ich odpowiednia dawka przyczynia się do lepszego funkcjonowania chorego. Zaliczamy do nich:

Witaminy z grupy B

Mają duży wpływ na stan i funkcjonowanie mózgu oraz innych części układu nerwowego. Wpływają na pamięć, koncentrację, a nawet nastrój (łagodzą napięcie nerwowe). Witaminy z grupy B nie są wytwarzane w naszym organizmie (z wyjątkiem witaminy B12, która w niewielkich ilościach jest syntetyzowana przez jelito grube) i nie są też w nim magazynowane, dlatego należy zadbać o ich stałą podaż w formie naturalnej. Nierzadko też potrzebne jest ich suplementacja. Witaminy z grupy B występują w wielu produktach, głównie w warzywach (zwłaszcza zielonych: groszku, szpinaku, brokułach), w roślinach strączkowych, orzechach i ziarnach. Niektóre z witamin z grupy B (np. ryboflawina, kwas pantotenowy, niacyna) występują w jajach, wątrobie, rybach (zwłaszcza w rybach morskich takich jak makrela, sardynki, śledź), drobiu i nabiale.

Kwas foliowy (folacyna)

Wśród witamin z grupy B na szczególną uwagę zasługuje kwas foliowy (folacyna, witamina B9) ze względu na jego ogromną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu układu nerwowego człowieka. Kwas foliowy przyczynia się do wytwarzania w ludzkim organizmie serotoniny odpowiadającej za prawidłową pracę komórek mózgowych. Serotonina nazywana jest „hormonem szczęścia”, gdyż działa kojąco na układ nerwowy, zmniejsza stres i poprawia nastrój. Produkty bogate w kwas foliowy to: zielone warzywa (sałata, szpinak, groszek, brokuły), jaja, wątróbka, mleko, drożdże i orzechy,.

Cholina (witamina B4)

Dla prawidłowego funkcjonowania nie tylko mózgu, ale i całego układu nerwowego bardzo istotna jest też cholina (wit. B4) wpływająca na poprawę pamięci długotrwałej. Uważa się, że dieta bogata w cholinę zmniejsza ryzyko szybszego wystąpienia otępienia u osób z chorobą Alzheimera. Bogatym źródłem łatwo przyswajalnej choliny są jaja, wątróbka, orzechy i ryby.

Kwasy tłuszczowe omega-3

Coraz liczniejsze badania potwierdzają, że kwasy tłuszczowe omega-3 (zwłaszcza kwas DHA) wpływają dobroczynnie na pracę ludzkiego mózgu: poprawiają jego ukrwienie i usprawniają przepływ bodźców nerwowych między komórkami mózgowymi. Ponadto kwasy tłuszczowe omega–3 mają korzystny wpływ na pracę serca i układu krążenia, a więc są niezbędne w diecie osoby w podeszłym wieku. Źródłem kwasów omega-3 są przede wszystkim tłuste ryby morskie (łosoś, halibut, makrela, sardynka, śledź). Kwasy omega-3 w mniejszych ilościach znajdują się także w olejach: rzepakowym, z wiesiołkai z orzechów włoskich. Aby zapewnić choremu odpowiednią ilość kwasów omega-3, należy kilka razy w tygodniu (co najmniej trzykrotnie) podawać mu tłuste ryby morskie. Najlepiej w formie wędzonej, pieczonej lub gotowane na parze. Jeśli chory nie jada ryb, konieczne będzie suplementowanie jego diety preparatami zawierającymi odpowiednią ilość kwasów omega-3.

Cynk

Jest składnikiem mineralnym o udowodnionym działaniu na poprawę sprawności intelektualnej osób w starszym wieku. Odpowiednia ilość cynku w diecie pozwala zapobiegać nasileniu się zaburzeń poznawczych i stanom depresyjnym, często towarzyszącym chorobie Alzheimera. Cynk znajdziemy w roślinach strączkowych (zwłaszcza w fasoli), kaszy, ziarnach zbóż i pestkach dyni.

Oprócz wymienionych wyżej składników odżywczych, w diecie chorego nie powinno zabraknąć również witamin A, C i D oraz składników mineralnych, takich jak magnez, selen, wapń, żelazo, a także białek oraz węglowodanów — stanowiących „paliwo” dla mózgu oraz tzw. „dobrych tłuszczów” zawartych w nierafinowanych olejach roślinnych, orzechach i pestkach.

Warto wiedzieć, że choć wymienione wyżej składniki występują w produktach spożywczych, to zapewnienie choremu ich odpowiedniej dawki może być trudne. Stąd też zalecane jest stosowanie specjalistycznych preparatów odżywczych, takich jak Souvenaid, który zawiera opatentowaną kombinację aktywnych substancji: kwasów omega-3, choliny i urydyny, wpływających korzystnie na prawidłowe funkcjonowanie komórek ludzkiego mózgu.

Komponowanie posiłków osobie chorej na Alzheimera

Najczęściej zalecaną przez lekarzy dietą w schorzeniach wieku podeszłego, w tym również w chorobie Alzheimera, jest dieta śródziemnomorska obfitująca w warzywa i owoce, ryby, drób, nierafinowane oleje roślinne, orzechy, ziarna i produkty zbożowe. Chory powinien spożywać regularnie 5 posiłków dziennie – najlepiej lekkostrawnych (łatwo przyswajalnych i nieobciążających nadmiernie przewodu pokarmowego), skomponowanych tak, aby dostarczyć mu odpowiednią ilość kalorii i wartości odżywczych.

Każdemu posiłkowi powinna towarzyszyć porcja warzyw, najlepiej w formie surowej lub gotowanej na parze. Zalecane są również owoce, szczególnie jagodowe (borówki, jagody, jeżyny, porzeczki) — są one bogate w naturalne antyoksydanty o właściwościach przeciwstarzeniowych. Na talerzu powinna znaleźć się też porcja węglowodanów w postaci kasz, ryżu, makaronu lub pieczywa (jeżeli nie ma ku temu przeciwwskazań, najlepiej aby wspomniane produkty były pełnoziarniste, z mąki z grubego przemiału np. żytniej, pszenno-żytniej lub graham). Niewskazane jest raczej pieczywo białe oraz słodkie produkty mączne typu drożdżówki, ciastka, naleśniki itp.

Choremu należy też zapewnić odpowiednią ilość białka w postaci chudego mięsa (najlepiej wysokogatunkowego drobiu), ryb, jaj oraz fermentowanych produktów mlecznych (jogurty, kefiry, chude sery). W diecie osoby z chorobą Alzheimera nie może też zabraknąć tzw. „dobrych tłuszczów” zawartych w orzechach, pestkach i nierafinowanych, tłoczonych na zimno olejach roślinnych. Oleje należy dodawać w niewielkich ilościach do gotowanych i surowych warzyw (np. jako dressing do sałatki), orzechy i pestki roślin oleistych również można wykorzystywać jako składnik sałatek lub jeśli chory ma problem z ich gryzieniem — można podawać je rozdrobnione jako składnik koktajli owocowych lub warzywnych.

Dbaj o zachowanie cennych wartości odżywczych

Ważne jest, aby produkty, które znajdą się na talerzu chorego zachowały jak najwięcej cennych wartości odżywczych, stąd też istotny jest sposób ich przygotowania. Warzywa i owoce najlepiej podawać surowe lub poddawać je bardzo krótkiej obróbce termicznej (krótkie duszenie, gotowanie na parze). Jeśli chory nie jest w stanie pogryźć i przeżuć surowych owoców lub warzyw, dobrym rozwiązaniem jest przygotowywanie mu koktajli z dodatkiem zblendowanych orzechów lub pestek roślin oleistych np. pestek dyni, słonecznika, siemienia lnianego). Ryby i mięso najlepiej piec w folii, dusić lub przygotowywać na parze. Niewskazane jest podawanie mięsa smażonego lub pieczonego w dużej ilości tłuszczu.

Produkty, których należy unikać

Produkty, których należy unikać w diecie chorego to przede wszystkim słodycze, słone przekąski, niezdrowe tłuszcze zawarte w twardych margarynach, tłustym mięsie i przetworach mięsnych oraz inne wysoko przetworzone produkty zawierające niezdrowe dodatki chemiczne, barwniki i tłuszcze nasycone.

Suplementacja diety chorego na Alzheimera

Nawet przy dobrze zbilansowanej diecie, osoby cierpiące na chorobę Alzheimera pozostają często narażone na niedobory różnych składników odżywczych. Związane jest to z różnego rodzaju zaburzeniami (np. pomijanie niektórych posiłków z powodu problemów z pamięcią, brak apetytu, częste biegunki), które utrudniają wchłanianie i przyswajanie substancji odżywczych w organizmie. Warto więc rozważyć uzupełnienie diety podopiecznych o specjalistyczne preparaty odżywcze, np. preparaty Nutridrink, których skład został skomponowany na potrzeby osób chorych z ryzykiem niedożywienia lub niedożywieniem. Zaletą tego typu preparatów jest ich łatwa przyswajalność, płynna konsystencja (chory może je spożywać przez słomkę) oraz odpowiednio dobrana dawka składników odżywczych i kalorii.

Souvenaid to preparat polecany chorym na Alzheimera

Preparatem polecanym na wczesnym etapie choroby Alzheimera jest Souvenaid — preparat żywieniowy specjalnego przeznaczenia w formie napoju. Dzięki unikatowej mieszance składników odżywczych (kwasów omega-3, choliny, urydyny oraz zestawu witamin A, C, D i z grupy B) wspomaga naturalne procesy biologiczne wpływające pozytywnie na tworzenie się nowych połączeń synaptycznych w mózgu. Dzienna dawka preparatu Souvenaid — czyli 1 butelka — zawiera odpowiednią ilość składników odżywczych, które wspierają mózg, ale należy pamiętać, że osiągają właściwą skuteczność jedynie przy codziennym przyjmowaniu. Dlatego preparat powinien być przyjmowany regularnie, najlepiej o stałej porze przez co najmniej trzy miesiące. Produkt ten jest dobrze tolerowany przez pacjentów, nie powoduje skutków ubocznych, nie wchodzi w interakcje z lekami stosowanymi w leczeniu choroby Alzheimera.

Zaburzenia żywienia w chorobie Alzheimera — jak sobie z nimi radzić

Chorobie Alzheimera towarzyszą często różnego rodzaju zaburzenia żywieniowe: chory traci apetyt i pragnienie, zapomina o jedzeniu, je nieregularnie lub odwrotnie — wykazuje nadmierne łaknienie, ma ochotę na posiłki o nietypowych porach, np. w nocy. W bardziej zaawansowanym stadium choroby, nasz podopieczny może zapominać czym jest jedzenie i jak się je spożywa; niektóre osoby mają też problemy z gryzieniem i przełykaniem potraw. Ponadto osoby w podeszłym wieku cierpią często na inne schorzenia mające negatywny wpływ na pracę układu pokarmowego i wchłanianie składników odżywczych (np: cukrzyca, zaparcia lub biegunki).

Wszystkie te zaburzenia mogą prowadzić do niedożywienia i wyniszczenia organizmu naszego podopiecznego. Aby temu zapobiec należy zadbać nie tylko o odpowiedni skład diety chorego, ale też o odpowiedni sposób podawania posiłków i ich regularność. Oto kilka podstawowych zasad, którymi należy się kierować.

• W żywieniu osoby z chorobą Alzheimera bardzo ważne jest regularne spożywanie posiłków — najlepiej 5 razy dziennie o stałych porach.
• Pomiędzy posiłkami należy podawać odpowiednią ilość płynów (około 2 litry dziennie). Niektórzy chorzy nie odczuwają pragnienia lub nie komunikują opiekunom, że chce im się pić, dlatego aby nie doszło do odwodnienia organizmu należy często „podsuwać” im wodę, naturalne soki lub ziołowe herbatki.
• Chory powinien jak najdłużej jadać z innymi domownikami lub przynajmniej z opiekunem. W ten sposób ma on możliwość obserwowania innych osób podczas jedzenia i „przypomina” sobie, w jaki sposób należy jeść. Warto też pozwolić podopiecznemu jak najdłużej uczestniczyć w przygotowywaniu posiłków, oczywiście z zachowaniem wszystkich zasad ostrożności i bezpieczeństwa.
• Zadbajmy o miłą i spokojną atmosferę podczas posiłków. Chorego nie należy poganiać i okazywać mu zniecierpliwienia, kiedy je w sposób niezdarny, rozlewa napoje itp. Nie powinno się także rozpraszać go podczas jedzenia (unikajmy oglądania telewizji w trakcie posiłków).
• Potraktujmy posiłki jako okazję dla treningu pamięci. Podczas jedzenia należy przypominać choremu nazwy poszczególnych potraw i produktów spożywczych, nazywać ich kolor, zapach i smak. Warto też nazywać talerze, sztućce i przypominać choremu do czego one służą.
• Niektórzy wraz z postępem choroby zaczynają wykazywać różne niestandardowe zachowania związane z jedzeniem, np. „chomikują” produkty spożywcze w różnych miejscach w swoim mieszkaniu, zaczynają jeść rękoma, odmawiają konsekwentnie przyjmowania niektórych produktów. Do tego typu zachowań należy odnieść się ze spokojem, bez okazywania choremu nerwów i frustracji, na niektóre z nich należy się zgodzić (np. jedzenie bez użycia sztućców).
• Jeśli chory ma problemy z gryzieniem i połykaniem, krztusi się podczas posiłków, podawajmy mu posiłki w formie papkowatej. Przy tego typu zaburzeniach warto zasięgnąć rady lekarza i porozmawiać z nim o zaburzeniach połykania (dysfagii). Po konsultacji z lekarzem można użyć również preparatów zagęszczających, np. Nutilis Clear, który jest odporny na działanie enzymu zawartego w ślinie i nie rozwarstwia się podczas przełykania, redukując ryzyko zachłyśnięcia się pokarmem i napojem przez chorego.
• Poważne zaburzenia w spożywaniu posiłków wymagają zawsze konsultacji z lekarzem. W niektórych przypadkach może okazać się, że potrzebne jest żywienie przy użyciu specjalistycznych preparatów odżywczych, o których wspominaliśmy na początku tego artykułu.