Depresja bardzo często towarzyszy chorobie Alzheimera, zwłaszcza we wczesnym jej etapie. Niektóre badania wskazują, że objawy depresji obserwuje się u około 40-55 % chorych na Alzheimera, natomiast tzw. pełnoobjawowa depresja występuje u około 11-17 % chorych. Niezdiagnozowana i nieleczona depresja znacznie obniża jakość życia chorego i jego opiekuna oraz przyspiesza rozwój choroby otępiennej. W skrajnych przypadkach depresja może prowadzić do agresywnych zachowań i do myśli samobójczych.

Depresja bardzo często towarzyszy chorobie Alzheimera.

Spis treści:

  1. Co to jest depresja i jakie są zależności między depresją a chorobą Alzheimera?
  2. Przyczyny depresji
  3. Depresja a choroba Alzheimera
  4. Jak rozpoznać depresję u chorego na Alzheimera?
  5. Typowe objawy depresji, które może zaobserwować opiekun osoby chorej na Alzheimera to przede wszystkim:
  6. Jak pomóc choremu na Alzheimera z objawami depresji?

Co to jest depresja i jakie są zależności między depresją a chorobą Alzheimera?

Depresja jest zaburzeniem psychicznym, które objawia się znacznym i długotrwałym pogorszeniem nastroju, utratą energii życiowej i dotychczasowych zainteresowań (dokładniej o objawach depresji piszemy w dalszej części artykułu). W odróżnieniu od chwilowej melancholii czy uczucia głębokiego smutku spowodowanego trudnymi przeżyciami osobistymi, depresja ma charakter długotrwały i prowadzi do znacznego pogorszenia jakości życia chorego i jego ogólnego stanu zdrowia, a nawet do prób samobójczych. Stąd też depresja traktowana jest dziś jako jednostka chorobowa i powinna być leczona za pomocą odpowiednio dobranej terapii i leków antydepresyjnych.

Przyczyny depresji

Przyczyny depresji mogą być bardzo różne. W pewnym uogólnieniu można wskazać na przyczyny o charakterze psychologicznym (powodem depresji są wtedy najczęściej dramatyczne lub ciężkie przeżycia; choroba lub śmierć bliskiej osoby, bezrobocie, niepowodzenia życiowe, przebycie ciężkiej choroby itp.) oraz na przyczyny endogenne wynikające z nieprawidłowego funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Uważa się, że istnieją pewne czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na depresję, np. wiek (zapadalność na depresję znacząco wzrasta u osób po 65 roku życia), płeć (badania wskazują, że na depresję częściej cierpią kobiety) oraz status społeczny. Istnieją hipotezy, że depresja może mieć również podłoże genetyczne.

Depresja a choroba Alzheimera

Zależności między depresją a chorobą Alzheimera są dość złożone i nie do końca wyjaśnione. Niektóre badania naukowe wskazują, że ryzyko zapadnięcia na chorobę Alzheimera jest większe u osób, które chorowały na depresję lub miewały stany depresyjne. Z drugiej zaś strony uważa się, że zniszczenia w mózgu spowodowane postępującą chorobą Alzheimera mogą przyczynić się do rozwoju depresji.

Najczęściej depresja u chorych na Alzheimera pojawia się we wczesnym etapie choroby i może być ona psychologiczną reakcją na niekorzystną diagnozę. Pacjent we wczesnym etapie choroby Alzheimera zazwyczaj zdaje sobie bowiem sprawę ze swojej pogarszającej się kondycji umysłowej, wie, że choroba będzie z czasem postępować, jest rozdrażniony i przygnębiony swoją nieporadnością i nasilającymi się kłopotami z pamięcią krótkotrwałą. Wszystko to może prowadzić do widocznego obniżenia nastroju chorego, pojawienia się w stanach lękowych i apatii. Zdarza się również , że pojawienie się u osoby w podeszłym wieku stanów depresyjnych jest jednym z pierwszych symptomów choroby Alzheimera.

Jak rozpoznać depresję u chorego na Alzheimera?

Zdiagnozowanie depresji u osoby chorej na Alzheimera bywa problematyczne ze względu na podobieństwo jej objawów do symptomów choroby otępiennej. Niekiedy pierwsze objawy otępienia występującego w chorobie Alzheimera bywają mylone z depresją wieku starczego lub odwrotnie (depresję wieku starczego nazywa się często „pseudootępieniem”). Trudności ze zdiagnozowaniem depresji u chorego na Alzheimera są również wynikiem narastających zaburzeń komunikacyjnych oraz brakiem umiejętności rozpoznania i nazwania przez chorego własnych emocji, uczuć i dolegliwości. Stąd też w rozpoznaniu depresji u chorego na Alzheimera istotna jest wnikliwa obserwacja jego nastrojów i zachowań (tu bardzo ważna jest rola opiekuna) oraz specjalistyczna diagnostyka obejmująca badania fizykalne i analizę psychologiczną.

Typowe objawy depresji, które może zaobserwować opiekun osoby chorej na Alzheimera to przede wszystkim:

  • znaczne obniżenie nastroju chorego, przewlekły smutek,

  • zmienność nastrojów,

  • nadmierna drażliwość,

  • utrata energii życiowej, ciągłe zmęczenie,

  • apatia, brak zainteresowania zarówno codziennymi czynnościami, jak i dotychczasowym hobby,

  • wycofanie się z życia towarzyskiego, unikanie kontaktów z rodziną i przyjaciółmi,

  • zaburzenia snu (bezsenność lub nadmierna senność, odwrócenie rytmu dobowego),

  • zaburzenia odżywiania (brak apetytu lub nadmierny apetyt),

  • zaburzenia koncentracji i pamięci,

  • obniżenie sprawności intelektualnej,

  • nieumiejętność podejmowania decyzji,

  • poczucie pustki, beznadziei i bezradności.

Niekiedy depresji towarzyszą również objawy somatyczne: bóle głowy, bóle innych części ciała niewiadomego pochodzenia, zaburzenia układu trawiennego, duszności, uczucie uciskania w klatce piersiowej. Co najmniej kilka z wymienionych wyżej objawów występuje także w chorobie otępiennej, np.: zmienność nastrojów, apatia, wycofanie społeczne, zaburzenia snu, czy kłopoty z koncentracją i pamięcią. Depresję możemy podejrzewać, jeżeli przynajmniej część z tych objawów występuje długotrwale (przez okres co najmniej dwóch tygodni) oraz niezależnie od okoliczności.

Trzeba podkreślić, że depresja może mieć różny przebieg u różnych osób, a jej objawy mogą mieć charakter nietypowy. Osoby cierpiące na depresję mogą być apatyczne i wycofane lub odwrotnie – nadmiernie pobudzone, nerwowe, a czasem agresywne. Specyficzną formą depresji spotykaną u osób z otępieniem jest dysforia (tzw. nastrój gniewliwy), która objawia się znacznym spadkiem nastroju połączonym z nadmierną drażliwością oraz skłonnością do wpadania w złość, gniew, a nawet agresję. Dysforia może przybrać formę gwałtownych, gniewnych reakcji chorego, podczas których traci on kontrolę nad swoimi emocjami i zachowaniem.

Jak pomóc choremu na Alzheimera z objawami depresji?

Jeżeli podejrzewasz depresję u swojego podopiecznego natychmiast porozmawiaj o tym z jego lekarzem prowadzącym. Przed wizytą przez dłuższy czas uważnie obserwuj chorego i zrób notatki na temat swoich spostrzeżeń. Chorzy na Alzheimera z podejrzeniem depresji kierowani są zazwyczaj do specjalisty z zakresu neurologii, psychologii czy psychiatrii. Specjalista może zalecić odpowiednią terapię zajęciową, a w cięższych przypadkach (np. gdy chory jest agresywny, traci chęć do życia, ma myśli samobójcze) – terapię farmakologiczną z użyciem leków antydepresyjnych.

Sam również możesz pomóc choremu z objawami depresji, angażując go w codzienne zajęcia domowe (gotowanie, sprzątanie, pielęgnowanie ogrodu itp.) oraz zachęcając do aktywności intelektualnej, fizycznej i towarzyskiej. Twój podopieczny powinien wykonywać przede wszystkim te czynności, które nie będą dla niego zbyt trudne i męczące i które sprawiają mu dużą przyjemność. Warto podkreślić, że podtrzymywanie aktywności chorego jest najbardziej polecaną przez psychologów i stosowaną w pierwszej kolejności formą terapii chorych na Alzheimera z objawami depresji. Ważna jest również życzliwość i wsparcie okazywane przez opiekuna, członków rodziny i znajomych, prawidłowa komunikacja z chorym oraz zapewnienie mu poczucia bezpieczeństwa i stabilizacji.

Źródła:

1. J. Daniluk, A. Borkowska „Zaburzenia funkcji poznawczych i depresja w chorobie Alzheimera, zagadnienia naurobiologiczne”, źródło: https://journals.viamedica.pl/psychiatria/article/viewFile/29152/239

2. http://medichouse.pl/choroba-alzheimera-czy-depresja-a-moze-jedno-i-drugie/

3. A. Ostrzyżek, J.T. Marcinkowski „Wymiary jakości życia w podeszłym wieku”, źródło: http://www.phie.pl/pdf/phe-2009/phe-2009-4-465.pdf

4. https://psychiatria.mp.pl/choroby/74441,choroba-alzheimera

5. Co warto wiedzieć na temat depresji – Poradnik, źródło: https://www.lundbeck.com/upload/pl/files/pdf/Poradniki/Poradnik_depresjanew.pdf

6. Poradnik dla opiekunów osób dotkniętych chorobą Alzheimera” (Wielkopolskie Stowarzyszenie Alzheimerowskie) – źródło: http://www.friggawork.pl/wp-content/uploads/Poradnik-dla-opiekun%C3%B3w-choroba-Alzheimera.pdf

7. http://pulsmedycyny.pl/2579112,10359,w-leczeniu-depresji-w-chorobach-otepiennych-zaleca-sie-stosowanie-zwiazkow-ssri-i-snri

8. http://psychiatra.bydgoszcz.eu/publikacje-dla-pacjenta/depresja/przyczyny-depresji/

9. http://www.psychosfera.net/depresja-w-chorobie-alzheimera/