Udar to wystąpienie ostrych objawów ogniskowego uszkodzenia nie tylko mózgu, ale także rdzenia kręgowego lub siatkówki

Potrzeby higieniczne

Spis treści:

  1. Jakie są rodzaje udarów mózgu i jak często występuje?
  2. Jakie są czynniki ryzyka udaru mózgu?
  3. Jakie są następstwa udaru mózgu?
  4. Profilaktyka wtórna udaru mózgu, czyli jak zapobiec ponownemu incydentowi?

Jakie są rodzaje udarów mózgu i jak często występuje?

Ze względu na mechanizm powstawania, udar mózgu dzielimy na: 1. udar niedokrwienny (85-90%) – nazywany powszechnie zawałem mózgu, który powstaje w wyniku zatrzymania napływu krwi do części mózgu poprzez zamknięcie naczynia tętniczego przez blaszkę miażdżycową lub zakrzep najczęściej pochodzący ze zmian w sercu (np. wady zastawek serca, migotanie przedsionków, choroby mięśnia sercowego, powikłania po zawale serca). 2. udar krwotoczny (krwotok śródmózgowy) (10-15%) – spowodowany wylewem krwi do mózgu w wyniku rozerwania naczynia śródmózgowego; przyczyną jest najczęściej wieloletnie nadciśnienie tętnicze, w wyniku którego dochodzi do uszkodzenia ściany naczyń, powstania tzw. mikrotętniaków.

Udar to najczęstsza choroba mózgu. Dotyka około 0,5% populacji, w Polsce to 70  000 osób rocznie. Głównym czynnikiem ryzyka jest wiek, a ponad połowa udarów dotyczy osób powyżej 70 roku życia. Udar jest trzecią co do częstości przyczyną zgonów, po chorobach sercowonaczyniowych i nowotworowych. Jest też najczęstszą przyczyną niepełnosprawności, dlatego ważna jest szybka interwencja i odpowiednie postępowanie.

 

Jakie są czynniki ryzyka udaru mózgu?

Niemodyfikowalne:

  • wiek – u osób powyżej 55 roku życia z każdą dekadą ryzyko udaru się podwaja
  • płeć (w populacji do 65 roku życia częściej chorują mężczyźni, w wieku podeszłym częściej chorują kobiety)
  • czynniki genetyczne
  • wcześniej przebyty udar mózgu

Modyfikowalne:

  • nadciśnienie tętnicze
  • związane z sercem (migotanie przedsionków, zawał serca, wady zastawkowe serca)
  • zaburzenia gospodarki węglowodanowej (cukrzyca)
  • zaburzenia gospodarki lipidowej (hipercholesterolemia)
  • styl życia (palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu, brak aktywności fizycznej)
  • doustne środki antykoncepcyjne
  • otyłość
  • zespół bezdechu sennego

Udar mózgu może objawiać się:

  • problemami z mówieniem
  • trudnościami z rozumieniem mowy
  • zaburzeniami widzenia
  • asymetrią twarzy
  • zaburzeniami równowagi
  • zaburzeniami czucia
  • niedowładem kończyny górnej i/lub dolne

 

Jakie są następstwa udaru mózgu?

Wiele osób po udarze pozostaje niesprawnych. Ciężki ogólny stan chorego, jak i unieruchomienie w łóżku może prowadzić do powikłań po udarze mózgu:

  • neurologicznych: ukrwotocznienie ogniska niedokrwiennego, napady padaczkowe, zaburzenia psychiczne
  • zaburzeń układu sercowo-naczyniowego: zaburzenia rytmu serca, niewydolność krążenia, zawał mięśnia sercowego, zapalenie żył głębokich
  • zaburzeń oddychania i zapalenia płuc – stąd istotna jest zmiana pozycji w łóżku i oklepywanie
  • zaburzeń połykania, co daje ryzyko zachłyśnięcia się pokarmem lub płynem oraz ryzyko niedożywienia – opiekun powinien nauczyć się karmienia w odpowiedniej pozycji i we właściwy sposób; część chorych może wymagać założenia gastrostomii (PEGa) i żywienia tzw. dietą przemysłową
  • zakażeń dróg moczowych – cewnik moczowy, jeśli jest konieczny, powinien być odpowiednio często wymieniany, chorego należy odpowiednio nawadniać (2,0-2,5 l/dobę), czasem warto stosować preparaty na bazie żurawiny
  • powstawania odparzeń i odleżyn – chorzy leżący powinni mieć zapewniony materac przeciwodleżynowy, co 2 godz. powinna być zmieniana pozycja ciała, skóra powinna być utrzymywana w czystości i odpowiednio natłuszczona, pościel i bielizna osobista powinna być z naturalnych materiałów
  • przykurczów i zaników mięśniowych – tu pomocne są odpowiednie ułożenie, częsta zmiana pozycji; codzienne ćwiczenia ruchowe, a w spastyczności poudarowej chory powinien być objęty programem leczenia toksyną botulinową

 

Profilaktyka wtórna udaru mózgu, czyli jak zapobiec ponownemu incydentowi?

Bardzo ważne jest stosowanie się do zaleceń, które pacjent otrzymuje przy wypisie z Oddziału Udarowego oraz odpowiednio częste wizyty kontrolne. Istotne jest także kontrolowanie czynników ryzyka, tj.:

  • ciśnienie tętnicze (docelowe wartości RR <140/90 mmHg)
  • leczenie obniżające poziom cholesterolu
  • u chorych z cukrzycą optymalnie powinien być kontrolowany poziom glukozy we krwi
  • ważna jest zmiana stylu życia:
    • zaprzestanie palenia tytoniu
    • regularne ćwiczenia fizyczne – umiarkowany, systematyczny wysiłek fizyczny
    • dieta śródziemnomorska (bazowanie na dużej ilości pokarmów roślinnych, tzn. zboża, owoce, warzywa, nasiona roślin strączkowych, orzechy, pestki, spożycie oliwy z oliwek jako głównego źródła tłuszczu dodanego, większe spożycie ryb a małe – mięsa czerwonego) z ograniczeniem soli
    • ograniczenie picia alkoholu

 

PODSUMOWANIE

Udar mózgu jest poważną chorobą, stanowiącą zagrożenie dla zdrowia i życia, dlatego w przypadku jego wystąpienia trzeba reagować szybko, by wdrożyć odpowiednie leczenie oraz profilaktykę wtórną. Właściwa opieka nad chorym zarówno w ostrej fazie udaru, jak i późniejsze postępowanie po wypisie ze szpitala w istotny sposób wpływa na ostateczne rokowanie. Osiągnięcie celu jakim jest powrót chorego do rodziny i społeczeństwa wymaga kompleksowej, indywidualnie zaplanowanej i wielokierunkowej opieki.

 

O Autorze:

dr hab. n. med. Joanna Siuda – specjalista neurolog
Kierownik Katedry i Kliniki Neurologii Wydziału Nauk Medycznych w Katowicach, Śląskiego Uniwersytetu Medycznego, Lekarz Kierujący Oddziałem Neurologii i Udarowym w Uniwersyteckim Centrum Klinicznym im. prof. K. Gibińskiego w Katowicach Ligocie. Autorka kilkudziesięciu artykułów naukowych z dziedziny neurologii publikowanych
w czasopismach krajowych i zagranicznych oraz kilkunastu rozdziałów książkowych