Udar mózgu według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, ang. World Health Organisation) wciąż jest trzecią na świecie przyczyną zgonów i najczęstszą przyczyną niepełnosprawności u ludzi dorosłych. Roczna zapadalność na świecie wynosi 15 milionów i wzrasta wraz z wiekiem. W Polsce zachorowalność na udar mózgu wynosi mniej więcej 150 osób na 100 tysięcy mieszkańców oraz jest jedną z najczęstszych wymienianych przyczyn śmierci, tuż obok chorób nowotworowych i zawału serca. Jakie są charakterystyczne objawy udaru mózgu?

Spis treści:

  1. Pierwsze objawy udaru mózgu
  2. Nietypowe objawy udaru mózgu
  3. Postępowanie diagnostyczne przy podejrzeniu udaru mózgu
  4. Jak zapobiec wystąpieniu udaru mózgu?

Udar mózgu jest to zespół objawów o nagłym początku, wywołany zaburzeniami krążenia mózgowego, i jest stanem bezpośrednio zagrażającym życiu. Pod względem etiologii dzielimy je na udar niedokrwienny i krwotoczny. Udar niedokrwienny mózgu stanowi około 85% wszystkich przypadków i powodowany jest z reguły: upośledzeniem przepływu w wyniku zaburzeń hemodynamicznych (np. zawału) i upośledzeniem przepływu w mózgu wywołanego zwężeniem bądź zamknięciem światła tętnicy mózgowej albo doprowadzającej krew do mózgu. Natomiast udar krwotoczny występuje w około 15% przypadków, a występuje na skutek pęknięcia naczynia mózgowego powodując jednocześnie wynaczynienie (wylew) krwi w obrębie tkanki mózgowej

Pierwsze objawy udaru mózgu

Udary niedokrwienne mózgu najczęściej występują bez objawów poprzedzających i pojawiają się w godzinach wczesnoporannych albo nocnych. Najczęstszymi objawami niedokrwiennego udaru mózgu są:

  • zaburzenie mowy – mowa staje się niewyraźna i trudna do zrozumienia,
  • osłabienie mięśni twarzy, np. opadnięcie kącika ust po jednej stronie twarzy, opadnięcie powieki,
  • niedowład/porażenie ręki, nogi lub obydwu kończyn po tej samej stronie ciała – pacjent ma trudności w poruszaniu kończyną, nie może wykonać żadnego ruchu,
  • a także towarzyszy mu uczucie drętwienia połowy ciała albo jakiegoś obszaru
  • w obrębie jednej połowy ciała,
  • zaburzenia połykania – trudności w połykaniu, pacjent może się krztusić w czasie jedzenia,
  • zaburzenia albo utrata przytomności – rozległy udar może przyczynić się do tego, że osoba staje się senna, mówi nieskładnie, trudno go rozbudzić, nie wie gdzie się znajduje, co się z nim dzieje lub całkowicie traci przytomność,
  • zaburzenia widzenia – ograniczenie pola widzenia, podwójne widzenie albo całkowita utrata widzenia (najczęściej w jednym oku),
  • zaburzenia równowagi i koordynacji ruchów – ruchy pacjenta nagle stają się niezgrabne, upuszcza przedmioty, ma trudności w ubieraniu się, potyka się,
  • zaburzenia zachowania,
  • zaburzenia słuchowe,
  • zawroty głowy, wymioty i nudności przy próbie pionizacji ciała,
  • nagły, bardzo silny ból głowy.

Objawy wyżej wymienione mogą się nasilać, a w odstępstwie kilku albo kilkunastu godzin, częściowo bądź całkowicie zniknąć, po czym ponownie się nasilać.

udar-mozgu-objawy

Każdy pacjent z podejrzeniem udaru niedokrwiennego mózgu powinien być w jak najkrótszym czasie przetransportowany do szpitala, w którym znajduje się oddział udarowy. Żeby zapewnić szybki transport oraz właściwe postępowanie wszystkie przypadki podejrzenia tej choroby powinny być zgłaszane telefonicznie do centrum powiadomienia ratunkowego bez obowiązku wcześniejszej konsultacji lekarskiej.

Nietypowe objawy udaru mózgu

Warto również zwrócić uwagę, na to, że kobiety mogą mieć wyjątkowe objawy. Mogą one również wystąpić nagle i obejmują:

  • omdlenie
  • ogólna słabość
  • duszność
  • osłabienie lub brak reakcji na bodźce
  • nagła zmiana zachowania
  • podrażnienie
  • halucynacje
  • nudności lub wymioty
  • ból
  • drgawki
  • czkawka

Postępowanie diagnostyczne przy podejrzeniu udaru mózgu

Do zadań lekarza albo ratownika zespołu wyjazdowego ratownictwa medycznego należy m.in. zebranie potrzebnego i niezbędnego do podejmowania dalszych decyzji terapeutycznych wywiadu od pacjenta bądź jego rodziny, które obejmują:

  • możliwe najdokładniejsze ustalenie czasu zachorowania,
  • ustalenie schorzeń współistniejących,
  • ustalenie, jakie leki przyjmuje pacjent,
  • zapisanie telefonicznego numeru kontaktowego rodziny pacjenta, opiekuna lub świadka zachorowania,
  • ustalenie, czy w okresie ostatnich trzech miesięcy miały miejsce zabiegi chirurgiczne i/albo poważne urazy ciała.

Są to bardzo ważne informacje dla personelu medycznego, dlatego warto je przygotować i przekazać ze szczegółami.

W momencie rozpoznania udaru niedokrwiennego mózgu podstawowe znaczenie ma stwierdzenie objawów uszkodzenia mózgu oraz prawdopodobnej przyczynie naczyniowej, a także ustalenie początku zachorowania i potwierdzenie nagłego wystąpienia objawów.

Jak zapobiec wystąpieniu udaru mózgu?

W profilaktyce udaru niedokrwiennego mózgu wyróżnia się: profilaktykę pierwotną i profilaktykę wtórną.

Zmniejszenie ryzyka wystąpienia pierwszego epizodu udaru niedokrwiennego mózgu, dzięki redukcji czynników to najważniejszy cel profilaktyki pierwotnej udaru niedokrwiennego mózgu. Osiągnąć to można poprzez oddziaływanie na tzw. modyfikowalne czynniki ryzyka, które można zmienić poprzez zmianę stylu życia oraz za pomocą działań medycznych. Profilaktyka pierwotna w udarze niedokrwiennym mózgu powinna dotyczyć:

  • regularnej kontroli ciśnienia tętniczego (całodobowe monitorowanie ciśnienie tętniczego krwi, w celu wykrycia zaburzeń dobowego rytmu zmienności ciśnienia lub nadciśnienia utajonego) i leczenie nadciśnienia tętniczego (wartości graniczne: 140/90 mmHg, u osób chorujących na cukrzycę: 130/80 mmHg),
  • zmiana stylu życia: zaprzestanie palenia tytoniu, ograniczenie spożywania alkoholu i regularny wysiłek fizyczny, zdrowy sposób odżywiania
  • normalizacja masy ciała,
  • leczenie zaburzeń gospodarki węglowodanowej (stosowanie się do zasad diety cukrzycowej, zmniejszenie masy ciała),
  • leczenie chirurgiczne,
  • profilaktyka przeciwzakrzepowa u osób z zaburzeniami układu krzepnięcia, migotaniem przedsionków i z wadami serca,
  • terapia hipolipemizująca (statyny) (redukcja stężenia cholesterolu całkowitego poniżej 5 mmol/l = 193 mg/dl), zaś przy współistnieniu powyżej 2 czynników ryzyka redukcja stężenia frakcji LDL poniżej 135 mg/dl),
  • zaprzestanie stosowania doustnych środków antykoncepcyjnych u kobiet chorych na nadciśnienie tętnicze, cukrzycę, palących papierosy i cierpiących z powodu migren.

Profilaktyka wtórna dotyczy pacjentów, u których wystąpił już udar niedokrwienny mózgu i ma ona na celu zmniejszenie ryzyka ponownego udaru mózgu. Do działań profilaktyki wtórnej w udarze niedokrwiennym mózgu wymienia się:

  • modyfikację czynników ryzyka,
  • modyfikację stylu życia,
  • leczenie chirurgiczne zmian miażdżycowych w tętnicach,
  • leczenie farmakologiczne przeciwpłytkowe, przeciwzakrzepowe.

Profilaktyka udarów niedokrwiennych mózgu jest także związana ze stylem życia. Profilaktyka pierwotna ma na celu zmniejszyć ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego mózgu. Prewencję wtórną stosujemy w zależności od patomechanizmu udaru i jest niezbędna u ludzi po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu. Uważa się, że prawidłowa profilaktyka może zmniejszyć ryzyko kolejnego udaru nawet o kilkadziesiąt procent.