Rola białka w chorobie nowotworowej

Dieta w chorobie nowotworowej powinna być zbilansowana i pełnowartościowa, czyli dostarczać do organizmu energię oraz wszystkie niezbędne składniki: białka, węglowodany, witaminy i minerały. Szczególnie ważna jest właściwa podaż białka, gdyż zapotrzebowanie na ten składnik u pacjentów onkologicznych wzrasta niemal dwukrotnie. Dlaczego chory na raka potrzebuje więcej białka?

Spis treści:

1. Funkcje białka w organizmie chorych na raka
2. Zapotrzebowanie na białko w diecie nowotworowej
3. Rola białka w diecie chorych na raka
4. Przyczyny niedoboru białka w organizmie chorego na nowotwór
5. Jak radzić sobie z niedoborem białka?

Funkcje białka w organizmie chorych na raka

Białka (inaczej proteiny) są podstawowym budulcem naszych mięśni, narządów, enzymów oraz hormonów. Dzięki białkom możliwy jest wzrost i rozwój organizmu, odgrywają kluczową rolę w prawidłowym przebiegu procesów przemiany materii w organizmie – biorą udział w regulowaniu ciśnienia krwi oraz utrzymaniu równowagi kwasowo-zasadowej, w oddychaniu, gojeniu ran, pełnią rolę nośnika niektórych witamin i składników mineralnych. Odpowiadają także za odporność.

Wbrew krążącym opiniom, że białko odżywia raka i należy go unikać w diecie, składnik ten jest kluczowy w procesie leczenia i rekonwalescencji. Dotyczy to większości chorych, a tych z nowotworem szczególnie, gdyż ich zapotrzebowanie na proteiny wzrasta prawie dwukrotnie.

Zapotrzebowanie na białko w diecie nowotworowej

Ze względu na tak różnorodne funkcje, białka są stale zużywane przez nasz organizm, a nie są magazynowane, w związku z czym muszą być ciągle dostarczane z pożywieniem. Ilość przyjmowanego białka powinna być zgodna z zapotrzebowaniem zmieniającym się wraz z wiekiem, masą ciała, a przede wszystkim ze stanem zdrowia.

Nowotwór produkuje szereg substancji, które oddziałują na organizm chorego, między innymi taką, która powoduje rozpad białek. Dodatkowo, u chorego na raka układ odpornościowy pracuje z większą intensywnością niż u osoby zdrowej. Jednocześnie ciągle naprawiane są uszkodzone komórki, w trakcie czego zużywany jest budulec (białko). Z tych m. in. powodów potrzebna jest stała, zwiększona dostawa tego składnika.

Każdego dnia dorosły, zdrowy człowiek powinien przyjmować  od  0,8 – 1,0  g białka/kg masy ciała. Chory na nowotwór  potrzebuje go 1,2-2,0 g/kg masy ciała, czyli nawet dwa razy więcej. Oznacza to, że pacjent onkologiczny powinien szczególnie dbać i zwracać uwagę na podaż odpowiedniej ilości tego składnika w codziennej diecie.

Rola białka w diecie chorych na raka

Dostarczenie do organizmu białka jest szczególnie ważne w przypadku chorób nowotworowych. Jest

to bardzo istotny składnik w trakcie terapii i rekonwalescencji.

Właściwy poziom białka w diecie pacjentów onkologicznych:

• pomaga odbudować tkanki,
• wzmacnia odporność,
• przyśpiesza gojenie ran,
• może wpływać na poprawę samopoczucia.

Przyczyny niedoboru białka w organizmie chorego na nowotwór

Brak apetytu, nudności, osłabienie, zaburzenia smaku oraz zapachu mogą z różną częstotliwością występować w czasie trwania i leczenia choroby nowotworowej. W części przypadków również lokalizacja nowotworu utrudnia lub czasem uniemożliwia przełykanie. To wszystko sprawia, że spożywanie odpowiednich ilości standardowych posiłków przez chorych może  być utrudnione.

Gdy pacjent zjada mniej niż potrzebuje jego organizm, mogą wystąpić u niego niedobory pokarmowe. Ryzyko jest większe, ponieważ chory na raka potrzebuje prawie dwukrotnie więcej białka niż osoba zdrowa. Z tego powodu powinien szczególnie dbać o spożywanie pełnowartościowych posiłków zawierających odpowiednią ilość tego składnika.

Jak radzić sobie z niedoborem białka?

Chcąc zapobiec niedoborowi białka, trzeba zadbać o to, aby w codziennych posiłkach znalazły się produkty spożywcze będące jego dobrym źródłem.

Każde białko zbudowane jest z aminokwasów. O jego wartości odżywczej decyduje jego struktura, czyli to, z jakich aminokwasów się składa. W skład większości organizmów żywych wchodzi 20 aminokwasów. Możemy podzielić je na 3 grupy:

• egzogenne (niezbędne), których organizm ludzki nie może sam wyprodukować i muszą zostać dostarczone z pożywieniem. Jest ich 8, są to: lizyna, metionina, leucyna, izoleucyna, walina, tryptofan, treonina, fenyloalanina,
• półegzogenne (warunkowo niezbędne) mogą powstać w organizmie człowieka po przekształceniu aminokwasów niezbędnych. Są nimi: arginina, cysteina, glutamina, glicyna, prolina, tyrozyna i histydyna,
• endogenne (nie niezbędne) – są syntetyzowane w ciele człowieka: alanina, kwas asparaginowy, asparagina, kwas glutaminowy oraz seryna.

W składzie białka pełnowartościowego znajdują się wszystkie aminokwasy egzogenne, czyli niezbędne dla organizmu ludzkiego. W diecie pacjenta onkologicznego powinno być go jak najwięcej.

Tabela 1. Źródła aminokwasów egzogennych w pożywieniu (opracowanie własne na podstawie Ciborowska H., Rudnicka A.: Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014 ).

Źródłem pełnowartościowego białka są: jaja kurze (białko wzorcowe*), mięso, drób oraz ryby, a także mleko, sery i produkty mleczne.

W zbożach i produktach zbożowych oraz warzywach znajdują się białka niepełnowartościowe, jednak ich zawartość w diecie pacjenta onkologicznego również jest bardzo ważna. Są one dobrym źródłem aminokwasów endogennych, węglowodanów, błonnika oraz witamin i minerałów.

Tabela 2. Zawartość białka w wybranych produktach spożywczych (opracowanie własne na podstawie Kunachowicz H., Nadolna I.. Wartość odżywcza produktów spożywczych i potraw. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2005).

* uznane przez Komitet Ekspertów Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) oraz Organizacji Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) jako zawierające komplet aminokwasów egzogennych w ilościach i proporcjach zbliżonych do zapotrzebowania organizmu człowieka. Służy jako punkt odniesienia (wzorzec) przy ocenie wartości odżywczej białek w produktach spożywczych. Dla dorosłych osób białkiem wzorcowym jest białko jaja kurzego, a dla niemowląt białko mleka kobiecego.

Przy zwiększonym zapotrzebowaniu na białko i energię,  konieczne jest często dodatkowe źródło ich podaży. Warto wtedy spożywać wysokobiałkowe specjalistyczne preparaty odżywcze, takie jak Nutridrink Protein, które w swym składzie  zawierają również węglowodany, tłuszcze, a także witaminy i minerały. Zostały one opracowane, aby wspomóc żywienie pacjentów onkologicznych. Produkty te należy stosować pod nadzorem lekarza.

Nutridrink Protein 125 mi to żywność specjalnego przeznaczenia medycznego do postępowania dietetycznego w niedożywieniu związanym z chorobą. Stosować pod nadzorem lekarza.

Bibliografia:

1. Bańkowski E. Biochemia. Podręcznik dla studentów uczelni medycznych. Wyd. II. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 2009.

2. Ciborowska H., Rudnicka A. Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2014, s.92-118.

3. Kłęk S., Jankowski M., Kruszewski WJ et al. Clinical nutrition in oncology: Polish recommendations. Oncol Clin Pract 2015; 11: 172–188.

4. Kunachowicz H., Nadolna I., Przygoda B., Iwanow K. Baza danych „Tabele wartości odżywczej produktów spożywczych i potraw” Wydanie III rozszerzone i uaktualnione, Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2005.