Jelito cienkie jest najdłuższym odcinkiem przewodu pokarmowego pełniącym szereg ważnych funkcji. To właśnie w jelicie odbywa się trawienie i wchłanianie do krwiobiegu składników odżywczych z pokarmu. Co ciekawe jest również najważniejszym narządem układu odpornościowego! Z uwagi na liczne funkcję i rolę jaką pełni w naszym organizmie warto wiedzieć w jaki sposób odpowiednio o nie „zadbać” tuż po operacji, również za pomocą odpowiedniej diety.

Spis treści:

  1. Przyczyny operacji jelita cienkiego
  2. Dolegliwości pacjentów po operacji
  3. Rola żywienia doustego po operacji jelita cienkiego
  4. Dieta po operacji jelita cienkiego
  5. Co jeść po operacji jelita cienkiego?
  6. Jakie produkty warto wybierać?
  7. Żywienie dojelitowe po operacji jelita cienkiego

Jelito cienkie jest odpowiedzialne przede wszystkim za wchłanianie składników pokarmowych takich jak węglowodany, białka i tłuszcze oraz jonów, witamin i wody. Dodatkowo stanowi całkiem skuteczną barierę immunologiczną dla różnych patogenów. Bezpośrednio po operacji procesy zachodzące w jelicie mogą ulegać pewnym zmianom, dlatego też dieta pacjenta po operacji jelita cienkiego może wymagać modyfikacji.

Przyczyny operacji jelita cienkiego

Powodów, dla których wykonywane są operacje jelita cienkiego jest wiele. Często są to powikłania nieswoistych chorób zapalnych jelit – choroby Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejącego zapalenia jelita grubego takie jak niedrożność czy przetoki jelitowe. Do operacji dochodzi również w przypadku występowania raka jelita grubego oraz w wyniku urazu (wypadek, rany kłute, cięte) czy obecności ciała obcego (najczęściej połknięcie przedmiotu/ przedmiotów).

Dolegliwości pacjentów po operacji

Nasz przewód pokarmowy po operacji potrzebuje czasu, aby zacząć działać. Szacuje się, że optymalny czas na powrót perystaltyki po zabiegu operacyjnym to 48-72 godziny. Po operacji mogą wystąpić też liczne dolegliwości – najczęściej pojawiają się nieprzyjemne wzdęcia, gazy, bóle brzucha oraz biegunki. Często występuje również spadek apetytu oraz tolerancji na poszczególne produkty i/lub posiłki. Wszystkie te czynniki należy wziąć pod uwagę myśląc o menu pooperacyjnym.

Rola żywienia doustego po operacji jelita cienkiego

Przyczyn operacji jelit jest wiele, dlatego dieta powinna być dostosowana jak najlepiej do stanu pacjenta. Do jego stanu zdrowia, stanu odżywienia i możliwości konsumpcji posiłków oraz ich tolerancji. W każdym przypadku należy dostarczyć w miarę możliwości odpowiednią ilość białka oraz innych składników odżywczych (tłuszczów i węglowodanów), witamin i składników mineralnych. Wartość energetyczna diety również powinna być dobrze dobrana, tak aby pacjent nie zmniejszał drastycznie swojej masy ciała po operacji.

Aktualnie zaleca się jak najszybszy powrót pacjenta do samodzielnego żywienia drogą doustną. Jeśli jest to możliwe pacjent powinien pierwszy posiłek po operacji przyjąć w ciągu doby, choć oczywiście będzie to zależne od rodzaju operacji i jej zakresu. Dlaczego jest to tak ważne? Przede wszystkim takie postępowanie zapobiega wystąpieniu niedożywienia, spadkom masy ciała (w tym masy beztłuszczowej, mięśniowej) przez co zmniejsza się ryzyko różnego rodzaju powikłań i niejednokrotnie skraca czas hospitalizacji. Jeśli pacjent z uwagi na zakres operacji lub ewentualne powikłania nie może spożywać pokarmów drogą doustną konieczne może być zastosowanie żywienia dojelitowego poprzez zgłębnik lub przetokę odżywczą.

Dieta po operacji jelita cienkiego

Rekomendowaną dietą po operacji jelita cienkiego jest dieta łatwostrawna. Podstawę diety stanowią pokarmy łatwo ulegające trawieniu, które nie obciążają w znaczny sposób przewodu pokarmowego.

Dieta łatwostrawna zakłada istotne ograniczenie lub eliminację:

  • produktów bogatych w błonnik pokarmowy (np. produkty pełnoziarniste)
  • produktów wzdymających (np. warzywa kapustne)
  • produktów ciężkostrawnych (np. produkty smażone w głębokim tłuszczu)
  • ostrych przypraw (np. papryka ostra, chilli)

Wskazane jest również ograniczenie spożycia nadmiernej ilości cukrów prostych – tych dodanych samodzielnie przez nas podczas przygotowywania posiłków (cukier, miód, syropy) oraz znajdujących się w przetworzonych produktach (słodycze, drożdżówki i inne wyroby cukiernicze, napoje słodzone). Z uwagi na upośledzoną perystaltykę po operacji ważne jest tempo spożywania posiłków (pokarmy powinny być spożywane powoli i dokładnie przeżute) oraz ich temperatura – pokarmy nie powinny być zbyt gorące ani za zimne.

Jeśli pacjent nie jest w stanie dostarczyć odpowiedniej ilości energii z uwagi na brak apetytu lub złą tolerancję pokarmów warto rozważyć wprowadzeni do diety preparatów specjalnego przeznaczenia medycznego o wystandaryzowany składzie.

Co jeść po operacji jelita cienkiego?

Dieta łatwostrawna powinna być w miarę możliwości dietą urozmaiconą – warto sięgać po różne źródła białka (mięso drobiowe, ryby), węglowodanów (różne kasze, ryż czy makarony), tłuszczów (oleje roślinne, masło) oraz różnokolorowe warzywa i owoce. Przy tym wszystkim niezwykle ważne jest jednak stosowanie odpowiednich technik kulinarnych. Optymalne jest gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez tłuszczu, ewentualnie pieczenie bez tłuszczu. Należy unikać smażenia oraz pieczenia z dodatkiem dużej ilości tłuszczu. Oczywiście tolerancja na poszczególne produkty jest kwestią bardzo indywidualną – niektóre osoby dosyć dobrze tolerują większe ilości błonnika pokarmowego z warzyw i owoców, podczas gdy dieta innych ogranicza się do kilku prostych produktów. Ważne, aby jednak dosyć dobrze odczytywać sygnały płynące z naszego organizmu – obserwować objawy po spożyciu poszczególnych produktów i/lub posiłków i zgłaszać je lekarzowi i dietetykowi.

Jakie produkty warto wybierać?

  • Niektóre warzywa: ziemniaki, marchew, buraki, dynia, kabaczek, młoda fasolka szparagowa; warzywa gotowane, z dodatkiem masła, rozdrobnione, bez zasmażek;
  • Niektóre owoce: jabłka, brzoskwinia, morela, pomarańcza, melon, banan – dojrzałe, bez skórki i pestek, przeciery owocowe;
  • Nasiona roślin strączkowych: w późniejszym etapie: rozgotowana soczewica czerwona, żółta;
  • Produkty zbożowe: pieczywo jasne, typu graham, bułki, sucharki, drobne kasze (np. jaglana, manna, kuskus, jęczmienna łamana), ryż, drobne makarony, inne kasze i płatki zbożowe w postaci rozgotowanej i przetartej.
  • Chude mięso (np. wołowina, cielęcina, królik), chudy drób bez skóry (np. kurczak, indyk), chuda wieprzowina (w ograniczonych ilościach), chude wędliny (np. polędwica)
  • Chude ryby, np. dorsz, mintaj, leszcz, morszczuk, pstrąg, sola, sandacz, flądra, tuńczyk
  • Jaja gotowane na miękko, w koszulkach, ścięte na parze w formie jajecznicy, omlet na parze.
  • Mleko i produkty mleczne (jeśli są dobrze tolerowane): mleko do 2%, mleko zsiadłe, jogurt, kefir, biały ser (chudy lub półtłusty), serek homogenizowany.
  • Tłuszcze oleje roślinne (rzepakowy, oliwa), w ograniczonych ilościach: masło, śmietana
  • Płyny: woda niegazowana, słabe napary herbat
  • Przyprawy: koperek, natka pietruszki, cynamon, wanilia.

Żywienie dojelitowe po operacji jelita cienkiego

Czasami po rozległych operacjach jelita cienkiego lub resekcji jelita żywienie drogą doustną nie jest możliwe. Wówczas konieczne jest zastosowanie żywienia dojelitowego poprzez zgłębnik lub przetokę odżywczą bezpośrednio do żołądka lub dwunastnicy. Rekomendowanym modelem żywienia, bezpiecznym dla pacjentów jest zastosowanie diet przemysłowych o wystandaryzowanym składzie zawierającym komplet niezbędnych składników odżywczych. Stosowanie miksowanych diet kuchennych, domowych nie jest aktualnie zalecane przez ekspertów.

 

PIŚMIENNICTWO

  1. Kłęk S, Kapała A. Nutritional treatment. Oncol Clin Pract 2018; 14.
  2. Brindle M, Nelson G, Lobo DN, et al. Recommendations from the ERAS® Society for standards for the development of enhanced recovery after surgery guidelines. BJS open. 2020; 4(1):157-163.
  3. Pachocka L. Nomenklatura diet [w]: Dietetyka. Żywność, żywienia w prewencji i leczeniu. (red. M. Jarosza). IŻŻ, Warszawa 2017.
  4. Weimann A, Braga M, Carli F, et al. ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery. Clin Nutr. 2017; 36(3):623-650.