Niedobór witaminy D w organizmie – skutki zdrowotne dla pacjenta onkologicznego
Do niedawna wiedza na temat znaczenia witaminy D dotyczyła wyłącznie oddziaływania na układ kostny. Okazało się jednak, że odgrywa ona również znaczącą rolę w przebiegu wielu chorób. Zbyt niskie stężenie witaminy D niekorzystnie wpływa na układ sercowo-naczyniowy, immunologiczny i nerwowy. Niedobór witaminy D może zwiększać ryzyko rozwoju chorób przewodu pokarmowego, nowotworowych, autoimmunologicznych czy układu oddechowego, a ponadto wpływać na ich przebieg. Wykazano, że niedobory witaminy D mogą ujawnić się w każdym okresie życia.
Spis treści:
- Niedobory witaminy D
- Przyczyny niedoboru witaminy D
- Poziomy witaminy D
- Nadmiar witaminy D
- Witamina D a pacjenci onkologiczni
Niedobory witaminy D
Niedobory witaminy D w populacji europejskiej mogą dotyczyć 50-70% społeczeństwa, a w Polsce nawet 90%. Pacjenci onkologiczni są szczególnie narażeni na występowanie niedoborów tej witaminy w organizmie i wskazani są jako grupa ryzyka, która powinna wykonywać badanie poziomu tej witaminy we krwi. Ponadto niższe stężenie witaminy D występuje częściej u chorych niedożywionych.
Przyczyny niedoboru witaminy D
Przyczyny niedoborów tej witaminy w zdrowej populacji upatruje się między innymi w:
- obniżeniu syntezy skórnej związanej ze stylem i trybem życia,
- starzeniu się,
- wykorzystywaniu filtrów SPF do ochrony przed słońcem, różnicach w pigmentacji skóry,
- szerokości geograficznej i zanieczyszczeniach powietrza,
- niewystarczającej podaży witaminy D wraz z dietą.
Do wystąpienia niedoborów witaminy D przyczynia się także obecność chorób przewlekłych i atopowych. Otyłość, nieswoiste zapalenie jelit, zespół krótkiego jelita, mukowiscydoza, choroba trzewna (celiakia), przewlekłe cholestazy, nowotwory – prowadzą do powstania zaburzeń w metabolizmie witaminy D oraz w procesie jej wchłaniania. Działa to także w drugą stronę – zbyt niska podaż tej witaminy oraz obniżone jej stężenie w surowicy krwi znacząco wpływa na zaburzenie równowagi fizjologicznej organizmu i rozwój chorób przewlekłych.
Poziomy witaminy D
W Polsce za prawidłowe, optymalne stężenie witaminy D we krwi uznaje wartość w granicach 30-50 ng/ml. Szczegółowe rekomendacje umieszczono w tabeli. Warto pamiętać, aby w przypadku niedoborów potwierdzonych w badaniach, decyzję o suplementacji podjąć w porozumieniu z lekarzem, a nie na własną rękę, gdyż to lekarz dobierze odpowiednie dawki suplementacji w zależności od stanu zdrowia pacjenta.
| 25(OH)D [ng/ml] | Stan kliniczny |
Rekomendacja |
|
< 10 |
Ciężki niedobór |
Leczenie przez 3 miesiące lub do czasu uzyskania stężenia 30-50 ng/ml; następnie utrzymanie suplementacji w dawce podtrzymującej zgodnej z zaleceniami dla populacji ogólnej. |
|
10-20 |
Niedobór |
Zwiększenie dotychczasowej dawki prawidłowo prowadzonej suplementacji o 100%. |
|
20-30 |
Stężenie suboptymalne |
Zwiększenie dotychczasowej dawki prawidłowo prowadzonej suplementacji o 50%. |
|
30-50 |
Stężenie optymalne | Utrzymanie dotychczasowej suplementacji. |
| 50-75 | Stężenie wysokie |
Zmniejszenie dotychczasowej dawki prawidłowo prowadzonej suplementacji o 50%. |
|
75-100 |
Stężenie potencjalnie toksyczne | Wstrzymanie suplementacji na 1-2 miesiące. Ponowna suplementacja w dawkach minimalnych wg wytycznych dla populacji ogólnej ponownie możliwa po 1-2 miesiącach lub, u noworodków, niemowląt i małych dzieci, po uzyskaniu stężenia 25(OH)D ≤ 50 ng/ml |
| >100 | żenie toksyczne |
Niezwłoczne odstawienie suplementacji. |
Zalecenia dotyczące rekomendowanego postępowania w sytuacji występowania niedoborów witaminy D3 opierają się przede wszystkim na wpływie witaminy D na układ mięśniowo-szkieletowy. Kliniczne objawy niedoboru witaminy D są uzależnione przede wszystkim od jego nasilenia oraz czasu trwania. Przewlekły, długo utrzymujący się niedobór witaminy D może prowadzić do zaburzenia wchłaniania z jelit fosforu oraz wapnia, co w konsekwencji może powodować wtórną nadczynność przytarczyc. Skutkiem takiego działania jest zmniejszenie mineralizacji kości oraz osteoporoza u dorosłych. Wśród dzieci niedobór witaminy D może prowadzić do krzywicy.
Nadmiar witaminy D
Należy pamiętać, że nadmiar witaminy D również może być szkodliwy dla organizmu i powodować m.in. takie dolegliwości, jak:
- utrata łaknienia,
- zaburzenia rytmu serca,
- wapnienie tkanek miękkich,
- utrata wapnia oraz fosforu z kości, a także ich utrata wraz z moczem.
Stężenie witaminy D w surowicy krwi powyżej normy powstaje głównie z powodu spożycia niezgodnych z zaleceniami dawek suplementów diety, dlatego też bardzo ważna jest ostrożność w ich stosowaniu. Zbyt duża ilość witaminy D może powodować atopię (grupa chorób o podłożu alergicznym) czy alergiczne zapalenie nosa, hiperkalcemię (zbyt duże stężenie wapnia we krwi) oraz hiperkalciurię (zwiększone wydalanie wapnia z moczem).
Witamina D a pacjenci onkologiczni
Niedobory witaminy D wśród chorych onkologicznych mogą wpływać na zwiększenie ryzyka infekcji, a także występowanie depresji. Taką zależność zaobserwowano szczególnie u chorych w zaawansowanym stopniu nowotworu. Wykazano, że suplementacja witaminą D może wspomagać leczenie dolegliwości takich jak: zaburzenia smaku czy zapalenie błony śluzowej wśród pacjentów onkologicznych otrzymujących chemioterapię.
