Odleżyny powstają w wyniku zaburzeń fizjologicznych w organizmie i pod wpływem negatywnych czynników zewnętrznych. Ze względu na częstość występowania to problem nie tylko medyczny, ale także społeczny. Grupą najbardziej narażoną na ich występowanie są osoby starsze i przewlekle chore, z zaawansowaną chorobą nowotworową lub unieruchomione. Ich skutkiem może być wiele dolegliwości – ból, wysięk, infekcje przyranne czy ogólnoustrojowe – dlatego konieczna jest odpowiednia interwencja na jak najwcześniejszym etapie, szybkie podjęcie odpowiednich działań przyspieszających gojenie ran i właściwa opieka nad osobą z odleżynami.

odlezyny-domowe-sposoby

Spis treści:

  1. Odleżyny – klasyfikacja, rozpoznanie    
  2. Profilaktyka odleżyn
  3. Dlaczego odleżyny się nie goją? Jak temu przeciwdziałać?
  4. Odleżyny: leczenie

Odleżyny – klasyfikacja, rozpoznanie    

Priorytetowym działaniem powinno być wczesne wykrywanie pacjentów z grup ryzyka i jak najszybsze podejmowanie działań profilaktycznych.

Jak rozpoznać odleżynę? Według towarzystwa NPIAP wyróżniamy 4-stopniową:

  1. Stopień pierwszy – nieuszkodzona skóra z ograniczonym obszarem nieblednącego rumienia,
  2. Stopień drugi – częściowa utrata grubości skóry właściwej o wyglądzie płytkiego otwartego owrzodzenia z czerwonoróżowym dnem,
  3. Stopień trzeci – pełna utrata grubości tkanki skórnej,
  4. Stopień czwarty – pełna utarta grubości tkanek z odsłonięciem ścięgien mięśni i kości.

Profilaktyka odleżyn

Każdy rumień na skórze wymaga uwagi – może on świadczyć o powstającej odleżynie. Monitorowanie stanu pacjenta jest kluczowe – to pierwszy domowy sposób na odleżyny.

Działania profilaktyczne u chorych z ryzykiem wystąpienia odleżyny i chorych z raną odleżynową to:

  • minimalizacja wpływu sił mechanicznych: zmiana pozycji ciała, stosowanie materaców przeciwodleżynowych,
  • pielęgnacja skóry: codzienna toaleta skóry z użyciem ciepłej wody i delikatnych środków myjących, osuszanie miękkim ręcznikiem, nawilżanie i zmiękczanie skóry,
  • ochrona skóry przed szkodliwym działaniem moczu i kału,
  • częsta zmiana bielizny osobistej i pościelowej,
  • optymalizacja (aby proces gojenia mógł przebiegać prawidłowo organizm musi otrzymywać odpowiednią ilość energii i składników odżywczych, w tym białka),
  • odpowiednie nawodnienie (wpływa na stan skóry i jej odporność na uszkodzenia),
  • wyrównanie zaburzeń metabolicznych i ogólnoustrojowych, kontrola bólu,
  • dobór przez specjalistę (należy używać tylko opatrunków specjalistycznych, dobranych do typu oraz rozległości rany – opatrunki domowej roboty są nie tylko nieskuteczne, co spowolni proces leczenia, ale też mogą prowadzić do zakażeń).

 

Dlaczego odleżyny się nie goją? Jak temu przeciwdziałać?

Gojenie ran odleżynowych to proces bardzo złożony, który może trwać latami. Zależy on od wielu czynników stymulujących bądź zaburzających proces gojenia rany. Należą do nich:

  • wiek. Starzenie się i związane z nim ograniczenia w samoopiece zwiększają ryzyko wystąpienia destrukcji tkanek. Z wiekiem zaburzona zostaje funkcja ochronna i regeneracyjna naskórka. Procesy gojenia są spowolnione bądź zakłócone przez choroby współistniejącej bardzo często przez niedożywienie. Dlatego, zwłaszcza w przypadku osób starszych, zadaniem rodziny i opiekunów jest codzienne upewnianie się, czy nie dochodzi do powstawania odleżyn i odpowiednia interwencja. Dowiedz się więcej o opiece nad osobą z odleżynami
  • zaburzenia stymulacji nerwowo–mięśniowej (niedowłady, porażenia). Odleżyny powstałe na podłożu zaburzeń neurologicznych goją się dłużej. Tacy pacjenci też są w grupie szczególnego ryzyka powstawania odleżyn, dlatego należy im poświęcić szczególną uwagę w tej kwestii.
  • ból. Nieprzyjemne przeżycie zmysłowe i emocjonalne może utrudniać zmianę opatrunku bądź proces oczyszczania rany. Jako opiekun, warto skonsultować ze specjalistą – lekarzem i pielęgniarką – odpowiednią metodą uśmierzania bólu.
  • niedokrwienie. Powoduje niedotlenienie i niedożywienie tkanek oraz gromadzenie się produktów przemiany materii, co zaburza proces gojenia. Dlatego konieczne jest zmienianie pozycji pacjenta co 2 godziny – w ten sposób ograniczamy ryzyko zbyt długiego ucisku w jednym miejscu, a w konsekwencji niedotlenienia prowadzącego do odleżyn. Bezruch nigdy nie jest wskazany, warto ustawić budzik, aby pamiętać o regularności.
  • niedożywienie. Nieodpowiednie spożycie składników odżywczych (zwłaszcza niska podaż białka) i nieprawidłowy stan odżywienia przedłużają proces gojenia ran. Podczas choroby pacjenci często tracą apetyt i jedzą mniej niż zwykle. Zdarza się również, że stosowana przez nich dotychczas dieta nie jest odpowiednia dla osoby chorej – obecność rany zwiększa zapotrzebowanie na składniki odżywcze. Jednym ze sposobów uzupełnienia jadłospisu osoby chorej w potrzebne jej składniki odżywcze jest zalecane przez lekarza żywienie medyczne np. Nutridrink Skin Repair, żywność specjalnego przeznaczenia medycznego, która służy do postępowania dietetycznego w przypadku odleżyn i innych trudno gojących ran.
  • otyłość. Zwiększa ryzyko powstawania wielu chorób np. cukrzycy, których występowanie zaburza proces leczenia ran. Utrzymanie prawidłowej masy ciała działa korzystnie na funkcjonowanie organizmu, jednak ważne, by przede wszystkim dbać o dostarczenie właściwych ilości składników odżywczych i zapobieganie niedożywieniu.
  • odciążenie. Stosowanie powierzchni zmniejszających nacisk i rozłożenie ciężaru ciała są bardzo ważne w leczeniu odleżyn, ponieważ poprawiają i stymulują ukrwienie uszkodzonej tkanki. Pomocny będzie np. odpowiednio dobrany materac przeciwodleżynowy.
  • metody oczyszczania rany. Należy dążyć do jak najszybszego oczyszczania rany, aby eliminować tkanki martwe oraz stymulować odbudowę tkanek. W tym celu warto skonsultować się za specjalistą leczenia ran – lekarzem i pielęgniarką, którzy dobiorą odpowiedni sposób postępowania.
  • infekcja w ranie. Konsultacja ze specjalistą pomoże także w odpowiedniej higienie rany i zapobieganiu infekcjom. Występowanie bakterii w ranie powoduje rozwój zakażenia i zakłóca proces gojenia, nie należy stosować metod dezynfekcyjnych na własną rękę, bez konsultacji.
  • leki. Stosowanie leków takich jak cytostatyki, immunosupresyjne oraz kortykosterydy spowalnia proces gojenia, dlatego ważne, by omówić ze specjalistą leczenia ran wszystkie podawane leki.

Odleżyny: leczenie

Należą do nich:

  • terapia kontrolowanym podciśnieniem
  • biologiczny debridement
  • ozonoterapia
  • elektrostymulacje
  • hiperbaria tlenowa
  • magnetoterapia
  • ultradźwięki
  • fototerapia

Większość tych metod może być stosowana tylko w warunkach szpitalnych.

Proces gojenia ran odleżynowych jest długotrwały i trudny. Wymaga jednoczesnego podejmowania działań leczniczych, pielęgnacyjnych, rehabilitacyjnych, wsparcia żywieniowego i psychologicznego Głównymi celami działań u chorego z odleżynami są:  wygojenie ran, ograniczenie ich dalszego rozwoju, zmniejszenie cierpienia i poprawa komfortu życia pacjenta. Osiągnięcie tych celów jest możliwe tylko dzięki współpracy wielu specjalistów, z wykorzystaniem aktualnej wiedzy, materiałów i środków. Wobec powyższych informacji można stwierdzić, że stosowanie tylko domowych sposobów leczenia ran odleżynowych nie może przynieść oczekiwanych efektów.

Jak powinna wyglądać dieta przy odleżynach dowiesz się z artykułu: Żywienie przy odleżynach.