Prawidłowa, zbilansowana dieta powinna dostarczać do organizmu człowieka wszystkich składników odżywczych w odpowiednich ilościach i proporcjach. Jedynym z nich są tłuszcze, obejmujące wiele związków o różnorodnej budowie i właściwościach. Wśród nich szczególne znaczenie dla pacjentów onkologicznych mają kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3 należące do niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych.

kwasy-tluszczowe-omega-3

Spis treści:

  1. Rodzaje kwasów tłuszczowych
  2. Kwasy omega-3 i omega-6
  3. Kwasy tłuszczowe omega-3 a leczenie onkologiczne
  4. Suplementacja kwasów tłuszczowych w leczeniu onkologicznym

Rodzaje kwasów tłuszczowych

Istnieje wiele podziałów kwasów tłuszczowych, uwzględniających głównie ich budowę chemiczną. Ze względu na długość łańcucha węglowego wyróżnia się kwasy krótko-, średnio-, i długołańcuchowe. Z uwagi na obecność lub brak, a także liczbę podwójnych wiązań chemicznych w cząsteczce, kwasy tłuszczowe dzielą się na:

  • nasycone,
  • jednonienasycone,
  • wielonienasycone.

Na uwagę zasługują niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), które nie mogą być syntetyzowane w organizmie człowieka i muszą być dostarczane wraz z dietą. Kwasy te są wyjątkowo istotne z punktu fizjologii żywienia.

Kwasy omega-3 i omega-6

W literaturze najczęściej opisywana jest rola i działanie kwasów omega-3 i omega-6. Kwasy tłuszczowe omega-6 to m.in. kwas linolowy czy arachidonowy, które obecne są w żywności w olejach roślinnych, m.in. kukurydzianym czy słonecznikowym, pestkach i nasionach. Kwasy tłuszczowe omega-3 to: kwas α-linolenowy (ALA), którego źródłem mogą być oleje, np. olej lniany, zielone części roślin jadalnych oraz eikozapentaenowy (EPA) i dokozaheksaenowy (DHA) obecne w tłustych rybach morskich i algach.

Pomimo iż kwasy tłuszczowe omega-3 i omega-6 wywierają odmienny wpływ na organizm człowieka, w wyniku przemian metabolicznych konkurują o te same enzymy. To oznacza, że aby uzyskać korzystny wpływ spożywania niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych, należy w codziennej diecie uwzględniać odpowiednie spożycie produktów będących źródłem zarówno kwasu linolowego, jak i α-linolenowego.

Aktualne normy żywienia dla populacji polskiej z 2020 roku zalecają spożycie kwasów omega-3 na poziomie 0,5% całkowitego zapotrzebowania energetycznego oraz kwasów omega-6 na poziomie 4% zapotrzebowania energetycznego. Z kolei wystarczające spożycie dla kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego dla osoby dorosłej powinno wynosić 250 mg/d. Taką ilość dostarcza 10 g łososia, 14 g makreli, 70 g pstrąga czy 140 g dorsza.

Kwasy tłuszczowe omega-3 a leczenie onkologiczne

Odpowiednia podaż kwasów tłuszczowych omega-3 może być istotnym czynnikiem profilaktycznym oraz wspomagającym leczenie w grupie pacjentów onkologicznych. Występowaniu chorób nowotworowych towarzyszy przewlekły stan zapalny, wynikający zarówno ze wzmożonej pracy układu odpornościowego w odpowiedzi na obecność nowotworu, jak i z samego mikrośrodowiska guza, który również ma zdolności do wytwarzania cząsteczek o działaniu prozapalnym.

Co więcej, procesy zapalne w organizmie ulegają nasileniu, w wyniku zastosowanych terapii przeciwnowotworowych (m.in. chemio- czy radioterapii). Występowanie przewlekłego stanu zapalnego wpływa na obniżenie apetytu u pacjentów onkologicznych, może powodować nudności, a także przyczynia się do zmian metabolicznych prowadzących do zwiększonego „zużycia” białek. W następstwie tych procesów u pacjentów onkologicznych dochodzi do utraty masy ciała, w tym masy mięśniowej i rozwija się niedożywienie związane z chorobą.

Kwasy tłuszczowe omega-3, jako składniki o działaniu przeciwzapalnym, mogą więc w istotny sposób wpłynąć na zmniejszenie stanu zapalnego w przebiegu choroby nowotworowej, a tym samym poprawiać stan odżywienia pacjentów onkologicznych, co może mieć korzystny wpływ na przebieg zastosowanych terapii.

Suplementacja kwasów tłuszczowych w leczeniu onkologicznym

W badaniach wykazano, że suplementacja kwasów dokozaheksaenowego oraz eikozapentaenowego wpływa na spowolnienie procesów metabolicznych, a tym samym ograniczenie utraty masy ciała, w tym przede wszystkim masy mięśniowej w przebiegu leczenia przeciwnowotworowego. Co więcej, ograniczenie utraty tkanki mięśniowej, w obrębie której dochodzi do dystrybucji m.in. leków cytostatycznych, może być związane z mniejszą toksycznością oraz lepszą odpowiedzią organizmu na zastosowane leczenie. Wpływa również na poprawę jakości życia pacjentów z niedożywieniem w przebiegu choroby nowotworowej.

Zgodnie z rekomendacjami ekspertów kwasy tłuszczowe omega-3 będące składnikiem o działaniu przeciwzapalnym mogą w istotny sposób wpłynąć na:
● zmniejszenie jadłowstrętu,
● poprawę apetytu,
● stabilizację w zakresie beztłuszczowej masy ciała u pacjentów z zaawansowaną chorobą nowotworową.

Największą korzyść z włączenia do diety kwasów tłuszczowych omega-3 mogą więc odnieść pacjenci zmagający się z nowotworami, w których przebiegu dochodzi do największej utraty masy ciała związanej z chorobą, a więc z nowotworami głowy i szyi, płuca, jelita grubego, żołądka oraz trzustki. W tych typach nowotworów objawy wyniszczenia (kacheksji nowotworowej) mogą dotyczyć nawet do 70% pacjentów. Bardzo często kacheksji towarzyszy również sarkopenia, czyli zmniejszona masa mięśniowa, dlatego bardzo ważne jest, aby już od momentu diagnozy zadbać o prawidłową dietę, dostarczającą przede wszystkim odpowiedniej ilości energii, białka, ale także pozostałych składników odżywczych, w tym kwasów tłuszczowych omega-3.

Jeśli jednak tradycyjna dieta nie jest wystarczająca i pacjent nie jest w stanie dostarczyć do organizmu wszystkich składników, które są mu potrzebne w odpowiedniej ilości i proporcji, lekarz zalecić może włączenie doustnych preparatów odżywczych, których skład został specjalnie opracowany, aby wspierać żywieniowo pacjenta.