Rak przełyku występuje stosunkowo rzadko, w Polsce co roku rozpoznaje się ok. 1300 zachorowań, częściej dotyka on mężczyzn (80% wszystkich chorych to mężczyźni), niemal wyłącznie po 40 roku życia. Prawie 90% wszystkich nowotworów złośliwych przełyku stanowią rak płaskonabłonkowy i gruczolakorak (są to typy histologiczne raka wskazujące na to, które typy komórek ulegają nowotworzeniu). Obecnie obserwujemy zmniejszenie częstości występowania raka płaskonabłonkowego, za to zwiększenie częstości występowania gruczolakoraka.

Spis treści:

  1. Rak przełyku – przyczyny
  2. Rak przełyku – objawy
  3. Rozpoznanie raka przełyku. Badania dodatkowe
  4. Rozpoznanie raka przełyku
  5. Leczenie nowotworu przełyku
  6. Nowotwór przełyku – żywienie
  7. Rokowanie w nowotworze przełyku
  8. Profilaktyka czyli co zrobić, żeby nie zachorować na raka przełyku

Obecnie ludzkość jest starsza niż kiedykolwiek w historii. Szacuje się, że liczba osób starszych (65+)
w Polsce w roku 2050 osiągnie około 12,5 mln osób. Te dobre wiadomości o wydłużeniu życia niosą za sobą jednak jeden cień – im starsi jesteśmy tym zwiększa się ryzyko wielochorobowości, a w szczególności rośnie ryzyko zachorowania na choroby nowotworowe. W Polsce najczęściej występującymi nowotworami są: rak płuca, rak piersi, rak jelita grubego, rak gruczołu krokowego.

Rak przełyku – przyczyny

Przyczyny powstania obu typów raka przełyku są odmienne. W przypadku raka płaskonabłonkowego najważniejsze czynniki ryzyka to picie alkoholu i niski status społeczno-ekonomiczny. Stany przedrakowe, czyli takie zmiany patologiczne, na podłożu których, częściej niż w przypadku innych chorób może rozwinąć się nowotwór, prawie 8 krotnie zwiększają ryzyko wystąpienia raka płaskonabłonkowego przełyku. Są nimi: oparzenie przełyku substancjami żrącymi, niedokrwistość z niedoboru żelaza z towarzyszącymi trudnościami w przełykaniu pokarmu z powodu skurczu mięśni przełyku czy też achalazja przełyku (czyli stan, w którym dochodzi do nieprawidłowego rozkurczu dolnego zwieracza przełyku). W przypadku drugiego typu raka przełyku – czyli gruczolakoraka  – stanem, który może doprowadzić do przemiany nowotworowej jest refluks żołądkowo-przełykowy (to zespół dolegliwości wywołanych zarzucaniem – refluksem treści żołądkowej do przełyku), a stanem przedrakowym dla gruczolakoraka przełyku jest tzw. przełyk Barreta czyli  stan chorobowy, w którym prawidłowy nabłonek przełyku zostaje zastąpiony nabłonkiem jelitowym.

Rak przełyku – objawy

Dolegliwości pojawiają się późno, dopiero wtedy, kiedy dochodzi do istotnego zwężenia lub usztywnienia przełyku i chory ma problem z przełykaniem najpierw pokarmów stałych, a z czasem także pokarmów płynnych. Najczęściej występującymi objawami wskazującymi na rozwój raka przełyku są: dysfagia (trudności w połykaniu pokarmów), utrata masy ciała i odynofagia (bolesne połykanie). Wszystkie te objawy są dość niespecyficzne i wymagają różnicowania z innymi chorobami górnego odcinka przewodu pokarmowego chociażby z chorobą wrzodową żołądka czy dwunastnicy, chorobą refluksową przełyku, uchyłkami przełyku, innymi guzami przełyku.  Dużo rzadziej występuje chrypka, kaszel czy też ból za mostkiem. Z czasem trudności z przyjmowaniem pokarmów mogą doprowadzić do niedożywienia i wyniszczenia chorego. W bardziej zaawansowanych stanach chorobowych można stwierdzić powiększenie węzłów chłonnych, szczególnie w okolicy nadobojczykowej lewej (węzeł Virchowa) czy też powiększenie wątroby lub przerzuty do sąsiednich okolic takich jak płuco czy krtań.

Rozpoznanie raka przełyku. Badania dodatkowe

Podstawową metodą diagnostyczną pozwalającą na wykrycie zmiany podejrzanej o nowotwór przełyku jest endoskopia. Gastroskopia umożliwia wykrycie zmiany płaskiej w błonie śluzowej przełyku, rozpoznania owrzodzenia czy guza wpuklającego się do przełyku, stwierdzenia nacieku lub usztywnienia przełyku. Ponadto to badanie pozwala na pobranie wycinków z przełyku do badania histopatologicznego (oglądania podejrzanych zmian pod mikroskopem) w celu ustalenia końcowego rozpoznania (rak płaskonabłonkowy czy gruczolakorak). Gastroskopia jest badaniem, w którym lekarz wprowadza giętki fiberoskop (endoskop) o średnicy około 1 cm do górnego odcinka przewodu pokarmowego. W badaniu ogląda wnętrze przewodu pokarmowego, badanie to trwa zwykle kilka minut, jest w niewielkim stopniu nieprzyjemne, ale w zasadzie bezbolesne, podobnie jak pobieranie samych wycinków. Innymi metodami, które są wykorzystywane w rozpoznaniu raka przełyku są: endosonografia (EUS), badanie łączące ocenę endoskopową i ultrasonograficzną. Za pomocą specjalnego endoskopu wyposażonego w głowicę USG wykonuje się badanie wnętrza przewodu pokarmowego. Dzięki niemu można między innymi ocenić głębokość penetracji guza w ścianie przełyku. Wielorzędowa tomografia komputerowa (TK) klatki piersiowej i okolic nadobojczykowych pozwala na ocenę zaawansowania choroby. RTG klatki piersiowej z kontrastem jest już obecnie rzadko używaną metodą do rozpoznawania nowotworów przełyku.

Rozpoznanie raka przełyku

Rozpoznanie raka przełyku ustala się na podstawie oceny histologicznej wycinków pobranych ze zmiany podczas badania endoskopowego. Do ustalenia sposobu leczenia istotna jest ocena stanu zaawansowania choroby wg klasyfikacji TNM:

  • wielkość guza (T jak tumor – guz),
  • brak lub zajęcie węzłów chłonnych (N jak node – węzeł)
  • brak lub obecność przerzutów (M jak metastasis – przerzut).

Leczenie nowotworu przełyku

Najlepszą perspektywę dla chorych daje leczenie radykalne – czyli całkowite lub prawie całkowite usunięcie zmiany nowotworowej podczas leczenia operacyjnego. Jest ono możliwe u chorych bez przerzutów. Często leczenie operacyjne jest połączone z radiochemioterapią czyli skojarzeniem dwóch metod leczenia nowotworów przełyku przy zastosowaniu chemioterapii (leczenia systemowego) oraz radioterapii (napromieniania guza). U pacjentów, u których występuje rak przełyku w odcinku szyjnym stosuje się radiochemioterapię bez leczenia operacyjnego w celu oszczędzenia krtani.
U chorych z bardzo zaawansowanym rakiem przełyku zaleca się leczenie paliatywne z wykorzystaniem chemio lub radioterapii. Stosuje się też mechaniczne udrożnienie przełyku przez wstawianie odpowiednich samorozprężalnych stentów do przełyku, które mają poszerzać miejsca zwężenia. Czasami też wykonuje się elektrokoagulację i koagulację argonową (zastosowanie prądu elektrycznego o wysokiej częstotliwości w celu koagulacji białek, zamknięcia naczyń krwionośnych i w konsekwencji usunięcia guza).

 

Nowotwór przełyku – żywienie

U chorych z rakiem przełyku bardzo ważne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania umożliwiającego odżywianie chorych. Samo występowanie nowotworu powoduje zwiększenie zapotrzebowania organizmu na składniki odżywcze – przykładowo pacjent onkologiczny potrzebuje nawet dwa razy więcej białka niż zdrowy dorosły. Dodatkowo objawy często towarzyszące nowotworowi przełyku takie jak problemy z przełykaniem, ból przy przełykaniu, refluks, zwężenie przełyku czy dolegliwości spowodowane leczeniem (chemio- i/lub radioterapią) bezpośrednio wpływają na trudności z przyjmowaniem pokarmów, co powoduje zmniejszenie spożycia, utratę masy ciała a w konsekwencji niedożywienie. Niedożywienie negatywnie wpływa na przebieg leczenia i rokowanie – dlatego ważne, aby mu zapobiegać. W momencie, gdy tradycyjna dieta nie wystarcza warto skonsultować z lekarzem wprowadzenie doustnych preparatów odżywczych np. Nutridrink Protein. Jest to preparat o składzie dopasowanym do potrzeb pacjenta onkologicznego: zawiera największą ilość białka (18 g) w najmniejszej objętości (125 ml czyli pół szklanki) i posiada płynną formę ułatwiającą spożycie.

W razie znacznego niedożywienia chorego lub braku możliwości podawania pokarmów drogą doustną warto skonsultować z lekarzem wdrożenie żywienia dojelitowego. Żywienie dojelitowe odbywa się bezpośrednio do wybranego odcinka przewodu pokarmowego i dostarcza choremu odpowiednią ilość składników odżywczych, nie wykluczając przy tym spożywania przez niego niektórych posiłków doustnie (jeżeli oczywiście jest to wskazane i możliwe).

Rokowanie w nowotworze przełyku

W większości przypadków nowotwór przełyku pozostaje rozpoznany zbyt późno, kiedy mamy już do czynienia ze stanem zaawansowanym tej choroby. To przekłada się na krótkie, tylko kilkumiesięczne przeżycie chorego. Przeżycia dłuższe dotyczą około 5-10% chorych. Dlatego istotne jest, aby nie bagatelizować pierwszych objawów a swoje wątpliwości konsultować ze specjalistą.

Profilaktyka czyli co zrobić, żeby nie zachorować na raka przełyku

Przede wszystkim warto zaprzestać nadużywania alkoholu, to ostrzeżenie szczególnie powinni  wziąć sobie do serca mężczyźni po 40 roku życia z wywiadem chorób nowotworowych w rodzinie. Uwaga – piwo to też alkohol!

W przypadku rozpoznania przez lekarza choroby refluksowej przełyku należy leczyć ją za pomocą przepisanych leków, systematycznie odwiedzać lekarza. Nie unikaj i nie bój się gastroskopii, badanie to nie jest bolesne, trwa tylko kilka minut, a jest w stanie wykryć podejrzane zmiany na wczesnym etapie występowania choroby. Bądź wyczulony na objawy dysfagii, czyli utrudnionego połykania pokarmów. Pamiętaj, że utrata masy ciała to późna oznaka choroby nowotworowej. I ostatnia rada: tak, jak w przypadku wszystkich chorób lepiej zapobiegać niż leczyć.

 

Na podstawie:

Choroby wewnętrzne. Podręcznik online MP.

Poradnik dla pacjentów z gastrostomią odżywczą Flocare® PEG

Podstawy żywienia klinicznego. Edycja czwarta. Luboś Sobotka.