“Nie czuję smaku tego dania” – to słowa, które można usłyszeć z ust pacjentów onkologicznych. Zmiany w odczuwaniu smaku i zapachu potraw to dolegliwości często przez nich zgłaszane. Bywają na tyle intensywne, że pacjenci mają problem ze spożywaniem posiłków i tracą apetyt. Jakie są przyczyny tego, że zmysł smaku u chorych z nowotworem może nie pracować prawidłowo?

Zaburzenia smaku u pacjentów onkologicznych – z czego wynikają?‎

Spis treści:

  1. Zaburzenia smaku jako skutek uboczny leczenia onkologicznego
  2. Przyczyny zaburzeń smaku (dysgeuzji)
  3. Zmiany w odczuwaniu smaku i zapachu jako działania niepożądane chemioterapii i radioterapii
  4. Jak długo trwają zaburzenia smaku w chorobie nowotworowej?

Zaburzenia smaku jako skutek uboczny leczenia onkologicznego

Zdarza się, że pacjenci już po zakończonym leczeniu albo jeszcze w jego trakcie – chemioterapii lub radioterapii – zgłaszają, że nie czują smaku potraw lub, że posiłki nie smakują, tak jak wcześniej. Często drażniący bywa także zapach pokarmu. Gdy posiłek nie pachnie i nie smakuje jak zazwyczaj, zjedzenie całej porcji może stanowić wyzwanie. Chory traci apetyt, a dla pacjenta onkologicznego optymalne odżywianie jest bardzo ważne. Potrzebuje on więcej energii i białka niż przed chorobą. Unikanie posiłków może prowadzić do spadku masy ciała i rozwoju niedożywienia, a to z kolei może powodować pogorszenie ogólnego stanu zdrowia oraz rokowań pacjenta.

Przyczyny zaburzeń smaku (dysgeuzji)

Powyższe zaburzenia mogą wystąpić jako efekt działań niepożądanych terapii onkologicznych: chemioterapii i radioterapii.

Podczas naświetlania (radioterapii) okolic głowy oraz szyi niekiedy dochodzi do uszkodzenia delikatnych błon śluzowych wyścielających jamę ustną, w tym również znajdujących się na języku kubków smakowych odpowiedzialnych za odczuwanie smaków.

Także chemioterapia, mimo iż dobierana jest indywidualnie do rodzaju nowotworu i stanu zdrowia chorego, może działać na zdrowe komórki organizmu, co może powodować występowanie działań niepożądanych. Leki cytotoksyczne, czyli przeciwnowotworowe działają na szybko rosnące komórki w organizmie: głównie komórki rakowe, ale też m. in.  mieszki włosowe, komórki nabłonka jelitowego oraz kubki smakowe prowadząc do ich uszkodzenia. Dlatego u pacjenta onkologicznego mogą występować objawy, takie jak wymioty, nudności czy biegunka. Nierzadko pojawiają się również zaburzenia smaku oraz zapachu. 

Zmiany w odczuwaniu smaku i zapachu jako działania niepożądane chemioterapii i radioterapii

Zaburzenia smaku i zapachu w trakcie chemio- lub radioterapii mogą występować nawet u 70% chorych na raka[1]. Najczęściej pacjenci zgłaszają:

  • brak odczuwania smaku potraw,
  • niechęć do niektórych pokarmów,
  • odczuwanie tylko intensywnych smaków,
  • niechęć do produktów wcześniej lubianych i na odwrót (zmianę preferencji smakowych),
  • metaliczny posmak w ustach (samoistnie lub po posiłku),
  • gorzki posmak w ustach,
  • uczucie suchości w jamie ustnej,
  • mdlący smak,
  • zmiany w obrębie śluzówki jamy ustnej,
  • zmiany w odczuwaniu zapachów.

U każdego chorego zaburzenia smaku są kwestią indywidualną, odczuwaną z różnym stopniem nasilenia. Zdarza się, że takie wrażenia są wywoływane przez konkretne artykuły spożywcze. Przykładowo, często produkty pochodzenia zwierzęcego odbierane są jako metaliczne w smaku. 

Jak długo trwają zaburzenia smaku w chorobie nowotworowej?

Powyższe objawy mogą wystąpić już następnego dnia po rozpoczęciu leczenia i zazwyczaj ustępują po 6-8 tygodniach. Po tym czasie następuje regeneracja kubków smakowych. Warto pamiętać o tym, że gdy pacjent z powodu wspomnianych zaburzeń długo przyjmuje małe ilości pokarmu,  wzrasta ryzyko pojawienia się niedożywienia. Dlatego warto podjąć działania, aby potrawy dla chorych na raka miały intensywniejszy smak i zapach, a także formę łatwą do przyjęcia np. półpłynną lub płynną.

Poznaj sposoby radzenia sobie z zaburzeniami smaku i zapachu podczas leczenia onkologicznego.

Bibliografia:

  1. Brisbois et al. Characterization of Chemosensory Alterations in Advanced Cancer Reveals Specific Chemosensory Phenotypes Impacting Dietary Intake and Quality of Life. Journal of Pain and Symptom Management Volume 41, Issue 4, April 2011, 673-683.

  2. Kozarzewska M., Daszkiewicz M., Olczak-Kowalczyk D. Zmiany patologiczne w jamie ustnej u pacjentów poddanych terapii przeciwnowotworowej. Borgis – Nowa Stomatologia 3/2009, s. 59-63.

  3. Spotten et al. Subjective and objective taste and smell changes in cancer. Annals of Oncology 28: 969–984, 2017.

 

[1] Spotten et al. Subjective and objective taste and smell changes in cancer. Annals of Oncology 28: 969–984, 2017