Rola i znaczenie witaminy D w chorobie nowotworowej
Witamina D to ważny dla organizmu składnik, który spełnia wiele różnych funkcji m.in. jest niezbędna do rozwoju i utrzymania zdrowych kości, prawidłowej pracy układu odpornościowego, pracy mięśni czy pracy układu nerwowego. Niestety niedobory witaminy D są bardzo powszechne w polskim społeczeństwie, a szczególną grupą ryzyka niedoboru tej witaminy są właśnie pacjenci z chorobą nowotworową.
Spis treści:
Witamina D – dlaczego jest tak istotna?
Witamina D odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu organizmu człowieka, jest związkiem steroidowym, który występuje w dwóch formach – ergokalcyferol, który znajduje się głównie w roślinach i grzybach oraz cholekalcyferol, którego synteza zachodzi w organizmach zwierzęcych pod wpływem promieniowania UV. Dawniej uważano, że witamina D wpływa wyłącznie na prawidłowy rozwój układu kostnego u dzieci, obecnie wiadome jest, że odgrywa ona rolę również w metabolizmie tkanek i narządów pozakostnych. Wyodrębniono dwa najważniejsze kierunki działań witaminy D:
- klasyczne (udział w regulacji gospodarki wapniowo-fosforanowej),
- nieklasyczne (zwane plejotropowymi – wpływające na funkcjonowanie całego organizmu).
Niedobory witaminy D
Niskie stężenie witaminy D w organizmie człowieka związane jest z częstszym występowaniem chorób autoimmunologicznych, nowotworowych i zakaźnych. Wyniki różnych badań wskazują na związek witaminy D z występowaniem niektórych nowotworów, takich jak: rak sutka, gruczołu krokowego, jelita grubego, czerniak skóry.
Mogłoby się wydawać, że niedobory witaminy D nie powinny występować zbyt często w populacji polskiej z uwagi na powszechność jej występowania w wielu suplementach czy lekach. Niestety wykazano, że niedobory witaminy D są zjawiskiem powszechnym, a pacjenci onkologiczni to ta grupa, która jest obarczona szczególnym ryzykiem niedoboru tej witaminy. Może być to związane z niskim spożywaniem produktów bogatych w witaminę D i niewystarczającą ekspozycją na promieniowanie słoneczne.
Badania pokazują, że w populacji europejskiej nawet odpowiednia synteza skórna witaminy D w okresie letnim wymaga dodatkowej suplementacji w okresie zimowym. Z uwagi na zdolność jej magazynowania w organizmie, witamina D może być z powodzeniem suplementowana co drugi dzień.
Zgodnie z najnowszymi standardami opracowanymi przez EFSA (Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności) i IOM (Instytut Medycyny) w Stanach Zjednoczonych, bezpieczna dawka witaminy D, jaką można suplementować nie powinna przekraczać 4000 jm/dobę. Jednak w przypadku zaburzeń wchłaniania i otyłości dawka może być zwiększona do 10 000 jm/dobę.
Optymalne stężenie witaminy D w surowicy krwi powinno wynosić pomiędzy 30-50 ng/ml. Jest to poziom, który zapewnia odpowiednią mineralizację kości, co przekłada się na zmniejszenie ryzyka upadków, a tym samym złamań, zdrowe i mocne zęby, obniża ryzyko wystąpienia takich nowotworów jak: rak prostaty, piersi, jajnika, okrężnicy.
Przy stężeniu witaminy D3 poniżej 20 ng/ml, mogą występować takie objawy jak:
- krzywica u dzieci,
- osteomalacja u dorosłych,
- bóle kostne i mięśniowe,
- apatia,
- senność,
- przygnębienie,
- zwiększone ryzyko złamań,
- niskie stężenie wapnia lub wtórna nadczynność przytarczyc,
- brak apetytu,
- zaburzenia smaku,
- zaburzenia widzenia.
Nadmiar witaminy D może pojawić się na skutek przyjmowania zbyt dużej jej ilości w formie suplementu lub leku. Ekspozycja na słońce oraz podaż witaminy D z dietą są bezpieczne. Przedawkowanie witaminy D może skutkować m.in. wystąpieniem hiperkalcemii (duże stężenie wapnia we krwi). Nadmiar wapnia we krwi może z kolei powodować takie dolegliwości jak: nudności, wymioty, brak apetytu, uczucie nadmiernego pragnienia, częstsze i zwiększone oddawanie moczu, nadmierna potliwość, biegunkę lub zaparcia, świąd skóry, bóle głowy, nadmierne rozdrażnienie oraz nadpobudliwość, powiększenie wątroby i śledziony, nadmierne odkładanie się wapnia w narządach wewnętrznych, a także naczyniach krwionośnych, niewydolność nerek.
Witamina D a choroby nowotworowe
Uważa się, że witamina D w połączeniu z innymi lekami przeciwnowotworowymi może mieć istotne znaczenie w leczeniu chorób nowotworowych. Jednak, aby móc potwierdzić taką tezę potrzeba więcej, dobrze zaplanowanych badań klinicznych. Wyjaśnienie wpływu witaminy D na rozwój chorób onkologicznych oraz lepsze zrozumienie tych mechanizmów może w przyszłości spowodować zmiany schematów leczenia nowotworów, w których obserwuje się pozytywny wpływ działania tej witaminy.
Coraz więcej danych wskazuje, że niedobory witaminy D mogą zwiększać ryzyko wystąpienia nowotworów, a przede wszystkim raka jelita grubego. Wykazano, że spadek stężenia witaminy D w surowicy znacznie zwiększa ryzyko rozwoju raka jelita grubego i związany jest ze zmniejszoną przeżywalnością. Okazuje się, że niedobór tej witaminy może mieć wpływ na zwiększenie ryzyka wystąpienia oraz progresji raka piersi, wykazano także jej wpływ na zmniejszenie śmiertelności z powodu tego nowotworu.
Wyniki badań pokazują, że prawidłowe stężenie witaminy D u kobiet przed menopauzą wiąże się ze zmniejszoną częstością występowania raka piersi. Badania epidemiologiczne przeprowadzone wśród ludzi wykazały związek pomiędzy krótszym czasem ekspozycji na słońce oraz ze zmniejszonym stężeniem witaminy D we krwi a zwiększoną częstością występowania nowotworów, szczególnie raka piersi i raka jelita grubego.
Pozytywne działanie witaminy D3 zaobserwowano także w leczeniu raka prostaty, jednak nie jest do końca wyjaśnione, czy dotychczas przeprowadzone badania i ich wyniki można przełożyć na strategie możliwe do wykorzystania w profilaktyce. Wykazano, że wzrost stężenia witaminy D3 w surowicy krwi obwodowej ma istotny wpływ na zmniejszenie ryzyka występowania pierwotnych nowotworów wątroby.
Pozytywny wpływ witaminy D na organizm człowieka oraz zapobieganie wielu chorobom stanowi ważny argument potwierdzający konieczność edukacji pacjentów i zwiększania ich świadomości w zakresie regularnego przyjmowania witaminy D. Konieczne jest również oznaczanie witaminy D w surowicy krwi, tak aby po konsultacji z lekarzem lub dietetykiem, przyjmować odpowiednią jej dawkę w celu wyrównania ewentualnych niedoborów.
