Czy warto sięgać po żywienie medyczne na każdym etapie leczenia?

W trakcie leczenia nowotworu chory stawia czoła wielu przeciwnościom. Są to m.in. trudności w przyjmowaniu posiłków i związana z nimi utrata masy ciała. Z pomocą przychodzi żywienie medyczne, czyli specjalistyczne preparaty odżywcze, dostarczające do organizmu chorego niezbędne składniki w łatwej do przyjęcia formie. Żywienie medyczne wspiera chorego na nowotwór w trakcie leczenia, ale ma zastosowanie także przed rozpoczęciem terapii oraz podczas rekonwalescencji. Z poniższego artykułu dowiesz się, dlaczego warto stosować je na każdym etapie leczenia.

Spis treści:

1. Dieta dla pacjenta onkologicznego przed leczeniem
2. Dieta przy nowotworze – szanse i zagrożenia dla pacjenta onkologicznego
3. Kiedy warto wprowadzić żywienie medyczne?
4. Korzyści płynące z żywienia medycznego

Dieta dla pacjenta onkologicznego przed leczeniem

Po rozpoznaniu choroby nowotworowej lekarz prowadzący ustala z pacjentem plan terapii onkologicznej i terminy kolejnych wizyt. Czas pomiędzy nimi warto wykorzystać na przygotowanie się do leczenia: poszerzenie wiedzy o chorobie i przebiegu kuracji oraz wzmocnienie psychologiczne. Dobrze również zadbać o organizm, a w szczególności o prawidłowe odżywienie. Terapie onkologiczne przeważnie są intensywne i obciążające, nierzadko w ich trakcie występują skutki uboczne. Chemioterapia może wywoływać wymioty i biegunki, a radioterapia – uszkadzać sąsiadujące z nowotworem tkanki. Po zakończeniu leczenia organizm musi się zregenerować, dlatego warto przygotować się wcześniej i zrobić „zapasy” dostarczając energii oraz budulca w postaci białka, oraz pozostałych składników odżywczych. U odpowiednio odżywionych pacjentów obserwuje się szybsze gojenie ran oraz mniejszą ilość powikłań, skróceniu ulega także pobyt w szpitalu.

Często (nie jest to jednak wyznacznik) jednym z pierwszych objawów choroby nowotworowej jest chudnięcie. Utrata masy ciała, zwłaszcza gwałtowna (duży ubytek kilogramów w krótkim czasie), jest sygnałem alarmującym. Może świadczyć o niedożywieniu lub jego rozwoju, co z kolei może mieć przełożenie na efekty leczenia, a nawet powodzenie terapii.

Ryzyko wystąpienia powikłań zwiększa się o 20% u pacjentów onkologicznych, u których przed rozpoczęciem leczenia zaobserwowano 10% ubytek masy ciała. W przypadku chorych odpowiednio odżywionych to ryzyko wynosi 5%.

U wszystkich pacjentów onkologicznych zagrożonych rozwojem niedożywienia lub niedożywionych konieczne jest podjęcie interwencji żywieniowej. Jednym ze sposobów jest modyfikacja posiłków: zwiększenie ich kaloryczności i wzbogacenie o białko, uzupełnienie diety o specjalistyczne preparaty odżywcze, a czasem – gdy wcześniejsze działania nie przynoszą oczekiwanych rezultatów – są niewystarczające lub niemożliwe do zastosowania, wdrożenie wyłącznego żywienia medycznego.

Każdy pacjent onkologiczny powinien dbać o dietę, nie tylko ten, który chudnie. Obecność nowotworu zwiększa zapotrzebowanie organizmu na białko i energię, dlatego dieta każdego chorego powinna być dostosowana do aktualnych potrzeb jego organizmu.

Dieta przy nowotworze – szanse i zagrożenia dla pacjenta onkologicznego

Przez potrzeby żywieniowe pacjentów onkologicznych należy rozumieć również konieczność modyfikacji ich diety z powodu występujących dolegliwości, które mogą utrudniać spożywanie tradycyjnych posiłków.

W trakcie choroby nowotworowej chorzy poddawani są intensywnemu leczeniu, które może nieść ze sobą szereg działań niepożądanych, np. wymiotów, biegunek, nudności, zaburzeń smaku i zapachu, braku apetytu, podrażnienia przewodu pokarmowego. Niektórzy pacjenci miewają trudności z przyjmowaniem posiłków ze względu na lokalizację nowotworu, np. gdy guz zlokalizowany jest w przełyku, chory może mieć problem z przełykaniem kęsów (dysfagia). Zdarza się także, że za zmniejszone spożycie posiłków odpowiada pogorszenie stanu psychicznego pacjenta: słabe morale, brak apetytu, a czasem nawet jadłowstręt.

Długotrwały niedobór składników odżywczych prowadzi do rozwoju niedożywienia, a stan ten ma niekorzystny wpływ na przebieg leczenia onkologicznego. Mimo to zdarza się dość często: u 30-85% chorych na nowotwory występują objawy niedożywienia bądź wyniszczenia (najczęściej dotyczą nowotworów w stadium uogólnienia, czyli wtedy, gdy przerzuty mogą powstawać w odległych narządach).

Możliwe konsekwencje niedożywienia:

• zwiększona ilość powikłań,
• konieczność skrócenia czasu leczenia lub odroczenia go w czasie, zmniejszenia dawek leków chemioterapeutycznych, albo całkowite zaprzestanie leczenia,
• mniej korzystne rokowania,
• dłuższy pobyt w szpitalu i wyższe koszty leczenia.

Troska o właściwy sposób odżywiania jest ważna również w czasie trwania terapii onkologicznej, ponieważ pomaga zapobiegać wystąpieniu wyżej wymienionych konsekwencji.

Prawidłowy stanu odżywienia pacjenta pozwala na wykorzystanie w pełni możliwości terapeutycznych  – przejście całej zaplanowanej terapii onkologicznej w optymalnym czasie, co przekłada się na lepsze rokowania i możliwy szybszy powrót do zdrowia.

Kiedy warto wprowadzić żywienie medyczne?

Żywienie medyczne jest metodą wspomagania leczenia onkologicznego. Gdy istnieją ku temu przesłanki, powinno zostać wprowadzone najszybciej jak to możliwe. Przychodzi z pomocą, gdy:

• pacjent jest niedożywiony lub jest w stanie kacheksji (wyniszczenia nowotworowego),
• chory nie jest w stanie spożywać takiej ilości pokarmu, która pokryłaby jego aktualne zapotrzebowanie na białko i energię,
• pacjent ma trudności w połykaniu (dysfagię),
• choremu dokuczają zaburzenia smaku i zapachu,
• u pacjenta występuje brak apetytu lub jadłowstręt,
• chory utracił 5-10% masy ciała (nieplanowanie) w ciągu 6 miesięcy i istnieje prawdopodobieństwo niedożywienia,
• spożywana przez chorego dieta jest niepełnowartościowa i wymaga uzupełnienia w składniki odżywcze,
• pacjent nie może przyjmować pokarmów doustnie lub drogą przewodu pokarmowego i potrzebne jest wdrożenie żywienia dojelitowego, lub pozajelitowego.

Należy pamiętać, że zapotrzebowanie na składniki odżywcze oraz stan odżywienia chorego i jego potrzeby żywieniowe zmieniają się na poszczególnych etapach terapii. W związku z tym, konieczność zastosowania u danego pacjenta żywienia medycznego może wystąpić w każdej chwili, nawet jeżeli nie było takiej potrzeby na początku leczenia. Dlatego ważne jest obserwowanie chorego – tego, jak się odżywia i ile zjada oraz regularne ocenianie jego stanu odżywienia.

Korzyści płynące z żywienia medycznego

Stosowanie specjalistycznych preparatów odżywczych może przynieść korzyści na każdym etapie terapii onkologicznej: przed rozpoczęciem leczenia, w trakcie chemioterapii i radioterapii, po zabiegach operacyjnych, a także podczas rekonwalescencji. Żywienie medyczne powinno być integralną częścią leczenia onkologicznego, dla uzyskania jak najlepszych efektów.

Możliwe korzyści wynikające z odpowiedniego odżywienia organizmu chorego dzięki zastosowaniu żywienia medycznego

Bibliografia:

1. Grzymisławski M., Dietetyka kliniczna, Warszawa 2019.

2. Kapała A., Dieta w chorobie nowotworowej, Warszawa 2018.

3. Kłęk S., Jankowski M., Kruszewski W. J. et al. Clinical nutrition in oncology: Polish recommendations. “Oncol Clin Pract” 2015, 11, s. 172–188.

4. Kłęk S et al. Standardy żywienia dojelitowego i pozajelitowego. “Kraków 2019.