Udar niedokrwienny to zespół objawów wywołanych przez nagłe zaburzenie funkcjonowania mózgu spowodowane nieprawidłowym krążeniem mózgowym. Część komórek tego narządu ulega uszkodzeniu, ponieważ nie dopływa do nich krew transportująca m. in. tlen i glukozę, czyli składniki niezbędne do prawidłowego działania neuronów (komórek mózgowych). Uszkodzenie mózgu wywołuje różne objawy takie jak osłabienie, brak czucia po jednej stronie ciała, niedowład w kończynach i wykrzywienie twarzy. Niektóre z nich mogą mieć wpływ na stan odżywienia chorego z udarem.

Żywienie przy udarze mózgu

Spis treści:

  1. W jaki sposób komponować posiłki?
  2. Żywienie dojelitowe
  3. Preparaty odżywcze pomogą w żywieniu chorego po udarze

Pacjenci, którzy przebyli udar niedokrwienny mózgu stanowią grupę pacjentów wyjątkowo narażonych na niedożywienie z uwagi na:

  • zaburzenia połykania (tzw. dysfagia),
  • hipermetabolizm – czyli zwiększone zużywanie energii przez organizm, zwłaszcza w fazie zdrowienia oraz zwiększony rozpad białek budujących mięśnie,
  • niechęć pacjentów do jedzenia, brak apetytu (jadłowstręt),
  • zaburzenia poruszania się, niemożność samodzielnego przygotowania posiłków a nawet ich spożywania,
  • depresję, niechęć do podejmowania wysiłku,
  • złą higiena jamy ustnej, choroby przyzębia, problemy z żuciem pokarmu.

PONAD 30% PACJENTÓW PO UDARZE MOŻE BYĆ NIEDOŻYWIONYCH!

Badania wykazują, że u około 1/3 pacjentów w dwa tygodnie po przebytym udarze stwierdza się cechy niedożywienia. Wiadomo jednocześnie, że niedożywienie istotnie zwiększa ryzyko występowania powikłań po udarze, takich jak na przykład infekcje i odleżyny. Utrata masy mięśniowej utrudnia podjęcie skutecznej rehabilitacji i przedłuża czas pobytu chorego w szpitalu. Niedobór białka i energii wpływa też bardzo niekorzystnie na proces zdrowienia tkanek mózgu po udarze. Niedożywienie zmniejsza szanse na odzyskanie sprawności po udarze, zwiększa też ryzyko zgonu.

Jak odżywić organizm chorego po udarze?

Żywienie u chorego po udarze może być prowadzone na kilka sposobów. Podstawowym, najbardziej korzystnym dla chorego, jest żywienie doustne. Kluczowa jest odpowiednia kompozycja diety. W okresie po udarze należy zapewnić choremu właściwą podaż energii oraz składników odżywczych, takich jak białko, węglowodany, składniki mineralne, witaminy.

Jaka dieta po udarze mózgu?

Zapotrzebowanie na białko w fazie przewlekłej po udarze wynosi 1,1-2 g/kg/dobę, jest więc znacznie wyższe od standardowego zapotrzebowania osoby dorosłej wynoszącego 0,8 g/kg masy ciała. Każdy posiłek chorego po udarze powinien zawierać produkty wysokobiałkowe. Zapotrzebowanie na wodę to 30-40 ml/kg mc/dobę. Oznacza to, że średnio chory powinien wypijać około 1,5-2 litrów płynów. Trzeba pamiętać, że osoby starsze często nie odczuwają pragnienia i nie chcą pić, więc należy aktywnie zachęcać je do przyjmowania płynów.

Koniecznie trzeba pamiętać też o dostatecznej podaży błonnika pokarmowego – ok. 45 g/dobę. Odpowiednie spożycie błonnika i płynów pozwala zapobiegać zaparciom, które mogą stanowić bardzo duży problem u starszych, unieruchomionych osób.

W jaki sposób komponować posiłki?

Jeśli chory może jeść, powinien otrzymywać 5-6 posiłków w ciągu doby. Posiłki powinny były mniejsze, ale podawane częściej: co 3-3,5 godziny. Osoby mające trudność z posługiwaniem się sztućcami mogą wymagać pomocy w spożywaniu posiłków.

Posiłki powinny zawierać wysokiej jakości produkty białkowe: chude mięso, nabiał, ryby, a także dużą ilość warzyw i owoców. Produkty mleczne powinny być zawarte w każdym posiłku, gdyż stanowią źródło białka, wapnia i witaminy D3. Należy unikać produktów ciężkostrawnych (groch, fasola, kapusta), należy ograniczyć pokarmy smażone na rzecz duszonych, pieczonych lub gotowanych na parze.

Dieta powinna zawierać duże ilości witaminy C, E i beta karotenu, będących tzw. przeciwutleniaczami, które są bardzo potrzebne po udarze. Głównym źródłem witaminy C i beta karotenu są owoce i warzywa, witamina E obecna jest w olejach roślinnych (zwłaszcza rzepakowym i z orzechów włoskich), orzechach i awokado. Oleje i tłuste ryby stanowią źródło nienasyconych kwasów tłuszczowych, które wspomagają pracę układu nerwowego, i również są bardzo korzystne po udarze.

Należy spożywać produkty pełnoziarniste (pieczywo, kasze, ryż) z uwagi na zawarty w nich błonnik oraz witaminy z grupy B, wspomagające pracę układu nerwowego oraz poprawiające pracę serca. Witamin z grupy B (głównie kwasu foliowego) dostarczają też zielone warzywa, zleca się codzienne spożywania porcji sałaty.

Żywienie dojelitowe

W przypadku zaburzeń połykania, gdy istnieje ryzyko zachłyśnięcia się, chory może mieć założony zgłębnik do żołądka, przez który podawane może być pożywienie w postaci półpłynnej. Zgłębnik nosowo-żołądkowy może być stosowany przez okres do 6 tygodni, po tym czasie korzystniejsze może być wytworzenie tzw. przetoki odżywczej (PEG) – otworu do żołądka umożliwiającego podawanie pokarmu do żołądka z ominięciem konieczności połykania.

W przypadku konieczności prowadzenia żywienia przez zgłębnik (dojelitowego) gotowe diety półpłynne (np. z serii Nutrison), poza wygodą stosowania, dają gwarancję właściwego zaspokojenia potrzeb organizmu chorego.

Preparaty odżywcze pomogą w żywieniu chorego po udarze

Niekiedy jednak trudno jest przygotować samemu dobrze zbilansowaną dietę, zawierającą wszystkie niezbędne składniki w odpowiednich proporcjach. Dlatego warto w żywieniu chorych po udarze wykorzystać gotowe preparaty odżywcze, które mogą być stosowane jako dodatek do normalnych posiłków, stanowiąc uzupełnienie kaloryczne i białkowe (np. Cubitan lub Nutridrink można podawać do picia pomiędzy posiłkami). Jednocześnie stosowanie dodatkowego wsparcia żywieniowego w postaci preparatów odżywczych może wspomóc proces rehabilitacji po udarze i bezpośrednio wpłynąć na jakość życia chorego.