Rak piersi jest najczęściej występującym nowotworem złośliwym w populacji polskich kobiet. Pomimo iż każdego roku diagnozuje się ponad 20 tysięcy nowych przypadków, rola żywienia w raku piersi nadal pozostaje niedoceniona.
Z uwagi na fakt, że w momencie diagnozy pacjentki najczęściej zmagają się z nadwagą i otyłością, które stanowią podstawowy modyfikowalny czynnik rozwoju raka piersi, są postrzegane jako osoby o prawidłowym stanie odżywienia, niewymagające dodatkowego wsparcia dietetycznego. Omawiając temat żywienia w raku piersi, należy zwrócić szczególną uwagę na sposób żywienia przed wystąpieniem choroby tzw. dietę przeciwnowotworową oraz dietę w trakcie leczenia – dopasowaną do indywidualnych potrzeb pacjenta.

rak-piersi-zywienie

Spis treści:

  1. Dieta profilaktyczna u osób obciążonych rakiem piersi
  2. Substancje roślinne w diecie przeciwnowotworowej
  3. Rak piersi — zalecenia dietetyczne
  4. Dieta łatwostrawna w leczeniu raka piersi
  5. Rak piersi — o czym pamiętać podczas terapii?

Dieta profilaktyczna u osób obciążonych rakiem piersi

Dieta profilaktyczna jest skierowana do osób, które są obciążone wywiadem rodzinnym – występowaniem raka piersi wśród krewnych I lub II stopnia – jako profilaktyka pierwotna lub jako profilaktyka wtórna – u kobiet, które zakończyły leczenie nowotworu, jako forma prewencji przed wystąpieniem wznowy. Dieta taka ma na celu przede wszystkim utrzymanie prawidłowej masy ciała.

Badania wskazują, że występowanie nadwagi i otyłości jest istotnym czynnikiem rozwoju choroby nowotworowej piersi oraz niekorzystnym czynnikiem rokowniczym, skracającym czas przeżycia bez wznowy oraz czas przeżycia ogółem u kobiet po zakończonym leczeniu.

W celu utrzymania prawidłowej masy ciała należy stosować zbilansowaną, urozmaiconą dietę, opartą o zalecenia zdrowego żywienia Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej NIZP-PZH. Należy pamiętać o regularności spożywanych posiłków (4-5 posiłków na dobę w odstępach co 2-3 godziny), uwzględnianiu w diecie produktów będących źródłem błonnika pokarmowego – pełnoziarnistych produktów zbożowych, surowych warzyw i owoców, chudego nabiału, drobiu, ryb, jaj, suchych nasion roślin strączkowych.

Istotnym elementem zdrowego stylu życia jest codzienna aktywność fizyczna oraz odpowiednie nawadnianie organizmu, zależne od masy ciała – średnio na poziomie 2-2,5 litra na dobę.

Substancje roślinne w diecie przeciwnowotworowej

W diecie przeciwnowotworowej ważną rolę odgrywają substancje roślinne o udowodnionym pozytywnym wpływie na zmniejszenie ryzyka wystąpienia raka piersi. Są to m.in.:

  • Resweratrol — substancja obecna w największym stężeniu w skórce ciemnofioletowych winogron, orzeszkach ziemnych i owocach jagodowych. Wykazuje działanie przeciwnowotworowe oraz ochronne w odniesieniu do układu sercowo-naczyniowego.
  • Kurkumina — związek otrzymywany z kłączy ostryżu długiego, składnik przypraw: kurkumy oraz curry. Kurkumina wykazuje silne działanie przeciwnowotworowe, polegające na ograniczaniu powstawania nowych naczyń krwionośnych w obrębie guza, z uwagi na co ograniczony zostaje dostęp komórek nowotworowych do substancji odżywczych, czego efektem jest brak możliwości wzrostu guza.
  • Genisteina również wykazuje działanie profilaktyczne w raku piersi, obecna jest w nasionach roślin strączkowych.
  • Indolo-3-karbinol  — obecny w warzywach kapustnych, m.in. kapuście, brokułach, brukselce czy kalafiorze.

Rak piersi — zalecenia dietetyczne

Zalecenia dietetyczne w raku piersi po postawieniu diagnozy są zależne od wybranej metody leczenia oraz objawów współtowarzyszących. Wspólnym zaleceniem żywieniowym dla wszystkich terapii jest zwiększona, prawie dwukrotnie, podaż białka w codziennej diecie. U pacjentów onkologicznych powinna wynosić, jeśli to możliwe, 1,5 g/kg masy ciała/dobę. Produkty będące źródłem pełnowartościowego białka (drób, ryby, chudy nabiał, jaja), powinny być włączane do każdego posiłku.

W sytuacji zmniejszonego apetytu należy próbować przemycać źródła białka w posiłkach o płynnej konsystencji – dodać do zupy w formie kremu zmiksowane mięso lub wkruszyć żółtko, ugotowane wcześniej na twardo.

Jeśli dieta będzie jednak niewystarczająca do pokrycia zapotrzebowania pacjenta na białko i inne składniki odżywcze, uzupełnieniem mogą być, zalecone przez lekarza, wysokobiałkowe doustne preparaty odżywcze, które powinny stanowić element diety już na etapie diagnozy, gdy istnieje ryzyko rozwoju niedożywienia, a nie wyłącznie w momencie wystąpienia niedożywienia czy kacheksji nowotworowej.

Należy bowiem pamiętać, że również pacjenci z nadwagą i otyłością mogą być niedożywieni białkowo. Współistnienie nadmiernej zawartości tkanki tłuszczowej przy jednoczesnym deficycie masy mięśniowej i beztłuszczowej masy ciała zostało opisane w literaturze i zdefiniowane jako otyłość sarkopeniczna, stanowiąca wyzwanie dla lekarzy onkologów.

Niedobór białka w organizmie w trakcie leczenia onkologicznego może być związany m.in. z dłuższym gojeniem ran pooperacyjnych czy mniejszą skutecznością leków, których losy w organizmie zależne są od stopnia związania z albuminami – białkami osocza.

Zalecenia żywieniowe w trakcie chemioterapii raka piersi powinny uwzględniać ewentualne dolegliwości związane z terapią. Jeśli w trakcie podawania cytostatyków nie pojawiają się biegunki, przelewania, wymioty, można stosować diety zgodne z zasadami zdrowego odżywiania.

 

 

Dieta łatwostrawna w leczeniu raka piersi

Jeśli w trakcie chemioterapii wystąpią zaburzenia czynności przewodu pokarmowego, należy zastosować dietę łatwostrawną — ograniczyć zawartość błonnika pokarmowego w diecie poprzez wykluczenie surowych warzyw i owoców oraz produktów zbożowych z pełnego ziarna do czasu ustąpienia dolegliwości.

 

Rak piersi — o czym pamiętać podczas terapii?

W trakcie przyjmowania leków cytostatycznych należy wykluczyć z diety granaty, grejpfruty oraz niektóre zioła, ponieważ mogą one wpływać na metabolizm leków w ustroju – najlepiej skonsultować się z lekarzem prowadzącym lub dietetykiem.

W hormonoterapii raka piersi należy zadbać o prawidłowe nawodnienie organizmu i unikanie produktów będących źródłem sodu — soli, produktów wysokoprzetworzonych, przypraw typu ketchup, płatków kukurydzianych, serów topionych, pleśniowych.

Kobiety z hormonozależnym rakiem piersi często unikają produktów zawierających fitoestrogeny, jak soja, słonecznik, zielona herbata, ponieważ mylnie twierdzą, że ich spożywanie może być związane z większym ryzykiem wznowy choroby nowotworowej. Okazuje się jednak, że fitoestrogeny zawarte w roślinach blokują receptory dla ludzkich estrogenów, przez co są one unieczynniane. Efekt jest więc odwrotny — spożywanie produktów bogatych w fitoestrogeny zmniejsza ekspozycję na estrogeny, a tym samym, wykazuje działanie ochronne.

W leczeniu raka piersi, z uwagi na fakt, że choroba ta dotyka głównie kobiety z nadwagą i otyłością, ważna jest stabilizacja masy ciała. Należy jednak pamiętać, że w trakcie leczenia onkologicznego nie można stosować diet redukcyjnych – odchudzających, a spożycie odpowiednich składników odżywczych trzeba dostosować do indywidualnego zapotrzebowania.

 

PIŚMIENNICTWO:

  1.       Chan D.S., Vieira A.R., Aune D., Bandera E.V. et al.: Body mass index and survival in women with breast cancer-systematic literature review and meta-analysis of 82 follow-up studies. Ann. Oncol. 2014; 25 (10): 1901-1914.
  2.     Brown K.A., Iyengar N.M., Zhou X.K., Gucalp A. et al.: Menopause is a determinant of breast aromatase expression and its associations with BMI, inflammation, and systemic markers. J. Clin. Endocrinol. Metab. 2017; 102 (5): 1692-1701.
  3.     Liu L., Shi Y., Li T., Qin Q. et al.: Leisure time physical activity and cancer risk: evaluation of the WHO’s recommendation based on 126 high-quality epidemiological studies. Br. J. Sports Med. 2016; 50: 372-378.
  4. Maciążek-Jurczyk M., Maliszewska M., Szkudlarek-Haśnik A.: Chemoprewencja w raku piersi. Farm. Przegl. Nauk 2010; 10: 34-40.
  5. Gupta S.C., Patchva S., Koh W., Aggarwal B.B.: Discovery of curcumin, a component of the golden spice, and its miraculous biological activities. Clin. Exp. Pharmacol. Physiol. 2012; 39 (3): 283–299.
  6. Baena Ruiz R., Salinas Hernández P.: Cancer chemoprevention by dietary phytochemicals: Epidemiological evidence. Maturitas. 2016; 94: 13-19.
  7. Spagnuolo C., Russo G.L., Orhan I.E., Habtemariam S., et al.: Genistein and cancer: current status, challenges, and future directions. Adv. Nutr. 2015; 6: 408-419.
  8. Mikuła-Pietrasik J., Kuczmarska A., Książek K.: Biologiczna wielofunkcyjność resweratrolu i jego pochodnych. Post. Bioch. 2015; 61 (4): 336-343.
  9.     Kłęk S., Misiak M., Kapała A., Jarosz J.: Żywienie w chorobie nowotworowej – zasady postępowania diagnostyczno – terapeutycznego w 2013 roku. Onkol. Prakt. Klin. 2013; 9 (1): 1-9.
  10. Zhao TT, Jin F, Li JG, Xu YY, Dong HT, Liu Q, Xing P, Zhu GL, Xu H, Miao ZF. Dietary isoflavones or isoflavone-rich food intake and breast cancer risk: A meta-analysis of prospective cohort studies. Clin Nutr. 2019 Feb; 38 (1): 136-145.