Rozwój cywilizacji niesie ze sobą wiele dobrodziejstw, ale niestety może wpływać też negatywnie na zdrowie człowieka. Nowoczesny styl życia staje się przyczyną wielu chorób cywilizacyjnych, których leczenie staje się długotrwałe i kosztowne. Tak też jest z leczeniem ran trudno gojących inaczej zwanymi przewlekłymi, które są wyzwaniem dla współczesnej medycyny. Obserwuje się wzrost występowania ran przewlekłych oraz utrudnione gojenie ran pooperacyjnych.

Spis treści:

  1. Co wpływa na proces gojenia?
  2. Dlaczego czasami rany pooperacyjne gorzej się goją?
  3. Profilaktyka zakażenia rany
  4. Jak postępować z niegojącą raną?
  5. Rola żywienia w procesie gojenia ran
  6. Gojenie ran – wieloczynnikowy proces

Co wpływa na proces gojenia?

Proces gojenia ran ma charakter dynamiczny i zależy od wielu kwestii. Istnieją grupy czynników, których występowanie może zakłócić lub uniemożliwić prawidłowe ich gojenie. Czynniki negatywnie wpływające na leczenie ran przewlekłych możemy podzielić na ogólnoustrojowe oraz miejscowe.
Do czynników ogólnoustrojowych zaliczamy:
● starzenie się społeczeństwa,
● nieprawidłowy stan odżywienia,
● występowanie chorób przewlekłych,
● stosowane leki,
● upośledzenie przepływu krwi przez tkanki (np. w przypadku owrzodzeń żylnych i tętniczych goleni, owrzodzeń w przebiegu zespołu stopy cukrzycowej),
● palenie tytoniu.
Do czynników miejscowych zaliczamy:
● przewlekle utrzymujący się proces zapalny, infekcje,
● długotrwałe zaburzenia przepływu krwi i utlenowania tkanek (np. w przypadku odleżyn),
● ciała obce,
● uraz mechaniczny,
● lokalny ucisk.

Dlaczego czasami rany pooperacyjne gorzej się goją?

Jednym z najczęstszych powikłań rany u pacjentów operowanych jest zakażenie miejsca operowanego. Ryzyko powstania zakażenia miejsca operowanego zależy też od wielu czynników. Możemy je podzielić na przedoperacyjne (ogólny stan pacjenta), śródoperacyjne (szpitalne) i pooperacyjne (związane z pielęgnacją rany i procesem rekonwalescencji).
Do czynników przedoperacyjnych związanych z pacjentem zaliczamy:
● wiek pacjenta (ryzyko wzrasta u pacjentów powyżej 65 r.ż.),
● choroby przewlekłe (cukrzyca, nowotwory, stan obniżonej odporności),
● nosicielstwo,
● palenie tytoniu,
● niewłaściwy stan odżywienia pacjenta.
Czynniki związane ze środowiskiem szpitalnym to:
● niedokładna dekontaminacja łóżka,
● sale wielołóżkowe,
● brak izolacji pacjentów zakażonych,
● przestarzały i niesprawny sprzęt,
● nieprawidłowości w zakresie sprzątania i utylizacji odpadów.
Czynniki okołooperacyjne to także:
● niezastosowanie środka antyseptycznego do przedoperacyjnej kąpieli,
● mikrouszkodzenie skóry powstałe w wyniku usuwania owłosienia z miejsca operowanego maszynką z żyletką,
● niewystarczająca dezynfekcja skóry,
● nieprawidłowa procedura chirurgicznego mycia rąk,
● zła wentylacja sali operacyjnej,
● nieprawidłowa sterylizacja sprzętu medycznego,
● nieprawidłowa antybiotykoterapia okołooperacyjna,
● zastosowana technika operacyjna,
● niezastosowanie zasad prawidłowego żywienia w okresie okołooperacyjnym, np. niepotrzebne głodzenie przed i po zabiegu.
Do czynników pooperacyjnych zaliczamy przede wszystkim pozostawienie drenów w ranie, niezadbanie o prawidłowe żywienie w czasie rekonwalescencji oraz złą pielęgnację rany operacyjnej.

Profilaktyka zakażenia rany

Zakażenie miejsca operowanego jest jednym z najczęstszych powikłań u pacjentów operowanych, dlatego bardzo ważne jest stosowanie profilaktyki tych zakażeń. Znaczna część odpowiedzialności spoczywa na personelu medycznym, m.in. prawidłowe przygotowanie pacjenta do operacji, przygotowanie skóry rąk zespołu operacyjnego, okołooperacyjna antybiotykoterapia, postępowanie aseptyczne, pooperacyjna opieka, monitorowanie zakażeń. Jednak to w gestii pacjenta jest właściwa pielęgnacja rany po operacji – kluczowe jest dokładne stosowanie się do przekazanych wytycznych.

Jak postępować z niegojącą raną?

Podstawą procesu terapeutycznego jest właściwe opracowanie i leczenie miejscowe rany, m.in. przyjmowanie właściwych leków oraz stosowanie specjalistycznych opatrunków.
Nie można jednak koncentrować się tylko na ranie. Należy zwrócić uwagę na sprawność pacjenta, poziom jego odżywienia i mobilności. Aktywność fizyczna jest bardzo istotnym czynnikiem wpływającym na stan zdrowia. Niedobór ruchu negatywnie wpływa na przepływ krwi przez tkanki, co prowadzi do zaburzenia funkcji poszczególnych układów, a także wielu powikłań. Zaliczamy do nich: zakrzepice żył głębokich, zapalenie płuc, odleżyny, niewydolność układu krążenia i oddechową.

U chorych unieruchomionych istnieje ryzyko pojawienia się odleżyn. Wszystkie przedstawione powyżej stany wpływają negatywnie na proces gojenia ran. Ważne jest więc zapobieganie następstwom unieruchomienia — rolę tą spełniają ćwiczenia fizyczne. Ich zakres i dawkowanie powinno być dobierane indywidualnie, ale żaden pacjent, nawet leżący, nie powinien pozostawać bez ruchu.

Rola żywienia w procesie gojenia ran

Nie możemy zapominać o wpływie żywienia na organizm człowieka. Zapotrzebowanie na energię zależne jest od płci, wieku, aktywności fizycznej oraz w sytuacji choroby od stanu klinicznego – w tym od występowania rany i jej wielkości. W przypadku ran przewlekłych proces gojenia w znacznym stopniu zależy od stanu odżywienia i prawidłowego dostarczania składników odżywczych do rany.
Węglowodany są podstawowym źródłem energii. W stanach chorobowych zapotrzebowanie na energię wzrasta. Tak dzieje się u chorych z ranami przewlekłymi, ponieważ występuje nasilony metabolizm. Kwasy tłuszczowe biorą udział w syntezie nowych komórek oraz działają przeciwzapalnie, dlatego ich niedobór może opóźniać proces gojenia ran.
Białka jako element budulcowy wszystkich komórek, tkanek i wielu związków mają podstawowe znaczenie w powstawaniu i procesie leczenia ran. Niedobór białek powoduje zmniejszenie ich podaży w ranie, co niekorzystnie wpływa na czynniki odpowiedzialne za proces gojenia. Ponadto ich deficyt powoduje obniżenie odporności co także negatywnie wpływa na gojenie. Głównym białkiem syntetyzowanym podczas leczenia ran jest kolagen, który wpływa na wytrzymałość rany na rozciąganie, a w przypadku, gdy pacjent nie dostarcza sobie właściwych ilości białka, powoduje to zahamowanie syntezy kolagenu.
Witaminy również są niezbędne w procesie gojenia, zwłaszcza A, B, C, E i K oraz składniki mineralne, szczególnie cynk, żelazo, mangan, miedź i selen. Także woda odgrywa bardzo istotną rolę w leczeniu ran — skóra odwodniona jest bardziej narażona na uszkodzenia. Odwodnienie zmniejsza wydajność krwi, osłabia dopływ tlenu i substancji odżywczych do rany. Natomiast nadmiar wody prowadzi do obrzęków, które mogą zmniejszać dostęp składników odżywczych do rany.
Innymi słowy — prawidłowe żywienie musi odpowiadać w optymalny sposób zapotrzebowaniu na energie i składniki odżywcze, a w przypadku wystąpienia rany potrzeby są znacznie wyższe. Kiedy ich zaspokojenie nie jest możliwe za pomocą tradycyjnej diety – warto skonsultować z lekarzem wprowadzenie doustnych preparatów odżywczych ze składem dostosowanym do potrzeb pacjenta z trudno gojąca raną np. Nutridrink Skin Repair.

Gojenie ran – wieloczynnikowy proces

Jak wynika z powyższych informacji, na proces gojenia ran wpływ ma wiele czynników. Pamiętać należy o tym, że leczenie ran jest procesem dynamicznym, wymagającym wielodyscyplinarnego podejścia i aby odnieść sukces, potrzebna jest współpraca wielu specjalistów i często duża samodyscyplina pacjenta. Nie możemy zapominać o konieczności leczenia chorób współistniejących tj. cukrzyca, zaburzenia ukrwienia, które mają ogromny wpływ na przebieg procesu gojenia ran.