Opieka nad pacjentem wypisanym po hospitalizacji do domu często jest wyzwaniem – nagle, niemal z dnia na dzień, jest to osoba wymagająca znacznie więcej wsparcia. Bardzo często po udarze mózgu występuje niedowład kończyn. Niedowład może mieć różny stopień nasilenia - od dyskretnego objawu do całkowitego porażenia kończyny, co utrudnia opiekę. Dodatkowo mogą występować deficyty neurologiczne polegające na zaburzeniu procesów myślowych czy pamięci. W wyniku tego podopieczny może nie odczuwać potrzeb higienicznych lub nie potrafić prawidłowo wykonać czynności, którą kiedyś wykonywał na co dzień. Zdarza się też, że chory jest ogólnie osłabiony i ma złe samopoczucie, co także rzutuje na sprawność.

Spis treści:

  1. Jak lepiej zorganizować otoczenie chorego?
  2. Jak zadbać o higienę chorego leżącego?
  3. Jak zadbać o higienę podopiecznego poruszającego się samodzielnie lub przy pomocy chodzika czy laski?
  4. Dobór środków chłonnych
  5. Jak zmniejszyć ryzyko wystąpienia odleżyn?

Jak lepiej zorganizować otoczenie chorego?

W przypadku, gdy podopieczny jest osobą leżącą:

ŁÓŻKO – najlepszym rozwiązaniem jest zaopatrzenie się w łóżko rehabilitacyjne, które po[1]winno być tak ustawione, aby miało dostęp z dwóch stron. Łóżko tego typu ułatwia wykonywanie czynności higienicznych, zapewnia większy komfort choremu, wyposażone jest też w barierki, co zabezpiecza przed zsunięciem się chorego.

MATERAC – bardzo korzystną opcją jest również zaopatrzenie łóżka w materac przeciwodleżynowy, najczęściej występującą formą materacy są materace zmiennociśnieniowe oraz materace piankowe. Materac przeciwodleżynowy spełnia bardzo istotną rolę w profilaktyce wystąpienia odleżyn.

POŚCIEL – bielizna pościelowa chorego powinna być wykonana z naturalnych, przewiewnych materiałów i być regularnie zmieniana według potrzeby.

PRZESTRZEŃ – przy łóżku podopiecznego najlepiej ustawić szafkę z blatem o takiej wysokości, która umożliwia choremu sięganie po przedmioty podstawowej potrzeby, np. chusteczki lub kubek z wodą do picia. Warto też uwzględnić komfort psychiczny chorego, np. w miarę możliwości ustawić łóżko przy oknie z możliwością obserwowania świata zewnętrznego, ustawić telewizor w zasięgu wzroku lub dać możliwość słuchania radia z ulubionymi audycjami, muzyki czy audiobooków.

PODSTAWOWE POTRZEBY – jeżeli stan podopiecznego na to pozwala, potrzebę wydalania można ułatwić przy pomocy basenu lub w przypadku mężczyzn – kaczki. Zawartość basenu lub kaczki należy za każdym razem wylać do ubikacji, następnie sprzęt dokładnie opłukać lub w razie potrzeby umyć i osuszyć

 

Jeżeli podopieczny jest w stanie się poruszać samodzielnie lub przy pomocy chodzika/laski:

W takim przypadku zaopatrywanie się w łóżko rehabilitacyjne nie jest konieczne. Przestrzeń chorego powinna jednak zawierać jak najmniej barier i utrudnień, tak aby chory bez przeszkód mógł dojść do toalety – należy pamiętać o usunięciu różnego rodzaju dywaników z podłogi, co zapobiegnie potknięciom oraz upadkom podopiecznego.

 

Jak zadbać o higienę chorego leżącego?

Chory leżący wymaga toalety ciała w łóżku. Do wykonania tej czynności potrzebne są:

  • miska z ciepła wodą
  • mydło o neutralnym PH
  • myjka lub gąbka
  • ręcznik
  • krem nawilżający lub oliwka
  • czysta koszulka na zmianę

 

Toaletę ciała w łóżku w miarę możliwości najlepiej wykonywać w dwie osoby:

  1. W pierwszej kolejności należy opuścić wezgłowie łóżka do pozycji płaskiej, wyjąć spod głowy chorego poduszkę, zdjąć kołdrę/koc. W razie potrzeby przy okazji wymienić pościel na czystą. Chorego należy rozebrać, jednocześnie dbając o komfort termiczny (odpowiednią temperaturę otoczenia, by pacjent nie zmarzł).
  2. Podłożyć pod mytą część ciała ręcznik, aby uniknąć zalania łóżka.
  3. Zmoczyć czystą gąbkę/myjkę w ciepłej wodzie z mydłem i zacząć mycie ciała od twarzy (oczy myje się wodą bez mydła, aby uniknąć podrażnień), następnie kolejno umyć szyję, kończyny górne, dłonie, okolicę pach, klatkę piersiową, koń[1]czyny dolne, stopy, okolicę krocza. Wodę wymienić
  4. Po wykonanym myciu należy starannie i delikatnie osuszyć skórę ręcznikiem oraz natłuścić kremem lub oliwką.
  5. Po wykonaniu toalety przedniej części ciała, chorego należy obrócić na bok, umyć plecy oraz pośladki, jeżeli okolica pośladków jest zanieczyszczona kałem okolicę tą należy uprzednio przetrzeć ręcznikiem papierowym lub chusteczkami jednorazowymi. Skórę również należy natłuścić kremem lub oliwką.
  6. Po skończonej toalecie ciała należy chorego ubrać w luźną, przewiewną odzież – najlepiej bawełnianą koszulkę

 

W razie potrzeby, gdy pacjent jest w pozycji na boku, można zmienić prześcieradło zwijając obecne pod pacjenta, a następnie założyć nowe do połowy łóżka. Odwracając chorego na drugą stronę, należy wyciągnąć oba prześcieradła i rozłożyć po drugiej stronie czyste. W ten sam sposób, obracając podopiecznego na boki, można zmienić też pieluchę oraz podkład jednorazowy.

 

 

Jak zadbać o higienę podopiecznego poruszającego się samodzielnie lub przy pomocy chodzika czy laski?

W przypadku, gdy pacjent jest w stanie się poruszać, pod prysznicem należy zastosować maty antypoślizgowe. Można również zastosować pod prysznicem specjalne krzesełko dla chorego. W razie potrzeby należy pomóc choremu w czynnościach higienicznych oraz ubieraniu się.

 

Dobór środków chłonnych

W celu zabezpieczenia chorego, u którego występuje nietrzymanie moczu i stolca, stosuje się środki chłonne. Na rynku dostępne są różne wyroby tego typu.

  • W przypadku podopiecznego leżącego w łóżku stosuje się pieluchy, pieluchomajtki oraz podkłady jednorazowe
  • W przypadku, gdy pacjent jest w stanie się przemieszczać, stosowane są wkładki urologiczne oraz pieluchomajtki

Należy pamiętać, że skóra okolic narażonych na kontakt z moczem i stolcem jest narażona na odparzenia i podrażnienia, dlatego należy objąć ją szczególną ochroną zachowując czystość i zabezpieczając specjalnymi kremami.

 

Jak zmniejszyć ryzyko wystąpienia odleżyn?

Odleżyna to obszar martwicy powstający na skutek miejscowego niedokrwienia na skutek ucisku

Czynnikami ryzyka wystąpienia odleżyn są:

  • unieruchomienie chorego w łóżku,
  • nietrzymanie przez chorego moczu i stolca,
  • podeszły wiek chorego,
  • nieprawidłowy stan odżywienia

 

UWAGA

Pierwsze stopnie rozwoju odleżyn to blednące zaczerwienienie skóry, a następnie – nieblednące zaczerwienienie, obrzęk miejsca narażonego, możliwe powstanie drobnych pęcherzy. Są to już istotne sygnały do podjęcia szybkiej interwencji.

 

Najważniejszym elementem jest profilaktyka przeciwodleżynowa:

ZMIANY POZYCJI – pacjent leżący powinien być zaopatrzony w materac przeciwodleżynowy. Należy też często, co około 2 godziny, zmieniać podopiecznemu pozycję w łóżku stosując zasadę pozycji lewy bok, plecy, prawy bok tak, aby odciążyć części ciała najbardziej narażone na powstanie odleżyn. W stabilizacji pozycji pomogą wałki, które można wykonać np. z koca

KONTROLA SKÓRY I DBANIE O JEJ STAN – miejsca najbardziej narażone na wystąpienie odleżyny (okolica kości ogonowej, pięty, okolica kości udowych, łokcie, potylica) należy stale obserwować oraz natłuszczać kremem lub oliw

PRAWIDŁOWY STAN ODŻYWIENIA – niedożywienie jest jednym z czynników upośledzających postępowanie z ranami, zatem bardzo istotne jest dbanie o zdrową dietę i dobry stan odżywienia pacjenta. W razie, gdy odleżyna wystąpi, należy tym bardziej zadbać o dostarczenie odpowiednich składników odżywczych (zwłaszcza energii i białka, ale też argininy, cynku i antyoksydantów), aby wspomóc proces jej gojenia.

OPATRUNKI I OPIEKA SPECJALISTY – występujące odleżyny wymagają specjalistycznych opatrunków dobranych do rany. Dobór takich opatrunków oraz odpowiednie postępowanie z raną najlepiej powierzyć pielęgniarce środowiskowej lub specjaliście z poradni leczenia ran.

 

 

O Autorze:

mgr Joanna Majcher – pielęgniarka
Specjalista w dziedzinie pielęgniarstwa anestezjologicznego i intensywnej opieki. Absolwentka Śląskiego Uniwersytetu
Medycznego. Od 9 lat pielęgniarka w oddziale udarowym Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego w Katowicach.