Choroba Alzheimera to schorzenie o charakterze neurodegeneracyjnym – prowadzi do powolnego zaniku struktur mózgowych oraz zaburzeń w przekazywaniu informacji między komórkami nerwowymi. Zmiany te prowadzą do stopniowej utraty wyższych funkcji poznawczych tj. pamięć i uczenie się, umiejętność liczenia, płynność mowy czy orientacja wzrokowo-przestrzenna. Chory stopniowo przestaje być samodzielny, a z czasem wymaga stałej opieki. Ryzyko wystąpienia choroby Alzheimera wzrasta z wiekiem. Najczęściej rozpoznawana jest u osób po 65. roku życia i starszych, gdyż wówczas objawy są na tyle zauważalne, że skłaniają do rozpoczęcia diagnostyki. Jednak sam proces zmian w mózgu rozpoczyna się wiele lat wcześniej.

Spis treści:

  1. Choroba Alzheimera – etapy
  2. Rokowanie w chorobie Alzheimera – ile się żyje

Choroba Alzheimera – etapy

Długość trwania poszczególnych etapów choroby zależy od wielu czynników. Sama choroba rozwija się powoli i choć ma charakter postępujący może trwać od 4 do 20 lat lub dłużej od jej rozpoznania.

Początkowo choroba Alzheimera nie daje objawów. Są one zauważalne dopiero po latach od wystąpienia pierwszych zmian w mózgu. U pacjenta obserwuje się stopniowe pogorszenie funkcjonowania tego narządu, z początku w formie zaburzeń pamięci świeżej (pamięć o wydarzeniach niedawnych), trudnościami w znalezieniu słów czy powtarzanie opowiadanych historii.

W następnych etapach choroby rozwijają się zaburzenia organizacji życia codziennego oraz zaburzenia zachowania i nastroju, w wyniku których może dochodzić także do spadku masy ciała. Objawy typowe dla choroby Alzheimera podlegają istotnej ewolucji, w dalszych jej etapach chory ma trudności z wykonywaniem podstawowych czynności życia codziennego, nie rozpoznaje znanych miejsc i osób (nawet samego siebie), dołączają się zaburzenia nastroju, lęk, drażliwość, objawy psychotyczne (urojenia, halucynacje), agresja czy pobudzenie.

Choroba Alzheimera jest schorzeniem złożonym, a jej przebieg może być różny u różnych pacjentów. Niemniej jednak, można wyodrębnić trzy stopnie zaawansowania choroby: łagodne (wczesne), średnio zaawansowane (umiarkowane) i bardzo zaawansowane (głębokie).

Czas trwania poszczególnych etapów szacuje się na:

  • 20 lat lub dłużej (często to okres przed rozpoznaniem choroby) – w łagodnym (wczesnym) stadium choroby Alzheimera;
  • 2-10 lat – w średnio zaawansowanym (umiarkowanym) stadium choroby Alzheimera;
  • 1-5 lat – bardzo zaawansowane (późne, głębokie) stadium choroby Alzheimera.

W celach diagnostycznych najczęściej stosuje się skalę GDS (Global Deterioration Scale). Wyróżnia ona 7 stopni zaawansowania choroby Alzheimera szczegółowo opisując towarzyszące im objawy.

1. Brak zaburzeń poznawczych

W pierwszym etapie choroby Alzheimera obecne są już zmiany w mózgu, jednak nie dają one objawów, które można byłoby zaobserwować: przez lekarza w badaniu klinicznym lub przez pacjenta.

2. Bardzo łagodne zaburzenia poznawcze (zapominanie)

Chory zaczyna zauważać u siebie pogorszenie pamięci. Zapomina gdzie odłożył np. klucze, ma trudności w doborze słów, w nazywaniu dobrze znanych przedmiotów czy przypomnieniu sobie imienia bliskiej osoby. Zaburzeniom może towarzyszyć niepokój. Są one jednak na tyle subtelne, że w badaniach klinicznych nie stwierdza się jeszcze obiektywnych zaburzeń pamięci.

3. Łagodne zaburzenia poznawcze (wczesny stan dezorientacji)

Pierwsze stadium, w którym zaburzenia pracy mózgu są zauważalne zarówno w badaniach klinicznych, jak i przez samego chorego czy przez bliskich. Może dochodzić do sytuacji takich jak: zgubienie się chorego w nowym miejscu, słabsze wykonywanie obowiązków zawodowych, odkładanie przedmiotów w niewłaściwe miejsca, trudność w zapamiętaniu nowych informacji np. imion nowo poznanych osób czy treści dopiero co przeczytanego fragmentu książki. Chory zaczyna mieć trudności w skupieniu uwagi oraz odnalezieniu się w sytuacjach towarzyskich. Powyższe objawy sprawiają, że częściej może on odczuwać lęk oraz zdarza się, że zaczyna wypierać zaburzenia. Szacuje się, że ten etap choroby może trwać ok. 7 lat.

4. Umiarkowane zaburzenia poznawcze (późny stan dezorientacji)

Zaburzenia pamięci są wyraźne, chory ma problem z przyswajaniem informacji dotyczących bieżących wydarzeń, a także z przypominaniem sobie momentów z osobistej historii. Ma trudność z wykonywaniem złożonych zadań np. zarządzaniem finansami lub podróżowaniem. Umiarkowane zaburzenia poznawcze trwają przeważnie ok. 2 lat. 

5. Średnio głębokie zaburzenia poznawcze (wczesna faza otępienia)

Chory pamięta jeszcze wiele ważnych aspektów dotyczących swojego życia i rodziny, ale miewa już poważne problemy z przypominaniem sobie istotnych informacji np. dobrze znanego adresu, numeru telefonu czy nazwiska bliskiej osoby. Wymaga pomocy w wykonywaniu codziennych czynności, takich jak ubieranie się (odpowiednio do okazji, pogody) oraz przygotowywanie i spożywanie posiłków. Czas trwania tego stadium to przeważnie ok. 2 lata.

6. Głębokie zaburzenia poznawcze (pośrednia faza otępienia)

Na tym etapie chory jest w pełni uzależniony od opiekuna. Potrzebuje pomocy w codziennym funkcjonowaniu oraz podróżowaniu. Traci rozeznanie w bieżących wydarzeniach, nie orientuje się w czasie (np. dniu tygodnia, roku kalendarzowym) i przestrzeni (nie rozpoznaje miejsc). Zdarza się, że nie rozpoznaje bliskich osób. Dochodzi do zmian osobowości, pojawiają się zaburzenia emocjonalne, urojenia, a także zachowania, których chory wcześniej nie przejawiał np. agresja lub apatia. Ten etap choroby Alzheimera trwa przeważnie ok. 3 lat, po czym następuje znaczne pogorszenie.

7. Bardzo głębokie zaburzenia poznawcze (późna faza otępienia)

Występują objawy świadczące o uogólnionym uszkodzeniu kory mózgowej. Chory traci zdolność mówienia (od kilku słów po pojedyncze dźwięki), a stopniowo również poruszania się. Wymaga całodobowej opieki, w tym również pomocy w myciu się i karmieniu.

Każdy z etapów choroby Alzheimera może trwać od kilku miesięcy do nawet kilku lat. Jest to zależne m.in. od występowania obciążenia genetycznego, obecności czynników ryzyka tj. nadwaga czy nadciśnienie, zaburzenia składu mikrobioty. Kluczowe znaczenie w hamowaniu postępów w chorobie Alzheimera ma stosowanie leków i metod terapeutycznych. Wczesne rozpoznanie choroby Alzheimera daje możliwość zastosowania leczenia, które opóźnia postępowanie choroby. Istotne są również: regularna aktywność fizyczna i umysłowa, dbanie o prawidłowe odżywienie, a także wspieranie chorego za pomocą żywności specjalnego przeznaczenia medycznego, takiej jak preparat Souvenaid. Zawiera on opatentowaną mieszaninę Fortasyn Connect. Preparat wspiera proces tworzenia nowych połączeń nerwowych w mózgu (synaps), co może przyczynić się do zwolnienia pogarszania pamięci na wczesnym etapie choroby Alzheimera.

 

Rokowanie w chorobie Alzheimera – ile się żyje

Postępowanie choroby jest stopniowe i nieuniknione. Z biegiem czasu uszkodzeniu podlegają różne obszary mózgu, co powoduje zaburzenie kolejnych funkcji organizmu, stopniowo zajmując cały obszar kory mózgowej. Rozprzestrzenianie zmian odbywa się w sposób niemożliwy do przewidzenia, dlatego trudno dokładnie wskazać tempo postępowania choroby Alzheimera i długość trwania poszczególnych jej etapów. Średnia długość życia osoby z chorobą Alzheimera wynosi ok. 8 lat, ale są także pacjenci, którzy od momentu diagnozy żyją przez 20 lat lub dłużej. Kluczowe jest wczesne rozpoznanie schorzenia oraz podjęcie działań wspomagających chorego możliwie jak najwcześniej.