Rana to przerwanie ciągłości powłoki skórnej, błony śluzowej lub narządów. Powstają one w wyniku urazu mechanicznego. Jednym z rodzajów ran są rany pooperacyjne, powstają one na skutek działania chirurga podczas zabiegu operacyjnego. Większość ran chirurgicznych to rany cięte, które zamknięte za pomocą szwów goją się szybko. Jak wygląda prawidłowa pielęgnacja rany pooperacyjnej?

Spis treści:

  1. Rodzaje ran
  2. Zasady pielęgnacji rany pooperacyjnej
  3. Opatrunki na rany pooperacyjne
  4. Pielęgnacja rany – nie tylko opatrunki
  5. Stan zapalny rany pooperacyjnej – co robić?

Rodzaje ran

Ze względu na czynnik zakażenia (klasyfikacja NRC- National Research Council) wyróżnia się następujące rodzaje ran:

  • rana czysta – powstaje w wyniku operacji planowych. Jest to rana zamknięta bez kontaktu z przestrzeniami, w których kolonizują się bakterie. Rany tego typu nie wymagają antybiotykoterapii, goją się szybko przez tzw. rychłozrost (inaczej gojenie pierwotne – najkorzystniejszy sposób gojenia ran),
  • rana czysta skażona – powstaje w wyniki operacji nieplanowanych. Jest to kontrolowane otworzenie jamy ciała, w której kolonizują się bakterie. W ranie może pojawiać się wysięk (płyn powstający w przebiegu zapaleń). Konieczna jest antybiotykoterapia. Rany tego typu goją się najczęściej przez rychłozrost,
  • rana skażona – to ostre zaczerwienienie, z cechami infekcji, bolesnością, podwyższoną temperaturą, bez tkanki martwiczej. Może pojawić się żółtawy nalot, który opóźnia proces gojenia. W ranie występuje charakterystyczny duży wysięk. Konieczna jest antybiotykoterapia. Gojenie następuje najczęściej przez tzw. ziarninowanie (inaczej gojenie wtórne – jest dłuższym procesem i ma miejsce wtedy, gdy z różnych powodów nie jest możliwe pierwotne gojenie rany), rzadziej przez opóźniony rychłozrost,
  • rana zakażona (brudna) – widoczne są cechy infekcji. Występuje bardzo duży wysięk najczęściej treści ropnej oraz ropienie rany. Konieczna jest antybiotykoterapia, a także zdrenowanie (odprowadzenie części płynnych na zewnątrz).

Zasady pielęgnacji rany pooperacyjnej

Niezależnie z jaką raną po operacji mamy do czynienia, każda wymaga właściwego postępowania – zwłaszcza w pierwszych dobach i tygodniach po zabiegu. Optymalna pielęgnacja rany pooperacyjnej ma zabezpieczyć ranę przed urazami mechanicznymi oraz zapewnić właściwe warunki do gojenia, a także ochronę przeciw kolonizacji bakterii. Wszystko po to, aby zapobiec powikłaniom – zakażeniu lub rozejściu się rany pooperacyjnej.

Gojenie ran jest procesem, którego czas trwania jest zależny od wielu czynników m.in. od stopnia i rozległości zniszczenia tkanek oraz od tego czy doszło do zakażenia. Prawidłowo pielęgnowana rana pooperacyjna, bez powikłań, „zamykająca się” bez zakłóceń, będzie goiła się w znacznie krótszym czasie niż rana powikłana. Jeżeli przez dłuższy czas mimo stosowanego leczenia, rana pozostaje w fazie zapalnej i nie goi się tak jak powinna, mówimy o trudno gojącej ranie.

Opatrunki na rany pooperacyjne

Odpowiednie opatrunki to podstawa właściwej pielęgnacji ran po operacjach.

Opatrywanie rany pooperacyjnej polega na założeniu jałowego opatrunku i zabezpieczeniu go przed zsunięciem. Celem tego opatrunku jest:

  • ochrona rany przed urazami
  • ochrona rany przed wniknięciem drobnoustrojów chorobotwórczych
  • unieruchomienie rany
  • absorbcja wydzieliny

Opatrunek zmieniamy tak często jak to konieczne. Zmianę opatrunku wykonujemy w celu:

  • oczyszczenie rany
  • zbadania rany (sprawdzeniu, czy nie wystąpiło zabarwienie, obrzęk, napięcie, bolesność przy ucisku)
  • zabiegów: skrócenie drenów, usunięcie drenów, szwów, klamerek
  • leczenia rany w przypadku zakażenia

Podczas zmiany opatrunku pamiętać należy o konieczności przestrzegania zasad higieny: aseptyki, antyseptyki oraz zasad czystości chirurgicznej.

Sprzęt potrzebny do zmiany opatrunku:

  • środek antyseptyczny do odkażania rany
  • gaziki sterylne
  • opatrunek sterylny, przylepiec
  • środek do odkażenia rąk

Wskazówki przy zmianie opatrunku:

  • przed zmianą opatrunku wykonaj toaletę ciała (wskazany prysznic, nie kąpiel w wannie).
  • przygotuj potrzebny sprzęt,
  • dokładnie umyj ręce wodą z mydłem, osusz czystym ręcznikiem,
  • usuń opatrunek,
  • przemyj ranę gazikiem ze środkiem antyseptycznym,
  • odczekaj aż środek wyparuje,
  • zdezynfekuj ręce,
  • naklej opatrunek z plastrem.

Pielęgnacja rany – nie tylko opatrunki

Właściwie dobrane i zmieniane opatrunki to jednak nie wszystko. W pielęgnacji rany pooperacyjnej znaczenie ma także:

  • codzienna higiena ciała

Przez kilka tygodni po zabiegu rana pooperacyjna nie powinna być intensywnie namaczana przez np. przesiadywanie w wannie. Nie oznacza to, że zabronione jest mycie się, wręcz przeciwnie: to bardzo ważna kwestia. Jednak obszar rany pooperacyjnej jest delikatny, dlatego najlepiej używać mydła hipoalergicznego, unikać zbyt ciepłej wody, uważać by strumienia wody nie kierować bezpośrednio na ranę i stosować jednorazowe ręczniki do osuszania powierzchni rany.

  • odpowiednie postępowanie z blizną

Gdy rana już się „zamknie” warto zagojone miejsce zabezpieczyć dedykowanym preparatem do pielęgnacji blizny, a także masować, aby jak najbardziej uelastycznić tkankę.

  • właściwa dieta

Zadbanie o prawidłowy stan odżywienia jest istotnym elementem opieki nad chorym z raną, szczególnie że w danym momencie jego potrzeby żywieniowe są zwiększone. Dlatego zwłaszcza w przypadku rozległych lub trudno gojących się ran konieczna jest dieta zawierająca odpowiednie ilości energii, białka oraz składniki, które wspomagają gojenie rany.

  • prawidłowy dobór aktywności fizycznej

Po operacjach, zwłaszcza rozległych i tych w obrębie jamy brzusznej, przez kilka tygodni nie wolno się mocno wysilać, dźwigać ciężarów czy uprawiać intensywnego sportu – grozi to bowiem rozejściem się rany. Nie oznacza to jednak, że korzystne jest pozostawanie w bezruchu i leżenie w łóżku – brak aktywności zwiększa ryzyko powstawania zrostów.

  • a nawet strój

warto zwrócić uwagę na te części stroju, które mają styczność z raną. Dobrze zakładać luźne odzienie, takie które nie uciska i nie obciera rany a wykonane jest z naturalnego, oddychającego materiału.

Stan zapalny rany pooperacyjnej – co robić?

Objawy zakażenia rany to przede wszystkim: ból, obrzęk, zaczerwienie, obecność wydzieliny surowiczo-ropnej lub ropnej, miejscowe podniesienie temperatury ciała.

Zakażenie miejsca operowanego dotyczy rany powstałej w następstwie cięcia chirurgicznego, która obejmuje okolicę nacięcia, ale również narząd lub przestrzeń — jamę ciała, które naruszono w trakcie zabiegu operacyjnego.

Objawami świadczącymi o wystąpieniu zakażenia miejsca operowanego jest rozejście się brzegów rany i wyciek z niej treści ropnej. Wśród objawów miejscowych zakażenia obserwuje się: ból, tkliwość w reakcji na dotyk, obrzęk, zaczerwienienie wokół rany, nadmierne ucieplenie tkanek. Uogólnione objawy zakażenia obserwuje się w postaci gorączki.

Jeżeli zaobserwujesz objawy zakażenia rany jak najszybciej zgłoś się do lekarza.