Wraz z wiekiem częstość cukrzycy wzrasta. Szacuje się, że wśród osób po 65 roku życia, aż 25-30% osób może mieć cukrzycę. Osoby starsze to często grupa o nieco innych potrzebach, z uwagi na zmieniający się z wiekiem organizm. Pojawiają się również inne choroby towarzyszące cukrzycy czy dodatkowe dolegliwości. Cele terapeutyczne w tej grupie wiekowej mogą się zatem istotnie różnić.

Cukrzyca u osób po 65 roku może mieć nieco inny przebieg niż u osób młodszych. Wskazuje się, że w tej grupie wiekowej objawy mogą mieć mniejsze nasilenie, co bardzo często opóźnia trafną diagnozę i zwiększa ryzyko późniejszych powikłań. Po rozpoznaniu cukrzycy i rozpoczęciu terapii lekarz musi wziąć pod uwagę przede wszystkim stan zdrowia pacjenta, współwystępujące choroby, ale również zdolności poznawcze czy warunki socjalne i ekonomiczne.

Spis treści:

  1. Cele leczenia cukrzycy u osób starszych
  2. Problematyczne objawy, czyli brak apetytu i chudnięcie
  3. Dieta i styl życia
  4. Jakich produktów powinien unikać senior-cukrzyk?

Cele leczenia cukrzycy u osób starszych

Głównym celem leczenia cukrzycy u osób po 65. roku życia jest uzyskanie dobrej kontroli metabolicznej i zapobieganie hipoglikemii. Co to w praktyce oznacza? Chodzi o uzyskanie wartości docelowych w zakresie glikemii, czyli normalizacja poziomu glukozy we krwi i zapobieganie nadmiernym spadkom glukozy we krwi, które mogą być groźne dla chorego. Ważna jest również poprawa, a przynajmniej utrzymanie odpowiedniej jakości życia pacjenta – zapobieganie dolegliwościom, utrzymanie względnie dobrego samopoczucia.

Problematyczne objawy, czyli brak apetytu i chudnięcie

Wraz z wiekiem u osób starszych dosyć dużym problemem są zmiany w odczuwaniu smaku i zapachu, które często związane są ze spadkiem apetytu. Negatywny wpływ na jakość diety ma również zły stan jamy ustnej i uzębienia oraz źle dobrane protezy. Ponadto pogorszenie czynności motorycznych czy sprawności wzrokowej dodatkowo może utrudniać samodzielne przyrządzanie posiłków i jest często przyczyną monotonnej, mało zróżnicowanej diety. Spadek apetytu może niestety pojawiać się również w przebiegu cukrzycy i towarzyszyć pozostałym objawom. To  sprawia, że dieta seniora bardzo często staje się mniej urozmaicona i niedoborowa, co może zwiększać ryzyko niedożywienia i pogarszać stan zdrowia, a w konsekwencji przyczyniać się do spadku masy ciała.

Dieta i styl życia

W tej grupie wiekowej brakuje specyficznych zaleceń związanych z wiekiem. Przyjmuje się, że jeśli pacjentowi nie towarzyszą uporczywe objawy wpływające na modyfikację diety zalecenia żywieniowe powinny być tożsame z tymi, które opracowane zostały dla osób przed 65 rokiem życia. Oczywiście powinny uwzględniać również indywidualne potrzeby żywieniowe, ogólny stan zdrowia i styl życia pacjenta oraz jego preferencje. W celu opracowania odpowiedniej diety dla cukrzyka najlepiej zgłosić się do doświadczonego dietetyka, który pomoże w skomponowaniu zrównoważonego menu.

Warto jednak znać podstawy! Komponując jadłospis powinniśmy pamiętać o regularnym spożyciu posiłków. Jest to szczególnie ważne jeśli chcemy doprowadzić do normalizacji glikemii i zapobiegać spadkom masy ciała. Warto spożywać 5 posiłków o regularnych odstępach, co 3-4 godziny. Zaplanować można 3 główne i większe posiłki (śniadanie, obiad i kolację) oraz 2 przekąski, aczkolwiek dokładna ilość posiłków powinna być zawsze dostosowana do stanu zdrowia i trybu życia pacjenta. Kompozycja posiłków w diecie dla cukrzyka powinna być zgodna z zasadami zdrowego żywienia.

Talerz osoby chorej na cukrzycę powinien być pełen różnorodnych produktów:

– ½ talerza powinny stanowić różnokolorowe warzywa lub owoce

Najlepiej w większości surowe, ewentualnie gotowane, pieczone, duszone, jeśli duża ilość surowych warzyw jest gorzej tolerowana

– ¼ talerza to produkty dostarczające białka

Chude mięso drobiowe, ryby, jaja, rośliny strączkowe, takie jak groch, ciecierzyca, bób, fasola, soczewica, odtłuszczony nabiał

– ¼ talerza to produkty będące dobrym źródłem węglowodanów złożonych

Warto sięgać po różnorodne kasze, makaron pełnoziarnisty, ryż brązowy, pieczywo pełnoziarniste, płatki naturalne

– dodatek tłuszczu roślinnego

Warto regularnie sięgać po orzechy, nasiona, pestki oraz oleje roślinne 

 

Oprócz oczywiście odpowiedniej diety należy zadbać o aktywność fizyczną. Zgodnie z wytycznymi Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego po wstępnym określeniu indywidualnego ryzyka i wydolności chorego należy zalecać wysiłek na świeżym powietrzu charakteryzujący się wolnym początkiem i powolnym zakończeniem oraz unikaniem ćwiczeń napinających i wstrzymujących oddech, ze zwróceniem uwagi na ryzyko urazu, a zwłaszcza ryzyko rozwoju zespołu stopy cukrzycowej.

Jakich produktów powinien unikać senior-cukrzyk?

W diecie osoby starszej chorującej na cukrzycę głównemu ograniczeniu powinna ulec żywność zawierająca węglowodany łatwoprzyswajalne, w tym cukry dodane i wolne cukry czyli jeśli w produkcie na etykiecie znajduje się cukier (lub jego zamienniki) na początku listy składników, to taki produkt powinniśmy spożywać tylko okazjonalnie. Cukier biały, brązowy, trzcinowy można zastąpić substancjami słodzącymi. Należy istotnie ograniczyć słodycze, pieczywo cukiernicze (drożdżówki, pączki, gotowe ciasta) na korzyść domowych wypieków o kontrolowanej ilości cukru. Eliminacji powinny ulec również wszelkiego rodzaju napoje słodzone gazowane i niegazowane. Niewskazane są również owoce w syropie i kandyzowane, znacznie ograniczyć należy owoce suszone. Niezbędne jest również maksymalne ograniczenie alkoholu i używek, a najlepiej ich eliminacji. Alkohol hamuje uwalnianie glukozy z wątroby i w związku z tym jego spożycie (szczególnie bez przekąski) może sprzyjać hipoglikemii, co w przypadku osób w starszym wieku może być stanem zagrażającym życiu.

A jeśli pacjent z cukrzycą ma problemy z apetytem i nie pokrywa swojego dziennego zapotrzebowania tradycyjną dietą, warto wprowadzić do jadłospisu żywność medyczną np. Diasip, który ma niski indeks glikemiczny i dostarcza ważnych składników odżywczych. Zapytaj lekarza czy Diasip jest produktem odpowiednim dla Ciebie.

Diasip to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego. Do postępowania dietetycznego w niedożywieniu związanym z chorobą u pacjentów z cukrzycą i hiperglikemią. Stosować pod nadzorem lekarza.

PIŚMIENNICTWO

  • Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2024 Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Curr Top Diabetes, 2023; 4.
  • Szczerba E, Barbaresko J, Schiemann T. i wsp.Diet in the management of type 2 diabetes: umbrella review of systematic reviews with meta-analyses of randomised controlled trials. BMJ Med. 2023; 9;2(1):e000664.
  • Cena H, Calder PC. Defining a healthy diet: evidence for the role of contemporary dietary patterns in health and disease. 2020; 12(2): 334.
  • Talerz zdrowego żywienia. Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, Warszawa, 2020. Dostęp online: https://ncez.pzh.gov.pl/abc-zywienia/talerz-zdrowego-zywienia/ [30.07.2024].
  • Chentli F, Azzoug S, Mahgoun S. Diabetes mellitus in elderly. Indian J Endocrinol Metab. 2015;19(6):744-52.