Słowo „zawał” najczęściej kojarzone jest z sercem – zawałem mięśnia sercowego. Może jednak dotyczyć także innych narządów np. płuc czy mózgu. Wynika to z faktu, że zawał to ogólne określenie martwicy narządu lub tkanki, która powstała w wyniku niedokrwienia. W przypadku mózgu taki stan niedokrwienia (trwający powyżej 24 godzin i spełniający inne kryteria diagnostyczne) określany jest udarem niedokrwiennym, inaczej zawałem mózgu.

znak zapytania

Spis treści:

  1. Jak powstaje zawał?
  2. Udar mózgu a zawał mózgu
  3. Jakie są przyczyny zawału mózgu?

Jak powstaje zawał?

Krew krąży w organizmie człowieka w naczyniach krwionośnych, dostarczając do komórek ciała potrzebne do życia substraty m.in. tlen i glukozę. Gdy dochodzi do zwężenia tętnicy, krążenie jest mniej efektywne. Kiedy dojdzie do drastycznego zmniejszenia światła naczynia lub całkowitego zablokowania przepływu krwi, wówczas zaopatrywane tkanki są niedokrwione – nie dostają potrzebnych substratów, co powoduje, że najpierw przestają prawidłowo pracować, a w dalszej kolejności obumierają. Martwica tkanki lub narządu spowodowana niedokrwieniem nazywana jest zawałem. Jeżeli zablokowaniu ulegnie tętnica doprowadzająca krew do mięśnia sercowego (tętnice wieńcowe), mówimy o zawale serca. Analogicznie, jeżeli dojdzie do niedokrwienia tkanki mózgowej – mamy do czynienia z udarem niedokrwiennym, czyli zawałem.

Udar mózgu a zawał mózgu

Udar mózgu – zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia (WHO – World Health Organisation) – jest nagłym wystąpieniem zaburzeń czynności mózgu o charakterze miejscowym lub globalnym, które trwają co najmniej 24 godziny i zostały wywołane wyłącznie przez przyczyny naczyniowe związane z krążeniem krwi w tym narządzie.
Ze względu na mechanizm udary mózgu dzielimy na niedokrwienny, krwotoczny i żylny.

Udar niedokrwienny jest najczęściej występującym typem udaru mózgu. Dotyczy 85-90% przypadków. Jego przyczyną jest znaczne ograniczenie lub zablokowanie dopływu krwi do tkanki mózgowej. Niedokrwiony obszar mózgu ulega uszkodzeniu, co objawia się różnymi zaburzeniami psychomotorycznymi – najbardziej charakterystyczne to m.in. zaburzenia mowy i widzenia, asymetria twarzy (np. obniżenie kącika ust, opadająca powieka), zawroty głowy i zaburzenia równowagi oraz niedowład jednej połowy ciała.

Znacznie rzadszy jest drugi typ udaru – udar krwotoczny (tzw. wylew). Do jego powstania dochodzi na skutek pęknięcia tętnicy w mózgu. Rozlewająca się krew powoduje uszkadzanie komórek mózgowych objętych krwotokiem, a także wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego, które zaburza funkcjonowanie całego narządu.

Trzecim i najrzadziej występującym typem udaru mózgu jest udar żylny. Jego przyczyną jest zakrzepica żył mózgowych lub zatok żylnych opony twardej. Dotyczy <1% przypadków.

Jakie są przyczyny zawału mózgu?

Jak zostało wspomniane wyżej, udar niedokrwienny powstaje na skutek niedostatecznego przepływu krwi do tkanki mózgowej. Do jego ograniczenia lub zablokowania dochodzi najczęściej na skutek:

  • zatoru dużych tętnic (ok. 20%) – spowodowanego przez zmiany miażdżycowe w dużych naczyniach doprowadzających krew do mózgu (tętnice szyjne i kręgowe) lub w dużych i średnich tętnicach mózgowych,
  • uszkodzenia małych tętnic mózgowych (ok. 25%) – najczęściej będących następstwem chorób przewlekłych np. nadciśnienia tętniczego lub cukrzycy,
  • zatoru pochodzącego z serca (ok. 20%) – wywołanego skrzepliną powstałą w sercu (i przetransportowaną z krwią do mózgu) na skutek zaburzenia pracy tego narządu np. migotania przedsionków (najczęściej) czy wad zastawkowych,
  • rzadkich chorób (ok. 5%).

Pozostałe przypadki udarów niedokrwiennych zwykle mają nieokreśloną przyczynę.

Bibliografia:

  1. Członkowska A. et al., Wytyczne postępowania w udarze mózgu, Polski Przegląd Neurologiczny 2019,15 (supl. A): s. A1-A156.
  2. NFZ o zdrowiu. Udar niedokrwienny mózgu, Warszawa 2019.
  3. Szczeklik A., Gajewski P., Interna Szczeklika, Kraków, 2017.