Jeżeli podopieczny odmawia spożywania posiłków, wcale nie musi to oznaczać, że nie jest głodny. Problem nieadekwatnego spożywania pokarmów w stosunku do zapotrzebowania u osób po udarze mózgu jest dużo bardziej złożony. Może wynikać z braku samodzielności, może być również efektem pogorszonego samopoczucia, a często także niewłaściwie skomponowanej diety – nieprzystosowanej dla osoby po wspomnianym zaburzeniu. Dowiedz się, jak powinien wyglądać jadłospis po udarze mózgu, aby zachęcić swojego podopiecznego do spożywania posiłków.

Spis treści:

  1. Odmawianie posiłków po udarze mózgu jako efekt braku samodzielności
  2. Brak apetytu jako efekt depresji, obniżonego nastroju
  3. Dieta po udarze mózgu
  4. Co podawać po udarze mózgu?

Odmawianie posiłków po udarze mózgu jako efekt braku samodzielności

Pacjent po udarze mózgu, na skutek doznanych zaburzeń poznawczych, przeważnie musi uczyć się pewnych, często podstawowych czynności na nowo. Proces rehabilitacji pomaga choremu wrócić do sprawności w zakresie, w którym jest to możliwe. Jednak w większości przypadków jest to proces długotrwały. Przez kilka miesięcy, a czasem dłużej pacjent po udarze mózgu może mieć trudności z wykonywaniem czynności, takich jak: mówienie, poruszanie się oraz posługiwanie sztućcami, a także prawidłowe gryzienie czy żucie. Może to przekładać się na jego stan odżywienia.

Zaburzenia pamięci i osłabione zdolności manualne uniemożliwiają własnoręczne przygotowanie np. śniadania czy obiadu. Natomiast brak możliwości samodzielnego spożycia posiłku wiąże się z koniecznością pomocy członków rodziny lub opiekuna. Dla osoby do tej pory aktywnej i samowystarczalnej takie zmiany są przeważnie bardzo trudne – bywają krępujące, a nawet frustrujące. Konieczność karmienia przez innych może być dla pacjentów po udarze mózgu powodem rezygnacji z posiłków.

Kolejną barierą bywa komunikacja. Zaburzenia funkcji językowych dotyczą ok. 1/3 osób po udarze mózgu. Mogą one powodować problem zarówno w wypowiadaniu się, jak i rozumieniu mowy innych, przez co utrudniają choremu porozumienie się z bliskimi czy opiekunem. Może mieć on trudność z opisaniem co chciałby zjeść i odpowiedzeniem na pytania, takie jak: czy czuje się głodny, czy dany posiłek mu smakuje, czy nie jest za gorący lub za rzadki itp. Brak możliwości decydowania w kwestii posiłków również bywa powodem rezygnacji z nich.

Należy wspomnieć, że jednym z częstszych powikłań poudarowych jest dysfagia (zaburzenia połykania). Dotyczy 65-78% pacjentów w ostrej fazie udaru mózgu, u część z nich utrzymuje się także w fazie przewlekłej. Zaburzenia połykania wymagają specjalnego przygotowania posiłków, a niekiedy specjalistycznego żywienia medycznego. Dysfagia dotyczy zwłaszcza połykania płynów. Zdarza się, że chory z łagodną dysfagią w trosce o bliskich nie chce robić im kłopotu i nie przyznaje się, że połykanie posiłków sprawia mu trudność, jest bolesne czy niekomfortowe. Woli zrezygnować z jedzenia. Dlatego pacjenci z zaburzeniami połykania są znacznie bardziej narażeni na ryzyko odwodnienia oraz niedożywienia.

Brak apetytu jako efekt depresji, obniżonego nastroju

Niechęć do jedzenia bywa także objawem zaburzeń o podłożu psychicznym. Nagła zmiana stanu zdrowia, a przede wszystkim nagłe pogorszenie jakości życia i brak możliwości funkcjonowania jak do tej pory to przeważnie bardzo duże obciążenie dla zdrowia psychicznego pacjenta po udarze mózgu. Chory musi zaadaptować się do nowych, zmienionych warunków funkcjonowania, co nie zawsze jest łatwe. Gorszy stan psychiczny może objawiać się między innymi brakiem apetytu oraz odmawianiem zjadania posiłków.

Odmawiania posiłków przez osobę po udarze mózgu nie należy ignorować. Niedożywienie może znacznie pogorszyć rokowania chorego, obniżyć efektywność rehabilitacji, a tym samym ograniczyć możliwość poprawy stanu zdrowia.

Dieta po udarze mózgu

Chorzy po udarze mózgu przeważnie wymagają zmian w sposobie odżywiania. Często wynika to z powikłań poudarowych np. wspomnianej wcześniej dysfagii i wiąże się z koniecznością wprowadzenia modyfikacji w jadłospisie lub (przy ciężkich zaburzeniach połykania) skorzystania ze wsparcia w formie żywienia medycznego.

Dieta pacjenta po udarze mózgu powinna bazować na zasadach prawidłowego żywienia. Dostarczać niezbędnych składników w ilościach pokrywających jego zapotrzebowanie z uwzględnieniem większego zapotrzebowania na białko oraz energię.

Ze względu na to, że większość chorych po udarze mózgu to osoby powyżej 65 roku życia, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że występują także inne schorzenia dietozależne np. nadciśnienie tętnicze lub cukrzyca, wymagające uwzględnienia w planowanym jadłospisie.

Czego nie wolno jeść po udarze mózgu

Kluczową kwestią jest dopasowanie konsystencji posiłków do możliwości połykania chorego. U pacjentów po udarze mózgu z rozpoznaną dysfagią rezygnuje się z płynów i pokarmów zbyt rozcieńczonych, gdyż stwarza to ryzyko aspiracji, czyli przedostawania się pokarmów/płynów do dróg oddechowych i rozwoju powikłań. Im poważniejsze zaburzenia połykania, tym bardziej zagęszczony powinien być napój lub potrawa, którą przyjmuje chory.

Ponadto stwierdzono, że u pacjentów po udarze mózgu ryzyko wystąpienia tego zdarzenia ponownie jest wysokie. Z tego powodu istotne jest wdrożenie odpowiedniej profilaktyki m.in. poprzez modyfikacje diety. Ponowny epizod mózgowo-naczyniowo (jak nazywany jest udar mózgu) może być wynikiem podwyższonego ciśnienia tętniczego oraz poziomu cholesterolu we krwi. Można im zapobiegać poprzez wprowadzenie poniższych zasad.

  • Wyeliminowanie z diety pokarmów bogatych w tłuszcze nasycone np. mięsa, podrobów i przetworów mięsnych oraz masła.
  • Ograniczenie spożycia soli (zawierającej sód odpowiedzialny za podnoszenie ciśnienia) poprzez unikanie produktów wysokoprzetworzonych i dań typu fast food, słonych przekąsek, wędlin, produktów wędzonych i konserw. Należy także zrezygnować z dosalania posiłków – wystarczająca ilość sodu znajduje się już w pozostałych produktach spożywczych np. pieczywie lub serach.
  • Rezygnacja z potraw smażonych i tłustych.

Co podawać po udarze mózgu?

Idealne menu po udarze mózgu powinno: pokrywać zwiększone zapotrzebowanie na energię i białko oraz dostarczać w zalecanych ilościach wszystkie pozostałe niezbędne składniki odżywcze. Potrawy powinny być dobrze tolerowane przez pacjenta, a ich konsystencja dostosowana do możliwości gryzienia, żucia oraz połykania chorego.

Jakie posiłki podawać podopiecznemu po udarze mózgu, aby zachęcić go do ich spożywania? Warto zadbać o atrakcyjność posiłków, aby zachęcić chorego do ich zjedzenia nawet, gdy apetyt mu nie dopisuje. Zacznij od jego ulubionych dań. W przypadku zaburzeń połykania konieczna jest modyfikacja konsystencji, co nie oznacza że posiłki muszą przypominać nieapetyczną, zmieloną papkę. Dzięki preparatom zagęszczającym, takim jak Nutilis Clear większość napojów i potraw tj. zupy, sosy, desery będzie miała bezpieczną do połykania konsystencję nie tracąc przy tym walorów smakowych ani zapachowych. Pozostałe produkty miksuj lub blenduj na gładkie pasty, musy i przeciery. Konsystencja papki jest przeważnie dobrze tolerowana przez pacjentów po udarze mózgu z zaburzeniami połykania. Ziemniaki i wiele innych warzyw, a także mięsa oraz ryby podawaj w formie puree. Dobrym wyborem będą również pulpety. Warto unikać podawania posiłków łączących dwie różne konsystencje równocześnie (jogurt z musli, zupa z ryżem, zupa z makaronem, itp.); ponieważ różny rodzaj konsystencji potrzebuje różnego czasu realizacji połykania, co może powodować zakrztuszenie. Zrezygnuj ze smażenia – zastąp je gotowaniem, duszeniem lub pieczeniem. Postaw na różnorodność – kolorowe, wieloelementowe dania pięknie prezentują się na talerzu i zachęcają do spróbowania. Pamiętaj jednak, aby nakładać nieduże porcje, które nie będą odstraszać swoją objętością. Ponadto, serwowane potrawy powinny mieć temperaturę pokojową.

Jeżeli mimo starań chory nie będzie chciał spożyć przygotowanego dania, nie zmuszaj go do tego ani nie krytykuj. W zastępstwie zaproponuj odżywczy preparat do picia Nutridrink. Dostarczy on 300 kalorii i porcję składników odżywczych odpowiadających mniejszemu posiłkowi. Taki preparat zastępuje posiłek zatem zabezpieczy pod względem odżywczym Twojego podopiecznego na kilka godzin, a być może w międzyczasie nabierze on apetytu.